Amurosaurus

Autor:

Kamil Kamiński, Paweł Konarzewski

---

Amurosaurus (amurozaur)
Długość	8 m
Masa	3 t
Dieta	roślinożerny
Miejsce	Rosja – Wschodnia Syberia (formacja Udurchukan) Chiny - prowincja Heilongjiang, Wulaga (formacja Yuliangze)
Czas	Trias 252 Jura 201 Kreda 145 66 ok. 70-66 Ma późna kreda (mastrycht)
Systematyka	Dinosauria Ornithischia Ornithopoda Iguanodontia Hadrosauroidea Hadrosauridae Lambeosaurinae
Rekonstrukcja Amurosaurus. Autor: Connor Ashbridge [3].
Mapa znalezisk
Wczytywanie mapy… {"minzoom":false,"maxzoom":false,"mappingservice":"leaflet","width":"auto","height":"350px","centre":false,"title":"","label":"","icon":"","visitedicon":"","lines":[],"polygons":[],"circles":[],"rectangles":[],"wmsoverlay":false,"copycoords":false,"static":false,"zoom":3,"defzoom":14,"layers":["OpenStreetMap"],"overlaylayers":[],"resizable":false,"enablefullscreen":false,"scrollwheelzoom":true,"markercluster":false,"clustermaxzoom":20,"clusterzoomonclick":true,"clustermaxradius":80,"clusterspiderfy":true,"geojson":"","locations":[{"text":"\u003Cb\u003E\u003Cdiv class=\"mw-parser-output\"\u003E\u003Cp\u003EB\u0142agowieszcze\u0144sk, obw\u00f3d amurski, Rosja - holotyp i materia\u0142 przypisany \u003Ci\u003EA. riabinini\u003C/i\u003E\n\u003C/p\u003E\u003C/div\u003E\u003C/b\u003E\u003Chr /\u003E\u003Cdiv class=\"mw-parser-output\"\u003E\u003C/div\u003E","title":"B\u0142agowieszcze\u0144sk, obw\u00f3d amurski, Rosja - holotyp i materia\u0142 przypisany A. riabinini\n","link":"","lat":50.2687861111111118361804983578622341156005859375,"lon":127.4806222222222231721389107406139373779296875,"icon":""},{"text":"\u003Cb\u003E\u003Cdiv class=\"mw-parser-output\"\u003E\u003Cp\u003EWulaga, Prowincja Heilongjiang, Chiny - materia\u0142 przypisany \u003Ci\u003EA. riabinini\u003C/i\u003E\n\u003C/p\u003E\u003C/div\u003E\u003C/b\u003E\u003Chr /\u003E\u003Cdiv class=\"mw-parser-output\"\u003E\u003C/div\u003E","title":"Wulaga, Prowincja Heilongjiang, Chiny - materia\u0142 przypisany A. riabinini\n","link":"","lat":48.39464722222222547998171648941934108734130859375,"lon":130.14558888888888077417504973709583282470703125,"icon":""}],"imageoverlays":null}

Wstęp

Amurosaurus to rodzaj lambeozauryna żyjącego na terenie dzisiejszej Azji. Amurosaurus to najliczniej reprezentowany w zapisie kopalnym rosyjski dinozaur. Xing i współautorzy w 2022 roku uznali, że Sahaliyania ma wiele wspólnych cech w budowie z Amurosaurus. Ich zdaniem Sahaliyania jest młodszym synonimem Amurosaurus.

Historia taksonu

Replika szkieletu w Brukseli. Autor zdjęcia: MWAK [1].

