Fukuiraptor
| Autor: | Kamil Kamiński |
| Korekta: | Maciej Ziegler |
| Fukuiraptor (fukuiraptor) | |
|---|---|
| Długość | 4-5 m (osobnik nie w pełni dojrzały) |
| Masa | 250-590 kg |
| Dieta | mięsożerny |
| Miejsce | Japonia - prefektura Fukui |
| Czas |
ok. 125,7-121,4 Ma |
| Systematyka | Dinosauria |
 Rekonstrukcja szkieletu Fukuiraptor. Autor: randomdinos [2] | |
| Mapa znalezisk | |
Wczytywanie mapy…
| |
Wstęp
Fukuiraptor to rodzaj średniej wielkości mięsożernego teropoda z wczesnej kredy Japonii. Znany jest z wielu niekompletnych szczątków, obejmujących pozostałości kilkunastu osobników w różnym wieku. Początkowo uważany za wielkiego dromeozauryda, okazał się później przedstawicielem zagadkowego kladu Megaraptora (ale zobacz dalej).
Etymologia
Nazwa Fukuiraptor nawiązuje do prefektury Fukui, gdzie znaleziono szczątki omawianego teropoda, oraz do łacińskiego słowa raptor, czyli „złodziej”, „rabuś”. Ten drugi człon bardzo często występuje w nazwach teropodów z grup Megaraptora i Dromaeosauridae. Epitet gatunkowy kitadaniensis pochodzi od nazwy formacji skalnej Kitadani.
Materiał kopalny
Holotyp (MCF-PVPH-411) to niekompletny szkielet, obejmujący fragmentaryczną czaszkę (fragmenty kości szczękowej i zębowej, cztery zęby), trzon kręgu grzbietowego, kręg ogonowy, kilka żeber, kość ramienną, łokciową, kilka paliczków i dwa pazury przednich kończyn, fragmenty kości miednicy, kość udową, bliższą część kości piszczelowej, kość piętową, kości śródstopia oraz kilka paliczków kończyn tylnych.
Oprócz tego znaleziono liczne pojedyncze zęby i kości, w większości należące do młodocianych osobników, znacznie mniejszych niż holotyp. Niektóre z tych szczątków mogę jednak reprezentować inne gatunki teropodów (Mortimer, 2016 online).
Odkrycie i opis
Pierwszą odkrytą skamieniałością fukuiraptora mógł być pojedynczy ząb, znaleziony w 1991 r. i przypisany do rodziny Megalosauridae. Później należące do niego fragmenty czaszki i kończyn uznano za szczątki wielkiego dromeozauryda (Azuma i Currie, 1995). Podobnie jak w przypadku megaraptora, wielkie pazury przednich łap błędnie zidentyfikowano jako pochodzące z kończyn tylnych. Dopiero odkrycie dalszych fragmentów szkieletu przekonało naukowców, że nie był to dromeozauryd, lecz bazalny karnozaur, któremu nadano nazwę Fukuiraptor (Azuma i Currie, 2000). Następnie klasyfikowano go jako przedstawiciela zagadkowej grupy teropodów - Megaraptora (Benson i in., 2010; Novas i in., 2013), uważanej m.in. za karnozaury z grupy Carcharodontosauria lub celurozaury w ramach Tyrannosauroidea. Jednak jedna z analiz Bella i in. (2016) umieszcza fukuiraptora blisko, lecz poza kladem Megaraptora (ze względu na bardziej zaawansowaną pozycję będącego specyfikatorem kladu Chilantaisaurus). Wg nowszych badań (np. Aranciaga Rolando i in., 2022) był on bazalnym członkiem Megaraptora.
Budowa
Fukuiraptor był stosunkowo niewielkim teropodem – największy znany osobnik jest oceniany na 4,2-4,3 m długości i 250-590 kg masy. Wg autorów opisu był on niedojrzały, lecz bliski osiągnięcia dorosłości. Można więc przypuszczać, że w pełni wyrośnięte osobniki osiągały nieco większe rozmiary. Niektóre pojedyncze zęby mogły rzeczywiście należeć do okazów nieznacznie większych niż holotyp, ale większość znanych kości należy do zdecydowanie mniejszych osobników (Azuma i Currie, 2006). Podobnie jak inne megaraptory, fukuiraptor miał stosunkowo duże i silne kończyny przednie, uzbrojone w zakrzywione, ostre pazury, świadczące o drapieżnym trybie życia (Azuma i Currie, 2000).
