Machairoceratops

Autor:	Kamil Kamiński, Marcin Szermański, Maciej Ziegler
Korekta:	Paweł Konarzewski

---

Machairoceratops (machajroceratops)
Długość	ok. 4 m
Dieta	roślinożerny
Miejsce	USA - Utah (formacja Wahweap - ogniwo Coyote Point)
Czas	Trias 252 Jura 201 Kreda 145 66 ok. 80,6-79 Ma późna kreda (kampan)
Systematyka	Dinosauria Ornithischia Ceratopsia Ceratopsoidea Ceratopsidae Centrosaurinae
Rekonstrukcja głowy Machairoceratops. Autor: Jakub Kowalski
Mapa znalezisk
Wczytywanie mapy… {"minzoom":false,"maxzoom":false,"mappingservice":"leaflet","width":"auto","height":"350px","centre":false,"title":"","label":"","icon":"","visitedicon":"","lines":[],"polygons":[],"circles":[],"rectangles":[],"wmsoverlay":false,"copycoords":false,"static":false,"zoom":4,"defzoom":14,"layers":["OpenStreetMap"],"overlaylayers":[],"resizable":false,"enablefullscreen":false,"scrollwheelzoom":true,"markercluster":false,"clustermaxzoom":20,"clusterzoomonclick":true,"clustermaxradius":80,"clusterspiderfy":true,"geojson":"","locations":[{"text":"\u003Cb\u003E\u003Cdiv class=\"mw-parser-output\"\u003E\u003Cp\u003Emiejsce odnalezienia czaszki \u003Ci\u003EMachairoceratops cronusi\u003C/i\u003E\n\u003C/p\u003E\u003C/div\u003E\u003C/b\u003E\u003Chr /\u003E\u003Cdiv class=\"mw-parser-output\"\u003E\u003C/div\u003E","title":"miejsce odnalezienia czaszki Machairoceratops cronusi\n","link":"","lat":37.5,"lon":-111.599999999999994315658113919198513031005859375,"icon":""},{"text":"\u003Cb\u003E\u003Cdiv class=\"mw-parser-output\"\u003E\u003Cp\u003Emiejsce odnalezienia czaszki UMNH VP 16704\n\u003C/p\u003E\u003C/div\u003E\u003C/b\u003E\u003Chr /\u003E\u003Cdiv class=\"mw-parser-output\"\u003E\u003C/div\u003E","title":"miejsce odnalezienia czaszki UMNH VP 16704\n","link":"","lat":37.19109999999999871533873374573886394500732421875,"lon":-111.6466999999999956116880639456212520599365234375,"icon":""}],"imageoverlays":null}

Wstęp

Machairoceratops to rodzaj ceratopsa z grupy Centrosaurinae, cechującej się m.in. krótszą czaszką w stosunku do siostrzanego kladu Chasmosaurinae. Znany jest tylko z jednego, fragmentarycznego okazu.

Odkrycie i opis

Szczątki machairoceratopsa zostały odkryte w 2006 r. na obszarze 3 m² w górnych warstwach formacji Wahweap. Loewen i współautorzy w 2013 roku wstępnie opisali szczątki tego ceratopsa i nadali nazwę roboczą "Wahweap centrosaurinae B". W 2016 r. okaz ten został opisany przez zespół paleontologów w składzie; Eric Lund, Patrick O’Connor, Mark Loewen i Zubair Jinnah.

Materiał kopalny

Materiał holotypowy Machairoceratops. Źródło: Lund i in., 2016.

Holotyp (UMNH VP 20550) to fragmentaryczna czaszka, obejmująca dwa rogi nadoczodołowe (obydwa oddzielone od reszty czaszki), lewą kość jarzmową, prawie kompletną, lekko zdeformowaną puszkę mózgową, lewą kość łuskową oraz kość ciemieniową (widoczne na rys. obok). Skamieniałości najprawdopodobniej należały do młodocianego lub dojrzewającego osobnika. Okaz ten znajduje się w Muzeum Historii Naturalnej Stanu Utah w Salt Lake City.

Budowa

Podobnie jak inne ceratopsy, Machairoceratops był zapewne łagodnym czworonożnym roślinożercą o czaszce zakończonej kostną kryzą i ozdobionej rogami. Wyglądem przypominał nieco Diabloceratops i Albertaceratops. Nad oczami znajdowała się para zakrzywionych rogów o długości ponad 27 cm. Ze względu na brak bliższych końców, ich dokładne położenie względem oczodołów nie jest znane. Na bokach kryzy prawdopodobnie znajdowały się po 4 episquamosales – małe rożki na kości łuskowej. Kość łuskowa miała wachlarzowaty kształt typowy dla centrozaurynów, chodź wg Loewena i in. (2024) była ona prostokątna. Na górze, z tyłu kryzy na kości ciemieniowej wyrastała jedynie para zakrzywionych przednio-grzbietowo dłuższych rogów epiparietales . Taką samą cechę miał również inny nienazwany centrozauryn z formacji Wahweap (UMNH VP 20600). Brak obecności pozostałych par różków ciemieniowych u Machairoceratops mogła wynikać z rzeczywistej jego odmienności, młodocianego wieku lub procesów tafonomicznych. Osiągał rozmiary holotypu Diabloceratops.

