Sinocalliopteryx
| Autor: | Korekta: |
| Kamil Kamiński |
| Sinocalliopteryx (sinokaliopteryks) | |
|---|---|
| Długość: | 3,1 m |
| Masa: | >20-32 kg |
| Miejsce występowania: | Chiny – Liaoning |
| Czas występowania | ok. 127-120 Ma
wczesna kreda (późny barrem – wczesny apt) |
| Systematyka | Dinosauria |
Rekonstrukcja. Autor: Nobu Tamura [4]. | |
Wstęp
Sinocalliopteryx to stosunkowo nieduży drapieżny teropod z rodziny kompsognatydów, który występował we wczesnej kredzie na terenach obecnych Chin. Mimo, iż względnie niewielki jak na dinozaura, mógł być największym przedstawicielem swojej rodziny. Jego przynależność do Compsognathidae budzi jednak pewne wątpliwości. Sinocalliopteryx został nazwany i opisany w 2007 r. przez zespół naukowców pod kierunkiem Sa Ji.
Etymologia
Nazwa Sinocalliopteryx pochodzi od łacińskiego sinae (Chiny), oraz greckich słów kalos („piękny”) i pteryx („pióro”). Epitet gatunkowy gigas nawiązuje do dużych (jak na kompsognatyda) rozmiarów.
Materiał kopalny
Holotyp (JMP-V-05-8-01) to niemal kompletny, artykułowany szkielet wraz z czaszką (brakuje m.in. fragmentów czaszki i niektórych elementów kończyn).
Materiał przypisany to okaz CAGS-IG-T1, większy od holotypu i opisany w 2012 r. Reprezentuje on niekompletny, częściowo artykułowany szkielet. Brakuje w nim kręgów szyjnych, części kręgów grzbietowych i ogonowych, większości obręczy kończyn górnych i dolnych oraz bliższych ciału partii kończyn (Xing i in., 2012).
Budowa
Holotyp Sinocalliopteryx mierzył 2,10-2,37 m, i ważył 20-32 kg. Okaz CAGS-IG-T1 wg Mortimera (online) miał 3,1 m długości. Różnica wielkości wynosi więc co najmniej 30%. Zatem masa drugiego znanego osobnika mogła przekraczać 50 kg. Z drugiej strony, zaprezentowane w Xing i in. porównanie wysokości kości szczękowej oraz długości III kości śródstopia i kości promieniowej, wskazuje na odpowiednio 3%, 40% i 18% różnicy wielkości obu okazów.
Czaszka sinokaliopteryksa była wydłużona i niska. W kości szczękowej znajdowały się cztery zęby, a w szczękowej – jedenaście lub dwanaście. Sinocalliopteryx cechował się dużym, bardzo długim wyrostkiem szczękowym kości przedszczękowej, niesięgającym do pionowej krawędzi okna przedoczodołowego, co odróżnia go od Huaxiagnathus, podobnie jak brak okna szczękowego. Tak jak on, sinokaliopteryks miał tak długie dłonie, jak łączna długość kości ramiennej i promieniowej, duże i długie pazury pierwszego i drugiego palca dłoni oraz zredukowany wyrostek łokciowy. Kość łokciowa była jednak proporcjonalnie dłuższa niż u Huaxiagnathus) Ji i in., 2007). III kość śródręcza miała ponad dwa razy mniejszą szerokość niż II kość, co zbliża sinokaliopteryska do Compsognathus. Wszystkie kręgi ogonowe pozbawione były pleuroceli. Podobny stan obserwuje się u ?innych kompsognatydów. Paliczek dłoni I-1 był prawie tak długi jak II kość śródręcza, co również jest typową cechą Compsognathidae z wyjątkiem Sinosauropteryx (Xing i in., 2012). Podobnie jak wiele innych teropodów z formacji Yixian, szczątki Sinocalliopteryx zawierają ślady prymitywnych, nitkowatych piór.
Filogeneza
Wg autorów opisu Sinocalliopteryx był kompsognatydem. Podobny wynik dały też niektóre późniejsze badania, oparte na macierzy z pracy Senter (2007). Wg innych analiz mógł on jednak być bazalnym nietyranozauroidowym tyranoraptorem lub bazalnym tyranozauroidem. Mortimer (online) wskazuje na jego znaczne podobieństwo do prymitywnych przedstawicieli Tyrannosauroidea, jak np. Dilong (zob. też Coelurosauria#Kladogramy).