W 1948 roku zostało odnalezione drugie stanowisko ze skamieniałościami dinozaurów w obwodzie amurskim, w zachodniej części miasta Błagowieszczeńsk. Pierwszą kość z tego miejsca odnalazł uczeń Igor Bastrykin, który swoje znalezisko przedstawił w Muzeum Badań Regionalnych w Błagowieszczeńsku. Dyrektor muzeum oraz miejscowy badacz rozpoczęli wykopaliska. Z czasem do nich dołączył słynny geolog A. Z. Łazarew. W 1951 r. zespół z Instytutu Paleontologicznego Akademii Nauk ZSRR, kierowany przez A. K. Rożdiestwienskiego odwiedził region amurski. Przeprowadzili oni niewielkie wykopaliska w Błagowieszczeńsku i odkryli szczątki należące do hadrozaurydów oraz teropodów. Rozhdestvensky (1957) stwierdził, że kości te zostały przeniesione przez rzekę Amur do osadów czwartorzędowych i że stanowisko Błagowieszczeńsk miało małą wartość naukową. Bloki zawierające kości dinozaurów zostały wysłane do Moskwy, ale później zaginęły. Stanowisko dinozaurów w Błagowieszczeńsku zostało ponownie odkryte w 1972 roku w wyniku powodzi, które zalały ten obszar. Osady zawierające kości dinozaurów zostały wykorzystane do budowy nasypów chroniących miasto. W tym czasie miejsce występowania skamieniałości było strzeżone przez wojsko. Nauczyciele z Państwowego Uniwersytetu Pedagogicznego w Błagowieszczeńsku, pod kierownictwem N. F. Nikitenki chcieli zbadać to miejsce, jednak administracja rządowa w Moskwie nie wydała wymaganego zezwolenia, kierując się opinią Rożdiestwienskiego (1957). Władzom akademickim z Państwowego Uniwersytetu Pedagogicznego w Błagowieszczeńsku udało się uratować stanowisko ze skamieniałościami przed zniszczeniem. Miejsce to ostatecznie stało się miejscem wycieczek dla studentów, a niewielka kolekcja fragmentów kości z tego miejsca została wykorzystana na zajęciach z geologii historycznej (Bolotsky i in., 2014). W latach 1980-1990 ekspedycje badaczy z Rosyjskiej Akademii Nauk wydobyły ponad 1000 rozczłonkowanych kości należących do hadrozaurydów, z czego 90% należało do lambeozaurynów. Rosyjscy paleontolodzy Jurij Bolotski i Siergiej Kurzanow w 1991 roku dokonali wstępnego opisu szczątków i nadali nazwę Amurosaurus. Dopiero trzynaście lat później bogaty materiał kopalny omawianego dinozaura został dokładnie opisany przez Godefroita i współpracowników (Xing i in., 2022). W latach 2005 i 2006 zostały zorganizowały nowe wykopaliska w Błagowieszczeńsku. Została przeszukana powierzchnia około 200 m² i badacze odnaleźli ponad nowych 500 kości. Od 2007 roku w stanowisku Błagowieszczeńsk są organizowane letnie wykopaliska (Bolotsky i in., 2014).

W roku 1991 roku na terenach prowincji Heilongjiang prowadzono badania geologiczne i odkryto duże złoże kości dinozaurów w pobliżu magazynu zbożowego w zachodniej części miasta Wulaga. Warstwa kości miała grubość ok. 2 m. Jesienią 2002 roku Muzeum Geologiczne Heilongjiang zorganizowało wykopaliska w formacji Yuliangze, niedaleko miasta Wulaga. Odnaleziono tam ponad 400 pooddzielanych od siebie kości hadrozaurydów z obszaru 150 m² oraz pojedyncze zęby teropodów i odciski skóry hadrozaurydów. Ponad 80% kości należało do gatunku lambeozauryna Sahaliyania elunchunorum (obecnie synonim Amurosaurus). Godefroit i in. (2008) część skamieniałości z Wulaga błędnie przypisali do Wulagasaurus (Xing i in., 2022).

Materiał kopalny

Rekonstrukcja szkieletu z zaznaczonymi na biało znanymi elementami. Źródło: Godefroit i in., 2004. [2].

Holotyp to okaz AEHM 1/12 – lewa kość szczękowa i zębowa.

Paratyp to okaz AEHM 1/232 - częściowa, artykułowana tylna część czaszki, w tym prawie kompletna mózgoczaszka oraz sparowane kości przedczołowe i przedoczodołowe.

Do Amurosaurus należą również wszystkie skamieniałości pochodzące ze złóż kości z Błagowieszczeńska oraz Wulaga.

Budowa

Rekonstrukcja czaszki Amurosaurus. Źródło: Godefroit i in., 2004

Amurosaurus pod względem budowy nie odbiegał zbytnio od pozostałych lambeozaurynów. Był dość dużym zwierzęciem, jednak wyraźnie ustępował rozmiarami najokazalszym przedstawicielom swojej rodziny. Różnił się od nich kilkoma cechami czaszki oraz kończyn przednich. Dostępny materiał kopalny pozwala odtworzyć większość czaszki, w tym wygląd grzebienia zbudowanego z kości przedszczękowej. Grzebień był dość wydłużony i wyglądem podobny do tego u Olorotitan. Kość przedszczękowa miała długość 75 cm i była bardzo zbliżona wymiarami do innych lambeozaurynów. Z przodu głowy znajdował się zapewne bezzębny dziób (również nieznany u tego dinozaura), zaś dalej w głębi paszczy w kościach szczękowych i zębowych wyrastały baterie zębowe typowe dla hadrozaurydów. Szkielet pozaczaszkowy amurozaura został dobrze poznany, nie zawiera on jednak zbyt wielu cech diagnostycznych. Unikatowy był esowaty kształt kości łokciowej i promieniowej w bocznym i górnym widoku oraz niskie wyrostki kolczyste kręgów krzyżowych (Godefroit i in., 2004; Bolotsky i in., 2014).

Systematyka

Według analizy przeprowadzonej przez Xinga i in. (2022) bliskim krewnym omawianego dinozaura jest Lambeosaurus.

Paleobiologia

Zmysły

Saveliev i in. (2012) przebadali 22 odlewy wnętrza czaszki z 12 okazów Amurosaurus riabinini. Ich zdaniem Amurosaurus miał małe, wolno poruszające się gałki oczne. Ustalili również, że zmysł węchu odgrywał główną rolę w aferentacji u hadrozaurydów. U lambeozaurynów narząd Jacobsona miałby wspomagać bardzo dobry zmysł węchu w poszukiwaniu partnerów na okres godowy. Nie potwierdzili jednak hipotezy o komunikacji dźwiękowej i wizualnej u dinozaurów kaczodziobych.

