Archaeorhynchus
| Autor: | Michał Siedlecki |
| Archaeorhynchus (archeorynch) | |
|---|---|
| Długość | 20 cm (osobnik niedojrzały [1] |
| Wysokość | 15,5 cm (w biodrach; osobnik niedojrzały) [1] |
| Masa | 275 g (osobnik niedojrzały) [1] |
| Dieta | roślinożerny |
| Miejsce | Chiny - Liaoning |
| Czas |
ok. 121-118,9 Ma |
| Systematyka | Dinosauria |
 Szkielet dorastającegoArchaeorhynchus spathula (okaz IVPP V17091). Zdjęcie: Jonathan Chen. [2] | |
Wstęp
Archaeorhynchus to rodzaj niewielkiego awiala należącego do Euornithes żyjącego na terenie dzisiejszych Chin w drugiej połowie epoki wczesnej kredy.
Etymologia
Nazwa rodzajowa oznacza z greki "dawny pysk", co odnosi się do bycia jednym z najstarszych znanych przedstawicieli Euornithes w chwili opisu. Epitet gatunkowy oznacza również z greki "łyżkowaty" co odnosi się do budowy kości zębowej tego awiala.
Materiał kopalny
Archeorynch jest znany z kilku okazów, z czego większość z nich należy do osobników młodocianych, bądź dorastających.
Holotyp (IVPP V14287) to prawie kompletny szkielet należący do osobnika młodocianego, przy którym zachowały się odciski piór konturowych i sterówek oraz odnaleziono gastrolity. Został znaleziony w złożu Dawangzhangzi należącym do górnej części formacji Yixian.
Materiał przypisany obejmuje trzy kolejne dorastające osobniki (IVPP V17075 - prawie kompletny szkielet ze stowarzyszonymi z nim gastrolitami, IVPP V17091 - niemal kompletny szkielet ze stowarzyszonymi gastrolitami oraz zachowanymi piórami konturowymi i sterówkami oraz STM 7-11 - prawie kompletny szkielet ze stowarzyszonymi ok. stoma gastrolitami izachowanymi odciskami piórami konturowymi, lotkami i sterówkami oraz płuc) pochodzące z pokładów formacji Jiufotang, jedynego dorosłego osobnika (IVPP V20312-11 - częściowa czaszka i niekompletny szkielet pozaczaszkowy ze stowarzyszonymi gastrolitami) pochodzącego z formacji Yixian oraz młodego osobnika (LNTU-WLMP-18 - czaszka i szkielet pozaczaszkowy z zachowanymi odciskami piór oraz treścią pokarmową - fragmentów roślin, ich owoców i nasion) również znanego z formacji Jiufotang.
Budowa, paleobiologia i systematyka
Archeorynch był stosunkowo niewielkim awialem. Jego pysk był pozbawiony zębów lecz pokryty był rogowym dziobem. Dorosłe i dorastające osobniki miały dłuższe kończyny przednie niż tylne (u osobników młodych ta proporcja była odwrócona). Lotki pierwszego rzędu były wydłużone zarówno u dorosłych, jak i młodych ptaków. Odżywiał się roślinami, prawdopodobnie przede wszystkim nasionami i owocami (na co wskazują zarówno liczne gastrolity znalezione przy części szkieletów omawianego rodzaju jak i znalezieniu pozostałości roślin w treści pokarmowej młodocianego osobnika), przy czym kęsy pokarmu jakie pobierał były mniejsze niż te, które pobierał iterawis. Jego układ pokarmowy prawdopodobnie przypominał ten obecny u dzisiejszych ptaków (Liu i in., 2023). Był zdolny do lotu, lecz prawdopodobnie dużą część swego życia spędzał na ziemi. Jego młode zapewne były zagniazdownikami i były zdolne do lotu niedługo po swych narodzinach (Foth i in., 2021).
Spis gatunków
| Archaeorhynchus | Zhou i Zhang, 2006 | |
| = "Archaeorhynchus" | Zhou i Zhang, 2005 | nomen nudum (online). |
| A. spathula | (Zhou i Zhang, 2005) Zhou i Zhang, 2006 | |
| ="A. spathula" | Zhou i Zhang, 2005 | nomen nudum (online) |
Bibliografia
Foth, C., Wang, S., Spindler, F., Lin, Y., Rui, Y. (2021). "A juvenile specimen of Archaeorhynchus sheds new light on the ontogeny of basal euornithines". Frontiers in Earth Science. 9: Article 604520. [3]
Liu, S., Li, Z., Liu, D., O'Connor, J.K. (2023). "Quantifying the gastral mass in Early Cretaceous ornithuromorphs (Aves, Ornithothoraces) from the Jehol avifauna". Palaeontology. 66 (5). e12677. [4]
Wang, X., O’Connor, J.K., Maina, J.N., Pan, Y., Wang, M., Wang, Y., Zheng, Z., Zhou, Z. (2018). "Archaeorhynchus preserving significant soft tissue including probable fossilized lungs". Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America. 115 (45): 11555–11560. [5]
Wang, M., Zhou, Z. (2017). "A new adult specimen of the basalmost ornithuromorph bird Archaeorhynchus spathula (Aves: Ornithuromorpha) and its implications for early avian ontogeny". Journal of Systematic Palaeontology. 15 (1): 1–18. [6]
Zhou, S., Zhou, Z, O'Connor, J.K. (2013). "Anatomy of the basal ornithuromorph bird Archaeorhynchus spathula from the early Cretaceous of Liaoning, China". Journal of Vertebrate Paleontology. 33 (33): 141–152. [https://doi.org/10.1080%2F02724634.2012.714431
Zhou, Z, Zang, F.C. (2006). "A beaked basal ornithurine bird (Aves, Ornithurae) from the Lower Cretaceous of China". Zoologica Scripta. 35 (4): 363–373. [7]
Ford, T. (online, 2024) [8]
Mortimer, M. (online, 2024) [9]
![[2]](https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Archaeorhynchus-Paleozoological_Museum_of_China.jpg){kind=link}