Gasparinisaura

Autor:

Kamil Kamiński

---

Gasparinisaura (gasparinizaura)
Długość	ok. 1,7 m
Masa	12-13 kg
Dieta	roślinożerny
Miejsce	Argentyna Rio Negro (formacja Anacleto)
Czas	Trias 252 Jura 201 Kreda 145 66 ok. 84-80 Ma późna kreda (późny santon - środkowy kampan)
Systematyka	Dinosauria Ornithischia Cerapoda Ornithopoda Iguanodontia Elasmaria
Rekonstrukcja. Autor: Nobu Tamura. [4].

Wstęp

Gasparinisaura to rodzaj małego roślinożernego dinozaura, żyjącego w późnej kredzie na obszarach dzisiejszej Argentyny. Znany jest on z bogatego materiału kopalnego, obejmującego szczątki kilkunastu osobników. Gasparinisaura została opisana w 1996 r. przez duet argentyńskich paleontologów: Rodolfo Corię i Leonardo Salgado.

Etymologia

Nazwa Gasparinisaura honoruje dr Zulmę Gasparini za jej wkład w badania mezozoicznych gadów Patagonii. Epitet gatunkowy pochodzi od miasta Cinco Saltos City, w pobliżu którego znaleziono szczątki gasparinizaury.

Materiał kopalny

Rekonstrukcja szkieletu. Autor zdjęcia: PaleoNeolitic. [1].

Holotyp (MUCPv-208) to prawie kompletna czaszka, atlas i obrotnik (dwa pierwsze kręgi szyjne), kość krzyżowa, obręcz barkowa, częściowe kości ramienne, miednica i większość kości tylnych kończyn.

Paratyp (MUCPv-212) to niemal kompletny ogon oraz częściowe kończyny tylne. (Coria i Salgado, 1996). Rok później Coria i współpracownicy opisali kolejne trzy niekompletne szkielety (w tym dwa należące do młodych osobników), dzięki czemu szkielet gasparinizaury został poznany niemal w całości.

Budowa i paleobiologia

Szkielety z zachowanymi gastrolitami. Źródło: Cerda, 2008 [2].

Gasparinisaura była niewielkim zwierzęciem roślinożernym. Czaszka holotypu mierzyła zaledwie ok. 7 cm. Miała ona nieco zaokrąglony kształt. Cechowała się bardzo dużymi oczodołami. Z przodu pyska znajdował się bezzębny dziób, zaś szczęki wypełniały zęby o asymetrycznych, przypominających kształtem diamenty koronach. W kości szczękowej było ich 12, a w zębowej – 13. Grzbietowy i ogonowy odcinek kręgosłupa usztywniały skostniałe ścięgna. Łopatka była długa i wąska. Kończyny przednie cechowały się raczej lekką budową. Kończyny tylne były również smukłe i wydłużone, a kość piszczelowa przewyższała długością kość udową (Coria i Salgado, 1996). W połączeniu z długim śródstopiem świadczy to o przystosowaniu do szybkiego biegu. Cecha ta zapewne pomagała w ucieczce przed drapieżnikami, takimi jak Aerosteon czy Abelisaurus.

W okolicach jamy brzusznej trzech osobników gasparinizaury znaleziono łącznie 180 niewielkich kamieni, zinterpretowanych jako gastrolity. Miały one średnią długość 7,9 mm, przy czym największe dochodziły do 17 mm. Ich liczba, rozmieszczenie i wielkość świadczą, że zostały połknięte celowo, zapewne aby wspomóc trawienie (Cerda, 2008).

Zrekonstruowane szkielety. Autor zdjęcia: FunkMonk (Michael B.H.) [3].

Badania histologiczne kości dowiodły, że dynamika wzrostu gasparinizaury była podobna jak u innych bazalnych ornitopodów. Struktura kości dowodzi szybkiego wzrostu, jednak linie zatrzymanego wzrostu wskazują, że był on raczej okresowy. Dojrzałość płciowa była osiągana wcześniej niż dojrzałość szkieletowa (Cerda i Chinsamy, 2012).

Filogeneza

Autorzy opisu uznali Gasparinisaura za bazalnego iguanodonta, należącego do kladu Euigianodontia. Później bywała klasyfikowana jako „hypsilofodontid”, prymitywny przedstawiciel Euornithopoda lub Iguanodontia. Wg Boyda (2015) należała ona do nienazwanego kladu bazalnych iguanodontów, razem z m.in. Anabisetia czy Qantassaurus. Wg innych analiz (np. Herne i in., 2019) Gasparinisaura była członkiem zagadkowego kladu Elasmaria, mogącego należeć do iguanodonów, bazalnych ornitopodów lub w ogóle nie należeć do Ornithopoda. Wg Andrzejewskiej i in. (2018) gasparinizaura była blisko spokrewniona z Parksosaurus i była prymitywniejsza niż Iguanodontia.

Spis gatunków

Gasparinisaura	Coria i Salgado, 1996
G. concosaltensis	Coria i Salgado, 1996

Bibliografia

Andrzejewski, K.A., Winkler, D.A., Jacobs, L.L. (2019). "A new basal ornithopod (Dinosauria: Ornithischia) from the Early Cretaceous of Texas". PLOS ONE. 14 (3): e0207935. doi:10.1371/journal.pone.0207935.

Benson, R. B. J., Campione, N. E., Carrano, M. T., Mannion, P. D., Sullivan, C., Upchurch, P. & Evans, D. C. (2014) "Rates of Dinosaur Body Mass Evolution Indicate 170 Million Years of Sustained Ecological Innovation on the Avian Stem Lineage" PLoS Biology, 12(5), e1001853. doi:10.1371/journal.pbio.1001853

Boyd, C.A. (2015). "The systematic relationships and biogeographic history of ornithischian dinosaurs". „PeerJ”. 3, s. e1523. DOI: 10.7717/peerj.1523.

Cerda, I.A. (2008). "Gastroliths in an ornithopod dinosaur", Acta Palaeontologica Polonica 53(2): 351-355.

Cerda, I.A., Chinsamy, A. (2012). "Biological implications of the bone microstructure of the Late Cretaceous Ornithopod Dinosaur Gasparinisaura cincosaltensis". Journal of Paleontology 32: 355-368 [[5]] [abstrakt].

Coria, R. A. & Salgado, L. (1996). "A basal iguanodontian (Ornithischia: Ornithopoda) from the Late Cretaceous of South America". Journal of Vertebrate Paleontology 16: 445–457.

Herne, M.C., Nair J.P., Evans A.R. & Tait A.M. (2019) "New small-bodied ornithopods (Dinosauria, Neornithischia) from the Early Cretaceous Wonthaggi Formation (Strzelecki Group) of the Australian-Antarctic rift system, with revision of Qantassaurus intrepidus Rich and Vickers-Rich, 1999". Journal of Paleontology 93 (3); 543-584 doi:10.1017/jpa.2018.95.

Salgado, L., Coria, R.A. & Heredia, S., 1997, "New materials of Gasparinisaura cincosaltensis (Ornithischia: Ornithopoda) from the Upper Cretaceous of Argentina", Journal of Paleontology 71: 933–940. [abstract].