Lauters i in. (2013) również zbadali odlewy wnętrza czaszki omawianego dinozaura. Amurosaurus miał duże, powiększone i okrągłe półkule mózgowe. Ciało przysadki mózgowej było również powiększone, być może zwiastując duże rozmiary osiągane przez hadrozaurydy. Duży rozmiar mózgu sugeruje złożoność zachowań społecznych u lambeozaurynów. Współczynnik encefalizacji (EQ) amurozaura był podobny jak u Hypacrosaurus altispinus i był stosunkowo większy niż u większości zauropodów oraz ceratopsów, jednak był stosunkowo mniejszy niż u większości teropodów.

Lauters i in. (2013) nie zgadzają się z interpretacją Savelieva i in. (2012) o małych oczach. Zauważyli, że płaty wzrokowe nie były widoczne na odlewach podobnie jak u innych lambeozaurynów. Tkanki łączne prawdopodobnie zakrywały płaty wzrokowe, uniemożliwiając ich pojawienie się na odlewie. Ich zdaniem nie można ocenić wielkości płatów wzrokowych i uważają, że nie ma powodu, by uznać, że omawiany dinozaur miał małe oczy. Ten zespół badaczy nie popiera również hipotezy, że narząd Jacobsona ogrywał rolę w rozmnażaniu się hadrozaurydów. Uważają, że organ ten był nieobecny u wszystkich wymarłych archozaurów, przez co wykluczają jego obecność u Amurosaurus.

Paleopatologia

Bertozzo i in. (2022) opisali patologiczną kość łokciową u okazu pochodzącego z formacji Udurchukan. Część dystalna kości była przerośnięta i obrzęknięta, a dystalna powierzchnia stawowa była pochłonięta przez duży przerost nowo powstałej kości. Ich zdaniem uraz powstał w wyniku uderzenia. Przed śmiercią kość nadal się goła, lecz niewłaściwe ustawienie złamanej części doprowadziło do nieprawidłowego połączenia dwóch fragmentów. Podczas poruszania się nadgarstek był poddawany ciągłemu naciskowi, który obciążał miejsce złamania i prawdopodobnie spowodował, że zwierzę kulało i chodziło na trzech nogach.

Etymologia

Nazwa Amurosaurus pochodzi od wielkiej syberyjskiej rzeki Amur i greckiego słowa sauros („gad”, „jaszczur”). Epitet gatunkowy honoruje rosyjskiego paleontologa Anatolego Riabinina.

Spis gatunków

Amurosaurus	Bolotsky i Kurzanov, 1991
= Sahaliyania	Godefroit, Hai, Yu i Lauters, 2008
A. riabinini	Bolotsky i Kurzanov, 1991
= Sahaliyania elunchunorum	Godefroit, Hai, Yu i Lauters, 2008

Bibliografia

Bertozzo, F., Bolotsky, I., Bolotsky, Y. L., Poberezhskiy, A., Ruffell, A., Godefroit, P., & Murphy, E. (2022). "A pathological ulna of Amurosaurus riabinini from the Upper Cretaceous of Far Eastern Russia". Historical Biology, 1-8. doi:10.1080/08912963.2022.2034805

Bolotsky, Y. L., Atuchin, A., Godefroit, P., & Bolotsky, I. Y. (2014). "Hadrosaurs from the Far East: Historical perspective and new Amurosaurus material from Blagoveschensk (Amur region, Russia)". [w]: Eberth, D.A & Evans, D.C. "Hadrosaurs: Proceedings of the International Hadrosaur Symposium". Indiana University Press, pp. 315-331

Ford, T (online) [4]

Godefroit, P., Bolotsky, Y.L., & Van Itterbeeck, J. (2004). "The lambeosaurine dinosaur Amurosaurus riabinini, from the Maastrichtian of Far Eastern Russia". Acta Palaeontologica Polonica 49(4): 585–618.

Lauters, P., Vercauteren, M., Bolotsky, Y. L., & Godefroit, P. (2013). "Cranial endocast of the lambeosaurine hadrosaurid Amurosaurus riabinini from the Amur Region, Russia". PloS one, 8(11), e78899. doi:10.1371/journal.pone.0078899

Saveliev, S. V., Alifanov, V. R., & Bolotsky, Y. L. (2012). "Brain anatomy of Amurosaurus riabinini and some neurobiological peculiarities of duck-billed dinosaurs". Paleontological journal, 46(1), 79-91. doi:10.1134/S003103011201011X

Xing, H., Gu, W., Hai, S., Yu, T., Han, D., Zhang, Y., & Zhang, S. (2022). "Osteological and taxonomic reassessments of Sahaliyania elunchunorum (Dinosauria, Hadrosauridae) from the Upper Cretaceous Yuliangzi Formation, northeast China". Journal of Vertebrate Paleontology, 41(6), e2085111 doi:10.1080/02724634.2021.2085111