Parahesperornis
| Autor: | Paweł Konarzewski |
| Parahesperornis (parahesperornis) | |
|---|---|
| Długość | ok. 1,1 m [1] |
| Masa | 8,4 kg [1] |
| Dieta | rybożerny |
| Miejsce | USA - Kansas
(formacja Niobrara Chalk - ogniwo Smoky Hill) |
| Czas |
ok. 87-82 Ma |
| Systematyka | Dinosauria |
 Zrekonstrukowamy szkielet Parahesperornis. Fot. Momotarou2012 [1] | |
Wstęp
Parahesperornis to wymarły ptak blisko spokrewniony z Hesperornis żyjący w późnej kredzie na terenie Stanów Zjednoczonych.
Materiał kopalny
Holotyp (KUVP 2287) to prawie kompletny szkielet wraz z niemalże całą, lecz zmiażdzoną i rozczłonkowaną czaszką. Zachowały się również odciski skóry.
Drugi osobnik (KUVP 24090) jest znany z częściowego szkieletu pozaczaszkowego zawierającego cztery izolowane kręgi szyjne, co najmniej 13 artykułowanych tylnych kręgów szyjnych i piersiowych, cztery wolne i artykułowane kręgi ogonowe, pygostyl, miednicę, mostek, kość kruczą, kości udowej, rzepkę oraz obydwa tibiotarsus.
Do omawianego rodzaju należy również okaz oznaczony jako Parahesperornis sp. znany jedynie z tarsometatarsus (FHSM VP-17312).
Wszystkie wymienione szczątki należały do dorosłych osobników.
Budowa
Czaszka
Czaszka Parahesperornis jest dość kompletna, lecz pomiażdżona i rozczłonkowana. Mózgoczaszka (ang. braincase) okazu typowego jest zgnieciona grzbietowo-brzusznie i połączona w sposób artykułowany z kośćmi czołowymi. Puszka mózgowa Parahesperornis i Hesperornis wykazują mniejszy stopień pneumatyczności niż u Enaliornis. Kłykieć potyliczny jest podzielony na dwie części lekko i ma lekko haczykowaty kształt. Jest on mniejszy niż kłykieć u Hesperornis. Kości czołowe są spłaszczone i bardzo szerokie. Parahesperornis ma wydłużoną kość łzową i jest ona pneumatyczna. Czaszka jest zakończona dziobem zbudowanym z kości szczękowej i przedszczękowej. Podobnie jak u współczesnych ptaków najdłuższą część dzioba stanowi kość przedszczękowa. W szczękach znajdowały się zęby ułatwiające chwytanie zdobyczy (Bell i Chiappe, 2020). Czaszki Hesperornis i Parahesperornis wykazywały kinezę (Bühler i in., 1988).
Szkielet pozaczaszkowy
Parahesperornis ma długą szyję, w której znajduje się 17 kręgów. Przednie kręgi szyjne stają się coraz dłuższe, a końcowe kręgi odcinka szyjnego są krótsze i bardziej zwarte. Odcinek piersiowy liczy 5 kręgów. W synsacrum prawdopodobnie znajduje się 11 zrośniętych ze sobą kręgów. Kręgi ogonowe Parahesperornis ogólną anatomią są bardzo podobne jak u Hesperornis i prawdopodobnie ma co najmniej 10 kręgów. Kość ramienna jest smukła i ma cienki trzon z nieco szerszym, zaokrąglonym końcem dystalnym. K. krucza to bardzo cienka i wydłużona kość, która ma kształt zbliżony do trójkąta w widoku grzbietowym lub brzusznym. Obojczyki nie były zrośnięte ze sobą. Mostek jest płaski i ma pięć wyrostków żebrowych. Miednica parahesperornis ma zredukowaną i okrągłą panewką. Kość udowa jest lekko wysklepiona, z rozszerzonym krętarzem i kłykciem kości strzałkowej. Głowa kości udowej rozciąga się proksymalnie za krętarzem. Wydłużona rzepka ma trójkątny kształt. Ogólna morfologia tibiotarsus i tarsometatarsus jest bardzo podobna jak u najbliższego kuzyna omawianego ptaka (Bell i Chiappe, 2020).
