Apatornis

Autor:

Michał Siedlecki

---

Apatornis (apatornis)
Długość	13 cm
Wysokość	12 cm (w biodrach)
Masa	100 g
Dieta	?rybożerny
Miejsce	USA - Kansas (formacja Niobrara)
Czas	Trias 252 Jura 201,4 Kreda 143,1 66 ok. 85,3Ma późna kreda (wczesny kampan)
Systematyka	Dinosauria Saurischia Theropoda Avialae Pygostylia Ornithothoraces Euornithes Ornithuromorpha Ornithurae ??Neornithes
Rysunek okazu typowego Apatornis celer. Źródło: Marsh, 1880. [1]

Wstęp

Apatornis to rodzaj bardzo niewielkiego ptaka żyjącego na terenie dzisiejszych środkowych Stanów Zjednoczonych w drugiej połowie epoki późnej kredy.

Etymologia

Nazwa rodzajowa oznacza ze starożytnej greki "oszukańczy ptak", co odnosi się do budowy kręgów krzyżowych omawianego dinozaura bardzo podobnej do budowy rybich kręgów tułowiowych. Epitet gatunkowy oznacza z łaciny "szybki", co odnosi się do prawdopodobnych umiejętności tego rodzaju.

Materiał kopalny

Holotyp (YPM 1451) to dalsza część synsacrum. Została znaleziona w 1872 roku na stanowisku Twin Butte Creek w górnej części formacji Niobrara. Do tego gatunku przypisywano również kompletniejszy szkielet pozaczaszkowy (YPM 1734), ale kości tych dwóch okazów nie pokrywały się, dlatego też Clarke (2004) przeniosła przypisane szczątki do utworzonego przez siebie gatunku Iaceornis marshi.

Budowa i systematyka

Apatornis był bardzo niewielkim ptakiem, być może z grubsza przypominającym lepiej poznane Ichthyornis i Janavis. Synsacrum omawianego rodzaju było smukłe i składało się ze zrośniętych ze sobą kręgów o wklęsłych powierzchniach stawowych z obu stron trzonów (jak u większości dzisiejszych ryb kostnoszkieletowych). W odróżnieniu od ichtiornisa miał na wspomnianą strukturę składało się więcej zrośniętych kręgów, które dodatkowo miały jeszcze wydatne wyrostki boczne. Ponadto, w synsacrum nie był skostniałych ścięgien, obecnych u Ichthyornis.

Apatornis początkowo był uznany za jeden z gatunków Ichthyornis - I. celer (Marsh, 1873a), lecz w tym samym roku został uznany za odrębny rodzaj mezozoicznego ptaka (Marsh, 1873b). Mimo to, apatornis był uznawany za bliskiego krewnego ichtiornisa. Hope (2002) i Clarke (2004) uznały omawiany rodzaj za bardziej zaawansowany od ichtiornisa i bliższy obecnym ptakom.

Benito i współpracownicy (2022) zauważyli, że zmienność wewnątrzgatunkowa Ichthyornis dispar jest zdecydowanie większa niż sądzono do tej pory i stwierdzili, że wspomniane wyżej cechy mogą okazać się niewystarczające by odróżnić apatornisa od ichtiornisa, co czyniłoby omawiany rodzaj młodszym synonimem Ichthyornis.

Spis gatunków

Apatornis	Marsh, 1873b	= ?? Ichthyornis
A. celer	(Marsh, 1873a) Marsh, 1873b	= ?? Ichthyornis dispar
= Ichthyornis celer	Marsh, 1873
A. retusus	(Marsh, 1892) Brodkorb, 1963	= Palintropus retusus

Bibliografia

Benito, J., Chen, A., Wilson, L.E., Bhullar, B-.A. S., Burnham, D., Field, D.J. (2022). "Forty new specimens of Ichthyornis provide unprecedented insight into the postcranial morphology of crownward stem group birds". PeerJ. 10: e13919. https://doi.org/10.7717%2Fpeerj.13919

Clarke, J.A. (2004). "Morphology, phylogenetic taxonomy, and systematics of Ichthyornis and Apatornis (Avialae: Ornithurae)." Bulletin of the American Museum of Natural History, 1-179. [2]

Hope, S. (2002). "The Mesozoic radiation of Neornithes" [W]: Chiappe, L.M., Witmer, L.M. (red.). "Mesozoic Birds: Above the Heads of Dinosaurs". University of California Press. 339-388.

Marsh, O.C. (1873a). "Notice of a new species of Ichthyornis". American Journal of Science, 3rd series. 5, 74.

Marsh, O.C. (1873b). "On a new sub-class of fossil birds (Odontornithes)". American Journal of Science, 3rd series. 5, 161-162.