Orkoraptor
| Autor: | Sebastian Oziemski |
| Korekta: | Maciej Ziegler, Marcin Szermański, Tomasz Sokołowski, Paweł Konarzewski |
| Orkoraptor (orkoraptor) | |
|---|---|
| Długość | 8,4 m [1] |
| Wysokość | 2,4 m (w biodrach) [1] |
| Masa | 1,4 t [1] |
| Dieta | mięsożerny |
| Miejsce | Argentyna - Patagonia |
| Czas | |
| Systematyka | Dinosauria |
 Rekonstrukcja szkieletu megaraptoryda. Orkoraptor wyglądał podobnie. Autor: PWNZ3R-Dragon. [1] | |
Wstęp
Orkoraptor to rodzaj dużego teropoda opisanego w roku 2008, którego skamieniałości zostały odkryte w formacji Cerro Fortaleza (wcześniej znana jako Pari Aike) w Argentynie.
Materiał kopalny
Holotyp MPM Pv 3457 składa się z kości czaszki (kości zaoczodołowej, prawej kwadratowo-jarzmowej i prawej wieńcowej), ośmiu izolowanych zębów, intercentrum pierwszego kręgu, dwóch kręgów z tylnej części ogona (prawdopodobnie z okolicy kręgów 14-18), górnej części piszczeli, ośmiu fragmentarycznych żeber oraz trzech niekompletnych szewronów. Wszystkie te skamieniałości zostały odkopane w lutym 2001 roku.
Do orkoraptora przypisano również trzy dobrze zachowane zęby oznaczone jako MPM Pv 3458.
Do omawianego rodzaju mogą należeć również następujące okazy: 11 izolowanych zębów (MPM-PV 23361A-K); lewy paliczek I palca (MPM-PV 23362); prawa niemalże kompletna k. strzałkowa (MPM-Pv 10005) oraz prawy pazur II palca (MPM-PV 23363) [Agnolín i in., 2024].
Budowa
Orkoraptor burkei to spory teropod różniący się od pozostałych tetanurów następującymi cechami: środki krawędzi zębów nie są poprzecznie ząbkowane, zęby posiadają dwie podłużne i wąskie bruzdy po stronie językowej, dolna krawędź oczodołu pozbawiona jest podoczodołowego kołnierza, zaś pierwsze kręgi ogonowe mają niewielkie pleurocele, charakterystyczne także dla Megaraptor, Carcharodontosauridae oraz Oviraptorosauria.
Paul (2010) ocenia jego długość na ok. 6 m i tyle samo daje bliskiemu mu Aerosteon, którego Sereno i in. oszacowali na znacznie więcej - 9-10 m. Molina-Pérez i Larramendi (2019) oszacowali długość na 8.4 m i masę 1,4 t.
Pozycja filogenetyczna i jej historia
Orkoraptor uważany jest za zaawansowanego przedstawiciela kladu Megaraptora, blisko spokrewnionego z Aerosteon, Maip i Tratayenia. Początkowo megaraptory uważano za karnozaury będące w obrębie rodziny Neovenatoridae. Później zdiagnozowano u nich cechy celurozaurów i klasyfikowano ich jako zaawansowanych członków Tyrannosauroidea. Obecnie uważa się, że megaraptory były celurozaurami blisko spokrewnione z Tyrannosauroidea (Aranciaga Rolando i in., 2022).
Etymologia
Nazwa rodzajowa pochodzi od słów Orr Korr (nazwa rzeki La Leony w języku tubylczego plemienia Aoniken) oraz łac. raptor - złodziej. Epitet gatunkowy jest natomiast uhonorowaniem amerykańskiego geologa-amatora i paleontologa Colemana Burke'a, który słynie z zamiłowania do patagońskiej wymarłej fauny.
Spis gatunków
| Orkoraptor | Novas, Ezcurra i Lecuona, 2008 |
| O. burkei | Novas, Ezcurra i Lecuona, 2008 |
Bibliografia
Agnolín, F. L., Herrera, G. Á., Rolando, M. A., Motta, M., Rozadilla, S., Verdiquio, L., ... & Novas, F. E. (2024). "Fossil vertebrates from the Cerro Fortaleza Formation (Upper Cretaceous), Santa Cruz Province, Argentina". Cretaceous Research, 154, 105735. doi:10.1016/j.cretres.2023.105735
Aranciaga Rolando, A. M., Motta, M. J., Agnolín, F. L., Manabe, M., Tsuihiji, T., & Novas, F. E. (2022). "A large Megaraptoridae (Theropoda: Coelurosauria) from Upper Cretaceous (Maastrichtian) of Patagonia, Argentina". Scientific reports, 12(1), 1-29. doi: 10.1038/s41598-022-09272-z
Benson, R.B.J., Carrano, M.T. & Brusatte, S.L. (2010) "A new clade of archaic large-bodied predatory dinosaurs (Theropoda: Allosauroidea) that survived to the latest Mesozoic" Naturwissenschaften, 97, 71-78.
Novas, F.E., Ezcurra, M.D. & Lecuona, A. (2008) "Orkoraptor burkei nov. gen. et sp., a large theropod from the Maastrichtian Pari Aike Formation, Southern Patagonia, Argentina" Cretaceous Research, 29, 468-480. doi:10.1016/j.cretres.2008.01.001
Sereno, P.C., Martinez, R.N., Wilson, J.A., Varricchio, D.J., Alcober, O.A. & Larsson, H.C.E. (2008) "Evidence for Avian Intrathoracic Air Sacs in a New Predatory Dinosaur from Argentina" PLoS ONE, 3 (9), e3303. doi:10.1371/journal.pone.0003303
Mortimer, online: [2]
- ↑ 1,0 1,1 1,2 Molina-Pérez, R. & Larramendi, A. (2019). Dinosaur Facts and Figures: The Theropods and Other Dinosauriformes. wyd. Princeton University Press.
- ↑ Sickmann, Z. T., Schwartz, T. M., & Graham, S. A. (2018). "Refining stratigraphy and tectonic history using detrital zircon maximum depositional age: an example from the Cerro Fortaleza Formation, Austral Basin, southern Patagonia". Basin Research, 30(4), 708-729. doi:10.1111/bre.12272