Paleobiologia
Obydwa okazy sinokaliopteryksa dostarczyły cennych informacji o zwyczajach żywieniowych tego dinozaura, zachowały się bowiem ślady ich ostatnich posiłków. W okolicach tylnej części jamy brzusznej osobnika CAGS-IG-T1 znaleziono szczątki ptaka z rodziny Confuciusornithidae. Obejmują one fragmenty kończyn i miednicy. Na niektórych kościach widać ślady działania procesów trawiennych. Na podstawie zachowanych fragmentów Xing i in. (2012) uznali, że szczątki reprezentowały Confuciusornis sanctus, i należały co najmniej do dwóch sztuk. W obrębie jamy brzusznej tego osobnika znaleziono jeszcze dwie większe kości, z których jedną zidentyfikowano wstępnie jako łopatkę (mierzyła ona 13,5 cm). Stan ich zachowania uniemożliwia przypisanie kości do konkretnego gatunku, jednak Xing i in. (2012) stwierdzili, że jedna z nich przypomina łopatkę Psittacosaurus lub Yueosaurus.
Z kolei jama brzuszna holotypu zawiera szczątki innego zwierzęcia, u którego zachowały się ślady piór, przypominające wzorzec opierzenia Sinornithosaurus. Pozostałości te były stowarzyszone z czterema kamieniami, przypuszczalnie gastrolitami (choć równie dobrze mogły to być przypadkowo połknięte kamienie). Niektóre ze szczątków udało się zidentyfikować jako kości kończyn dromeozauryda, najbardziej podobnie do sinornitozaura. Długość pożartej ofiary oszacowano na ok. 1 metr.
Powyższe przypadki wskazują na zróżnicowaną dietę sinokaliopteryksa. Ponadto widać, że pożywiał się on zarówno zwierzętami roślinożernymi, jak i mniejszymi od siebie mięsożercami. Co więcej, zidentyfikowane wewnątrz jam brzusznych szczątki były w rożnym stopniu nadtrawione, co wskazuje, że zanim drapieżnik w pełni strawił jedną ofiarę, spożywał już kolejny posiłek. Dowodzi to szybkiego metabolizmu. Na podstawie obecności sporych rozmiarów kości w przewodzie pokarmowym sinokaliopteryksa można przypuszczać, że podobnie jak krokodyle, miał on silne kwasy żołądkowe, zdolne strawić kości. Być może proces trawienia wspomagany był przez połykane kamienie (gastrolity), które znaleziono u holotypu. Jednak ich brak w obrębie jamy brzusznej drugiego osobnika wskazuje, że raczej nie były one niezbędne.
Nie jest pewne, czy Sinocalliopteryx zabił wspomnianego dromeozauryda, czy też żerował na jego padlinie. Jednak obecność szczątków co najmniej dwóch ptaków z rodziny Confuciusornithidae oraz dinozaura każe wątpić, by wszystkie te posiłki były efektem padlinożerstwa. Wydaje się więc, że sinokaliopteryks był zdolny do chwytania latających ptaków. Choć wydaje się nieprawdopodobne, by typowo lądowy drapieżnik potrafił upolować ptaka, to okazuje się, że takie zachowania są wcale nierzadkie wśród dzisiejszych zwierząt. Prawdopodobnie Sinocalliopteryx polował z zasadzki i atakował, zanim zdobycz zdążyła wzbić się do lotu. Należy też pamiętać, że Confuciusornis i jego krewniacy prawdopodobnie ustępowali współczesnym ptakom pod względem zdolności do szybkiego startu i ogólnych możliwości latania (Xing i in., 2012).
Spis gatunków
| Sinocalliopteryx | Ji, Ji, Junchang i Yuan Chongxi, 2007 |
| S. gigas | Ji, Ji, Junchang i Yuan Chongxi, 2007 |
Bibliografia
Benson, R. B. J., Campione, N. E., Carrano, M. T., Mannion, P. D., Sullivan, C., Upchurch, P. & Evans, D. C. (2014) "Rates of Dinosaur Body Mass Evolution Indicate 170 Million Years of Sustained Ecological Innovation on the Avian Stem Lineage" PLoS Biology, 12(5), e1001853. doi:10.1371/journal.pbio.1001853
Holtz, T. (2012) Dinosaurs (suplement) [5]
Ji, S., Ji, Q., Lu J., and Yuan, C. (2007). "A new giant compsognathid dinosaur with long filamentous integuments from Lower Cretaceous of Northeastern China." Acta Geologica Sinica, 81(1): 8-15 (abstrakt).
Mortimer, M. (2007 z późniejszymi zmianami, online) [6]
Xing, L., Bell, P.R., Persons, W.S., Ji, S., Miyashita, T.,. Burns, M.E., Ji, Q., Currie, P.J. (2012) "Abdominal Contents from Two Large Early Cretaceous Compsognathids (Dinosauria: Theropoda) Demonstrate Feeding on Confuciusornithids and Dromaeosaurids", PLoS ONE 7(8): e44012. doi:10.1371/journal.pone.0044012
