Trierarchuncus
Autor: | Kamil Kamiński |
Trierarchuncus | |
---|---|
Miejsce | USA - Montana i Wyoming
(formacje Hell Creek i Lance) |
Czas |
ok. 69-66 Ma |
Systematyka | Dinosauria |
![]() Rekonstrukcja. Oczy wydają się zbyt duże, a głowa raczej nie była utrzymywana tak wysoko. Autor: YellowPanda2001. [1] |
Wstęp
Trierarchuncus to rodzaj niewielkiego teropoda z rodziny Alvarezsauridae, którego skamieniałości odkryto na terenie dzisiejszych Stanów Zjednoczonych. Był on ostatnim znanym przedstawicielem tej grupy teropodów i jednocześnie jednym z ostatnich nieptasich dinozaurów.
Etymologia
Nazwa Trierarchuncus nawiązuje do baśniowej postaci Kapitana Hooka i pochodzi od słowa trierarch (oficer dowodzący triremą [rodzaj statku] w starożytnej Grecji) oraz uncus („hak” w języku łacińskim). Epitet gatunkowy odnosi się do Rezerwatu Amerykańskiej Prerii, na terenie którego odnaleziono szczątki Trierarchuncus.
Materiał kopalny
Holotyp (MOR 6622) to pazur pierwszego palca dłoni. Materiał przypisany to dwa kolejne pazury pierwszych palców dłoni (BDM 001 i MOR 3098). Do Trierarchuncus prawdopodobnie należy też trzecia kość śródstopia (MOR 2920), dalszy fragment kości promieniowej (BDM 002), kość łonowa i częściowa k. kulszowa (UCMP 154584) (Fowler i in., 2020). Freimuth i Wilson (2021) przypisali dwa kolejne pazury (DDM 1682.32 i MOR 10889). Okazy te pochodzą z osadów późnomastrychckiej formacji Hell Creek.
Brownstein (2024, suplement) tymczasowo przypisał do tego gatunku (jako cf. T. prairiensis) skamieniałości pochodzące z mniej więcej równowiekowej formacji Lance: kompletny lewy pazur pierwszego palca dłoni (YPM VP 56916), kolejny cały pazur dłoni (YPM VP 57236) oraz częściowy pazur dłoni (YPM VP 57402)
Budowa i paleobiologia
Trierarchuncus zapewne przypominał inne alwarazaurydy i był niewielkim, lekko zbudowanym dwunożnym zwierzęciem o krótkich kończynach przednich, zakończonych zapewne tylko jednym palcem z pokaźnym pazurem. Co ciekawe, wszystkie trzy pazury, przypisywane do Trierarchuncus różnią się wielkością i morfologią, mogą więc dokumentować zmiany w ich budowie, zachodzące w trakcie ontogenezy. Z wiekiem pazur stawał się masywniejszy, a u młodych okazów był on bardziej podobny do ewolucyjnych przodków niż do osobników dorosłych. Podobną sytuację można zaobserwować u ptaków. Pazury okazały się też dłuższe i bardziej zakrzywione niż wcześniej sądzono na podstawie niekompletnych szczątków innych alwarezaurydów. Taka budowa wskazuje na ich przystosowanie do zaczepiania i ciągnięcia a także na znaczną odporność na działanie sił skręcających. Potwierdza to hipotezę, że Trierarchuncus i jego krewniacy wykorzystywali swoje niezwykłe pazury do rozgrzebywania gniazd owadów lub zgniłego drewna w poszukiwaniu bezkręgowców, stanowiących ich pożywienie (Fowler i in., 2020). Wg Freimutha i Wilsona (2020), zmiany zachodzące w budowie pazurów w trakcie ontogenezy potwierdzają tego typu zwyczaje żywieniowe.
Paleoekologia
Zob. Edmontosaurus#Środowisko E. annestens.
Spis gatunków
Trierarchuncus | Fowler, Wilson, Freedman Fowler, Noto, Anduza i Horner, 2020 |
T. prairiensis | Fowler, Wilson, Freedman Fowler, Noto, Anduza i Horner, 2020 |
Bibliografia
Brownstein, C.D. (2024, suplement). "A juvenile bird with possible crown-group affinities from a dinosaur-rich Cretaceous ecosystem in North America". BMC Ecology and Evolution. 24 (1). 20. [2]
Fowler, D.W., Wilson, J.P., Freedman Fowler, E.A., Noto, C.R., Anduza, D. & Horner, J.R. (2020). "Trierarchuncus prairiensis gen. et sp. nov., the last alvarezsaurid: Hell Creek Formation (uppermost Maastrichtian), Montana". Cretaceous Research. 116: Article 104560. doi:10.1016/j.cretres.2020.104560
Freimuth, W.J. & Wilson, J.P. (2021). "New manual unguals of Trierarchuncus prairiensis from the Hell Creek Formation, Montana, and the ontogenetic development of the functional alvarezsaurid hand claw. Cretaceous Research 104698 doi: https://doi.org/10.1016/j.cretres.2020.104698