Żuchwa była wąska, podobnie jak u Eotyrannus. Zęby przypominały uzębienie karnozaurów. Były wąskie i bocznie spłaszczone, nawet bardziej niż przypominające noże zęby karcharodontozaurydów. Podobnie jak u nich, powierzchnia koron pokryta była łukowatymi zmarszczkami. Kolejną cechą wspólną z karcharodontozaurydami były zrośnięte płytki międzyzębowe. Ząbkowanie krawędzi zębów fukuiraptora było jednak słabsze niż u przedstawicieli Carcharodontosauridae i Tyrannosauridae (Azuma i Currie, 2006).
Paleobiologia i paleoekologia
Fukuiraptor znany jest z licznych fragmentarycznych okazów znalezionych na jednym stanowisku i należących głównie do młodych okazów. Azuma i Currie (2006) sugerują, że mógł to być obszar gniazdowania lub naturalna pułapka na drapieżniki. Możliwe też, że grupa drapieżników zginęła na skutek nieznanej katastrofy. Nie sposób jednak ustalić, które z tych wyjaśnień jest bardziej prawdopodobne.
Ofiarami fukuiraptora mogły być np. iguanodont Fukuisaurus oraz hadrozauroid Koshisaurus, a być może również zauropod Fukuititan. Innym dinozaurem z formacji Kitadani był dziwaczny teropod Fukuivenator. Jako mniejszy i prawdopodobnie wszystkożerny, nie stanowił zapewne zagrożenia dla fukuiraptora.
Spis gatunków
| Fukuiraptor | Azuma i Currie, 2000 |
| F. kitadaniensis | Azuma i Currie, 2000 |
Bibliografia
Azuma, Y., Currie, P., J. (1995) "A new giant dromaeosaurid from Japan" Journal of Vertebrate Paleontology. 15 (3), s. 17A. DOI: 10.1080/02724634.1995.10011277
Azuma, Y., Currie, P., J. (2000) "A new carnosaur (Dinosauria: Theropoda) from the Lower Cretaceous of Japan". Canadian Journal of Earth Sciences. 37 (12), s. 1735–1753. DOI: 10.1139/cjes-37-12-1735
Azuma, Y., Currie, P., J. (2006) "New specimens, including a growth series, of Fukuiraptor (Dinosauria, Theropoda) from the Lower Cretaceous Kitadani Quarry of Japan". Journal of Paleontological Society of Korea. 22 (1), s. 173–193. [3].
Aranciaga Rolando, A. M., Motta, M. J., Agnolín, F. L., Manabe, M., Tsuihiji, T., & Novas, F. E. (2022). "A large Megaraptoridae (Theropoda: Coelurosauria) from Upper Cretaceous (Maastrichtian) of Patagonia, Argentina." Scientific reports, 12(1), 1-29. doi: 10.1038/s41598-022-09272-z
Bell, P.R., Cau, A., Fanti, F., & Smith, E.T. (2016) "A large-clawed theropod (Dinosauria: Tetanurae) from the Lower Cretaceous of Australia and the Gondwanan origin of megaraptorid theropods" Gondwana Research, 36, 473-487. doi:10.1016/j.gr.2015.08.004
Benson, R., B., J., Carrano, M., T.,. Brusatte, S., L. (2010) "A new clade of archaic large-bodied predatory dinosaurs (Theropoda: Allosauroidea) that survived to the latest Mesozoic". Naturwissenschaften. 97 (1), s. 71–78. DOI: 10.1007/s00114-009-0614-x
Benson, R. B. J., Campione, N. E., Carrano, M. T., Mannion, P. D., Sullivan, C., Upchurch, P. & Evans, D. C. (2014) "Rates of Dinosaur Body Mass Evolution Indicate 170 Million Years of Sustained Ecological Innovation on the Avian Stem Lineage". PLoS Biology, 12(5), e1001853. doi:10.1371/journal.pbio.1001853
Molina-Pérez, R. & Larramendi, A. (2019) "Dinosaur Facts and Figures: The Theropods and Other Dinosauriformes" wyd. Princeton University Press.
Mortimer (2016 online) [4]
Novas, F.E., Agnolín, F.L., Ezcurra, M.D., Porfiri, J. & Canale, J.I. (2013) "Evolution of the carnivorous dinosaurs during the Cretaceous: The evidence from Patagonia" Cretaceous Research, 45, 174-215. doi:10.1016/j.cretres.2013.04.001
Paul, G.S. (2016). "The Princeton Field Guide to Dinosaurs" wyd. Princeton University.