Paleobiologia
Parahesperornis podobnie jak jego kuzyni był świetnie dostosowany do wodnego trybu życia. Szkielet wykazuje wiele cech ułatwiających szybkie nurkowanie. Dzięki odpowiedniej budowie kości kończyn tylnych parahesperornis poruszał się bardzo szybko pod wodą (Bell i Chiappe, 2020). Stopy u przedstawicieli Hesperornithiformes były ustawione bezpośrednio za ciałem (Bell i Chiappe, 2022). Miał on krótszą i zwrotniejszą szyję niż hesperornis, jednak pod innymi względami był słabszym nurkiem niż jego najbliższy kuzyn (Bell i Chiappe, 2020). Budowa czaszek członków kladu Hesperornithiformes wykazuje przystosowania do nurkowania pod wodą. Jedną z nich była liczba zębów oraz haczykowaty koniec dzioba (Bell i Chiappe, 2022).
Odciski skóry
Parahesperornis jest jedynym przedstawicielem Hesperornithiformes u którego zachowały się odciski skóry. Po raz pierwszy opisał je Williston w 1896 roku. Znajdują one się na skalnych płytach. Wszystkie odciski prawdopodobnie pochodzą z okolicy stóp. Największe plamy występują w zaokrąglonej łacie o powierzchni około 24 cm², która zachodzi na część odcisku lewego tarsometatarsus i jednego z paliczków stopy. Kolejne ślady odcisków zajmują mniejszą powierzchnię, lecz ich zarys jest wyraźniejszy. W odciskach znajdowały się dwa typy łusek: małe równoboczne i większe wydłużone. Małe łuski różnią się od siebie kształem (od prawie okragłch do rombowych). Wydłużone łuski mają bardziej standardowy kształt, tworząc bardzo wydłużone pięciokąty ustawione równolegle do siebie. Między łuskami nie ma dużej gradacji i nie zachodzą na siebie. Wydłużone łuski zapewne tworzą pojedynczy rząd z równobocznymi łuskami ułożonymi poza trójkątną krawędzią. Jest to typowy wzór łusek na stopach współczesnych ptaków, z wyjątkiem krótkiego, płaskiego boku widocznego na wydłużonych łuskach.
Interesujący wydaje się być drugi wzór łusek. Znajduje się po przeciwnej stronie niż łuski ze skały usunięte z górnej części stępu. Willston interpretował je jako pióra. Jednak odciski te są bardzo niewyraźne i być może są one małe, równoboczne (Bell i Chiappe, 2020).
Etymologia
Nazwa rodzajowa opisywanego ptaka oznacza dosłownie "bliski Hesperornis". Epitet gatunkowy alexi honoruje nieżyjącego paleontologa Alexandra Wetmore'a, który zajmował się badaniem wymarłych ptaków.
Spis gatunków
| Parahesperornis | Martin, 1984 |
| P. alexi | Martin, 1984 |
Bibliografia
Bell, A., & Chiappe, L. M. (2020). "Anatomy of Parahesperornis: evolutionary mosaicism in the Cretaceous Hesperornithiformes (Aves)". Life, 10(5), 62. doi:10.3390/life10050062
Bell, A., & Chiappe, L. M. (2022). "The Hesperornithiformes: a review of the diversity, distribution, and ecology of the earliest diving birds". Diversity, 14(4), 267. doi:10.3390/d14040267
Bell, A., & Everhart, M. J. (2009). "A new specimen of Parahesperornis (Aves: Hesperornithiformes) from the Smoky Hill Chalk (Early Campanian) of western Kansas". Transactions of the Kansas Academy of Science, 112(1/2), 7-14. doi:10.1660/062.112.0202
Bühler, P., Martin, L. D., & Witmer, L. M. (1988). "Cranial kinesis in the Late Cretaceous birds Hesperornis and Parahesperornis". The Auk, 105(1), 111-122. doi:10.1093/auk/105.1.111
Martin, L. (1984). "A new Hesperornithid and the relationships of the Mesozoic birds". Transactions of the Kansas Academy of Science 87:141-150.
![[1]](https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Skeleton_of_Parahesperornis_alexi.jpg){kind=link}