Oksoko

Autor:	Kamil Kamiński
Korekta:	Michał Siedlecki

---

Oksoko (oksoko)
Długość	ok. 1,3 m (młody osobnik)
Masa	44-45 kg (młody osobnik)
Dieta	roślinożerny/wszystkożerny
Miejsce	Mongolia - Ajmak Południowogobijski (formacja Nemegt - stanowisko Bugiin Tsav i Guriliin Tsav)
Czas	Trias 252 Jura 201 Kreda 145 66 ok. 71-69 Ma późna kreda (wczesny mastrycht)
Systematyka	Dinosauria Saurischia Theropoda Tetanurae Coelurosauria Oviraptorosauria Oviraptoridae Heyuanninae
Rekonstrukcja przyżyciowa oksoko. Autor: PaleoNeolitic. [5]

Wstęp

Oksoko to rodzaj teropoda z rodziny Oviraptoridae żyjącego w późnej kredzie na terenie dzisiejszej Mongolii. Znany jest z niemal kompletnych szczątków kilku osobników. Oksoko został nazwany w 2020 r. przez Gregory’ego Funstona i współpracowników.

Etymologia

Holotyp oraz szczątki innych okazów. Źródło: Funstoni in., 2020. [1].

Nazwa Oksoko pochodzi od trzygłowego orła z ałtajskiej mitologii. Stanowi to nawiązanie do faktu, że holotyp odkryto w złożu zawierającym trzy czaszki. Epitet gatunkowy avarsan oznacza po mongolsku „uratowany”, co odnosi się do faktu skonfiskowana szczątków przemytnikom.

Materiał kopalny

Holotyp (MPC-D 102/110) to blok zawierający trzy osobniki z czego dwa młode: MPC-D 102/110a to stosunkowo kompletny szkielet młodego (około rocznego) osobnika zawierający czaszkę, MPC-D 102/110b to bardzo kompletny szkielet pozaczaszkowy bardzo młodego osobnika z zachowaną żuchwą i płytkami mostka a MPC-D 102/110c to częściowy szkielet pozaczaszkowy kolejnego osobnika składający się na kilka kręgów krzyżowych i ogonowych oraz kilka kości obręczy miedniczej.

Materiał przypisany to szczątki kolejnych trzech osobników (oznaczone jako MPC-D 102/11 - blok obejmujący 2 osobniki, oraz MPC-D 102/12 i MPC-D 100/33 będące pojedynczymi osobnikami). MPC-D 102/11a to kolejny stosunkowo kompletny szkielet młodego osobnika zachowujący czaszkę (brakuje w nim m.in. dalszej części ogona), natomiast stowarzyszony z nim MPC-D 102/11b to trzy kości czaszki: k. zaoczodołowa, k. kwadratowa oraz k. kwadratowojarzmowa. Okaz typowy oraz MPC-D 102/11 zostały zabrane mongolskim "kłusownikom skamieniałości", ale odciski palców nielegalnego kolekcjonera na holotypie oraz odnalezienie w pobliżu pozostałości nielegalnie wydobytego szkieletu ankylozauryda sugeruje, że oba okazy zostały znalezione w osadach tego samego stanowiska należącego do formacji Nemegt (najprawdopodobniej Bugiin Tsav lub Guriliin Tsav).

MPC-D 100/33 to częściowy szkielet pozaczaszkowy młodego osobnika, w którym brakuje m.in. czaszki, kilkunastu kręgów (tylnych szyjnych i przednich grzbietowych), większości żeber oraz gastraliów czy kości biodrowej. Dawniej był uznawany za paratyp innego owiraptorozaura Heyuannia yanshini. Został znaleziony na stanowisku Bugiin Tsav.

MPC-D 102/12 to bardzo kompletny szkielet pozaczaszkowy dorosłego osobnika,, prawdopodobnie miejącego 5 lat w chwili śmierci. Został znaleziony na stanowisku Guriliin Tsav

Rekonstrukcja szkieletu i niektóre szczątki. Źródło: Funston i in., 2020. [2].

Budowa i paleobiologia

Oksoko był stosunkowo niewielkim owiraptorozaurem, zbudowanym w sposób typowy dla tej grupy dinozaurów. Czaszka była krótka, wysoka i zakończona bezzębnym dziobem. Na jej szczycie znajdował się kostny grzebień, nadający czaszce kształt półksiężyca. Kręgi szyjne wyróżniały się dużymi epipofyzami. Kończyny przednie były dość krótkie i miały tylko dwa funkcjonalne palce, co było do tej pory cechą nieznaną u owiraptorydów. Stopy nie miały wykształconej struktury arctometatarsus.

Części kończyn przednich Oksoko. Zwracają uwagę dwupalczaste palce przednich łap. Źródło: Funston i in., 2020.[3].

Ze względu na skrócenie kończyn przednich, redukcję liczby palców i ograniczenie zakresu ich ruch, autorzy opisu uważają, że Oksoko i jego najbliżsi krewny byli bardziej roślinożerni niż inne owiraptorozaury. Odkrycie kilku okazów w jednym miejscu może wskazywać na stadny tryb życia omawianego dinozaura. Poszczególne osobniki znaleziono w pozycji spoczynkowej, co wskazuje, że ich ciała nie były przemieszczane po śmierci i że najprawdopodobniej zginęły one razem. Nagromadzone kości należały do osobników młodych, a więc Oksoko mogły tworzyć niewielkie stada, złożone ze zwierząt będących w podobnym wieku.

Czaszka okazu MPC-D 102/110 O.avarsan i jej rekonstrukcja. Źródło: Funston i in., 2020. [4].

Funston (2024) zauważył, że w trakcie rozwoju osobniczego oksoko dochodziło wprawdzie do wzrostu masywności kości oraz zmian w proporcjach ciała, lecz grzebień kostny na głowie tego owiraptorozaura nie podlegał większym zmianom. Pojawienie się wspomnianej struktury na wczesnym etapie ontogenezy wskazuje, że jej główną funkcją było wzmacnianie dźwięków wydawanych przez te teropody (drugą ważną funkcją był funkcja pokazowa).

Spis gatunków

Oksoko	Funston, Chinzorig, Tsogbaatar, Kobayashi, Sullivan i Currie, 2020
O. avarsan	Funston, Chinzorig, Tsogbaatar, Kobayashi, Sullivan i Currie, 2020

Bibliografia

Funston, G. F. (2024). "Osteology of the two-fingered oviraptorid Oksoko avarsan (Theropoda: Oviraptorosauria)". Zoological Journal of the Linnean Society. doi:10.1093/zoolinnean/zlae011

Funston, G.F., Chinzorig, T., Tsogtbaatar, K., Kobayashi, Y., Sullivan, C. & Currie, P.J. (2020). "A new two-fingered dinosaur sheds light on the radiation of Oviraptorosauria". Royal Society Open Science. 7 (10): 201184. doi:10.1098/rsos.201184.

Mortimer, M. (online) [6]