Dornraptor

Autor:

Szymon Jagusztyn

---

Dornraptor
Długość	6,5 m
Wysokość	1,9 m (w biodrach)
Masa	500 kg
Dieta	mięsożerny
Miejsce	Wielka Brytania - Dorset (formacja mułowiec Charmouth)
Czas	Trias 252 Jura 201 Kreda 145 66 ok. 194-192 Ma wczesna jura (późny synemur)
Systematyka	Dinosauria Saurischia Theropoda Averostra
Rekonstrukcja Dornraptor na podstawie krewnych. Autor: UnexpectedDinoLesson [3] 6 m Porównanie wielkości Dornraptor i człowieka. Sylwetki: Phylopic.org
Mapa znalezisk
Wczytywanie mapy… {"minzoom":false,"maxzoom":false,"mappingservice":"leaflet","width":"auto","height":"350px","centre":false,"title":"","label":"","icon":"","visitedicon":"","lines":[],"polygons":[],"circles":[],"rectangles":[],"wmsoverlay":false,"copycoords":false,"static":false,"zoom":4,"defzoom":14,"layers":["OpenStreetMap"],"overlaylayers":[],"resizable":false,"enablefullscreen":false,"scrollwheelzoom":true,"markercluster":false,"clustermaxzoom":20,"clusterzoomonclick":true,"clustermaxradius":80,"clusterspiderfy":true,"geojson":"","locations":[{"text":"\u003Cb\u003E\u003Cdiv class=\"mw-parser-output\"\u003E\u003Cp\u003Emiejsce odnalezienia szcz\u0105tk\u00f3w \u003Ci\u003EDornraptor\u003C/i\u003E\n\u003C/p\u003E\u003C/div\u003E\u003C/b\u003E\u003Chr /\u003E\u003Cdiv class=\"mw-parser-output\"\u003E\u003C/div\u003E","title":"miejsce odnalezienia szcz\u0105tk\u00f3w Dornraptor\n","link":"","lat":50.7368000000000023419488570652902126312255859375,"lon":-2.902600000000000068922645368729718029499053955078125,"icon":""}],"imageoverlays":null}

Wstęp

Dornraptor to rodzaj średniej wielkości jurajskiego teropoda, żyjącego na terenie dzisiejszej Wielkiej Brytanii we wczesnej jurze. Był dosyć zawansowanym teropodem w swoich czasach, należącym do kladu Averostra. Przez ponad 100 lat był uważany za scelidozaura.

Etymologia

Nazwa rodzajowa Dornraptor oznacza złodziej (z łacińskiego raptor) z Dorset (hrabstwa w Wielkiej Brytanii, gdzie znaleziono jego szczątki). Dorn jest skrótem od Dornwaraceaster, jak dawniej nazywano ten region. Nazwa gatunkowa D.normani honoruje angielskiego paleontologa Davida B. Normana, zasłużonego badacza paleobiologii kręgowców, szczególnie dinozaurów ptasiomiedniczych.

Materiał kopalny

Sylwetka dornraptra wraz z zaznaczonymi na biało (holotyp) oraz zielono (materiał przypisany) kośćmi. Autor: SlvrHwk [1].

Holotyp (BMNH 39496) to niekompletna prawa kończyna dolna, w tym kość udowa i piszczelowa, obydwie fragmentaryczne oraz kość strzałkowa, która zaginęła w niewyjaśnionych okolicznościach. Materiał przypisany, GSM 109560 to niekompletna lewa kość udowa.

Historia badań

W 1858 jeden z najwybitniejszych paleontologów w historii, sir Richard Owen otrzymał od Jamesa Harrisona, właściciela kamieniołomu szczątki, w których skład wchodziły cztery kości dwóch kończyn dolnych dinozaura. Już w następnym roku badacz opisał je wraz z innymi kośćmi dinozaurów z tego miejsca jako Scelidosaurus, jednakże definicja i diagnoza w opisie tego zwierzęcia były niejasne, a Owen nie wyznaczył okazu typowego. W 1888 roku Richard Lydekker podał za lektotyp scelidozaura okaz BMNH 39496. Nie podał powodu swojej decyzji, już wtedy były znane znacznie kompletniejsze szkielety Scelidosaurus harrisoni, np. BMNH R.1111. Musiało upłynąć aż 80 lat, aby w 1968 roku Bernard Newman zauważył, że okaz lektotypowy w rzeczywistości należy do drapieżnego teropoda, podobnego do megalozaura. Następnie zasugerował, aby Międzynarodowa Komisja Nomenklatury Biologicznej dokonała zmiany lektotypu scelidozaura. Po śmierci Newmana w 1992 Alan Charig złożył wniosek do Komisji i został on przyjęty. W 1995 Samuel Paul Welles, H. P. Powell i Stephan Pickering utworzyli nieoficjalną nazwę dla tego zwierzęcia - "Merosaurus newmani" honorując tym Bernarda Newmana, wspomnianego już wcześniej. Nazwę tą ukuli w nieopublikowanym artykule na temat teropodów, stąd była ona nomen nudum. Następnie "Merosaurus" był różnorodnie klasyfikowany. W 2004 Carrano i Sampson uznali go za bazalnego tetanura. W 2007 roku Naish i Martill poparli te ustalenia. W 2010 roku Roger Benson stwierdził, że kości mogą należeć do celofyzoida, ale w ostatecznym rachunku są nieoznaczalne wewnątrz Theropoda. Dopiero w 2024 roku, po 166 latach od znalezienia okazów, otrzymały one swoją ważną nazwę Dornraptor. Matthew G. Baron udowodnił, że jest to diagnostyczny takson, różny od równowiekowych mu teropodów z Anglii.

Holotyp BMNH 39496 Autor: M.G. Baron Źródło:[2]

Budowa i filogenetyka

W związku z dosyć ubogim materiałem kopalnym całościowy wygląd dornraptora jest nieznany. Prawdopodobnie przypominał inne wczesne teropody bardziej zaawansowane niż celofyzoidy takie jak Tachiraptor. Budowa kości piszczelowej, w tym wysoki i haczykowaty wyrostek knemialny i przerośnięty, bulwiasto zakończony grzebień strzałkowy przypominają stan obecny u awerostrów, w przeciwieństwie do innego brytyjskiego dinozaura podobnego wieku - sarkozaura. Kość udowa była dosyć masywna i prosta, co może świadczyć o większej masie dornraptora względem żyjących w tym samym czasie smukłych celofyzoidów. W celu poprawnego umieszczenia dornraptora na "drzewie rodowym" teropodów, dokonano 3 analiz filogenetycznych opartych o 3 różne bazy danych, każda z nich wskazywała na to, że dornraptor był awerostrem. W wypadku jednej z nich był nawet bliżej tetanurów niż ceratozaury!

Paleoekologia

Dornraptor prawdopodobnie żył w warunkach przybrzeżnych, plażowych, skąd jego szczątki zostały spłukane do morza. Możemy się domyślać, że był szczytowym drapieżnikiem w swoim środowisku. W skład jego pożywienia mogły wchodzić scelidozaury, co brzmi dosyć zabawnie, w kontekście, że to właśnie za dinozaura z tego rodzaju Dornraptor normani był uznawany przez ponad 100 lat. Koegzystował również z celofyzoidami i zauropodomorfami. Jego ponowny opis pokazuje nam, że wiele odkryć kryje się w magazynach muzeów - jest właściwie na wyciągnięcie ręki.

Spis gatunków

Dornraptor	Baron, 2024
= "Merosaurus"	Welles, Powell i Pickering vide Pickering, 1995	nomen nudum
D. normani	Baron, 2024
= "Merosaurus newmani"	Welles, Powell i Pickering vide Pickering, 1995	nomen nudum

Bibliografia

Baron, Matthew G. (2024). "A new name for old bones: A reassessment of Early Jurassic theropod remains from Dorset, England". Palaeontologia Electronica. 27 (1): 1–12. doi:10.26879/1346

Owen, Richard (1859). "Palaeontology. Encyclopaedia Britannica, Edition 8". Encyclopædia Britannica. 17 (1): 91–176.

Lydekker, R. (1888). Catalogue of the Fossil Reptilia and Amphibia in the British Museum. Part 1. Containing the Orders Ornithosauria, Crocodilia, Dinosauria, Squamata, Rhynchocephalia and Proterosauria. British Museum (Natural History).

Newman, B.H. (1968). The Jurassic dinosaur Scelidosaurus harrisoni, Owen. Palaeontology 11 (1), 40-3.

International Commission on Zoological Nomenclature, 1994, "Scelidosaurus harrisonii Owen, 1861 (Reptilia, Ornithischia): lectotype replaced", Bulletin of Zoological Nomenclature 51: 288

Pickering, S. (1995). An extract from: Archosauromorpha: Cladistics and osteologies. A Fractal Scaling in Dinosaurology Project. 11 pp.

Carrano, Matthew T.; Sampson, Scott D. (2004). "A review of coelophysoids (Dinosauria: Theropoda) from the Early Jurassic of Europe, with comments on the late history of the Coelophysoidea". Neues Jahrbuch für Geologie und Paläontologie - Monatshefte. 2004 (9): 537–558. doi:10.1127/njgpm/2004/2004/537

Naish, Darren; Martill, David M. (2007). "Dinosaurs of Great Britain and the role of the Geological Society of London in their discovery: basal Dinosauria and Saurischia". Journal of the Geological Society. 164 (3): 493–510. doi:10.1144/0016-76492006-032

Benson, Roger B. J. (2010). "The osteology of Magnosaurus nethercombensis (Dinosauria, Theropoda) from the Bajocian (Middle Jurassic) of the United Kingdom and a re-examination of the oldest records of tetanurans". Journal of Systematic Palaeontology. 8 (1): 131–146. doi:10.1080/14772011003603515