Czaszka UMNH VP 16704

Diagram przedstawiający czaszkę okazu UMNH VP 16704. Autor: Clumsystiggy [1]

W 1998 roku w Nipple Butte (formacja Wahweap) odnaleziono czaszkę należącą do nieznanego wówczas centrozauryna. Był to pierwszy odkryty ceratopsyd pochodzący z formacji Wahweap. Znaleziska dokonał Joshua A. Smith. Czaszka ta została formalnie opisana w 2010 roku przez Kirklanda i DeBlieuxa jako należąca do nowo opisanego przez nich rodzaju Diabloceratops, jako Diabloceratops sp. Różni się od Diabloceratops eatoni m.in. większymi rozmiarami oraz kształtem kości łuskowej – to oraz pewne cechy anatomiczne świadczą być może o starszym wieku tego osobnika. Loewen i in. (2013) stwierdzili, że nie ma podstaw by przypisywać go do diabloceratopsa, dlatego bardziej asekuracyjnie uważają go za przedstawiciela Centrosaurinae indet. Lund i in. (2016) wskazują, że UMNH VP 16704 jest bardziej zbliżony do Machairoceratops. Z kolei Rivera-Sylva i in. (2016) uważają, że okaz jest bardzo podobny do Menefeeceratops oraz Yehuecauhceratops.

Filogeneza

Wg autorów opisu Machairoceratops należy do podrodziny Centrosaurinae, będąc jej stosunkowo bazalnym członkiem. O pozycji systematycznej Machairoceratops zobacz więcej w: Ceratopsoidea#Kladogramy skupiające się na przedstawicielach Centrosaurinae.

Paleośrodowisko

Zobacz: Wahweap#Paleośrodowisko.

Machairoceratops w kulturze masowej

W 2021 roku chińska firma PNSO zaprezentowała model Machairoceratops. Jest to obecnie jedyna dostępna na rynku figurka tego ceratopsa.

Etymologia

Machairoceratops w towarzystwie innych ceratopsów (Spiclypeus, występujących nieco później w innej części Ameryki Płn.) i pachycefalozaurów (Texacephale, prawdopodobnie także nieco późniejszych). Autor: ABelov2014 [2].

Nazwa Machairoceratops pochodzi od greckiego słowa machairis, oznaczającego „zakrzywiony miecz”, co nawiązuje do zakrzywionych ku przodowi epiparietales pozycji 1 – rożków z tyłu kryzy, oraz łacińskiego słowa ceratops, czyli „rogata twarz”. Epitet gatunkowy cronusi odnosi się do mitologicznego boga Kronosa, przedstawianego często z zakrzywionym ostrzem.

Spis gatunków

Machairoceratops	Lund, O’Connor, Loewen i Jinah, 2016
M. cronusi	Lund, O’Connor, Loewen i Jinah, 2016

Bibliografia

Beveridge, T. L., Roberts, E. M., Ramezani, J., Titus, A. L., Eaton, J. G., Irmis, R. B., & Sertich, J. J. (2022). "Refined geochronology and revised stratigraphic nomenclature of the Upper Cretaceous Wahweap Formation, Utah, USA and the age of early Campanian vertebrates from southern Laramidia". Palaeogeography, Palaeoclimatology, Palaeoecology, 591, 110876. doi:10.1016/j.palaeo.2022.110876

DeBlieux, D. D., Kirkland, J. I., Gates, T. A., Eaton, J. G., Getty, M. A., Sampson, S. D., Loewen, M. A., & Hayden, M. C. (2013). "Paleontological overview and taphonomy of the middle Campanian Wahweap Formation in Grand Staircase-Escalante National Monument". [w]: Titus, A.L. & Loewen, M.A. (red.) "At the Top of the Grand Staircase: The Late Cretaceous of Southern Utah" Bloomington, Indiana University Press, 563-587.

Kirkland, J.I. & DeBlieux, D.D. (2010) "New basal centrosaurine ceratopsian skulls from the Wahweap Formation (Middle Campanian), Grand Staircase – Escalante National Monument, southern Utah"; in Ryan, M.J., Chinnery-Allgeier, B.J., & Eberth, D.A. (red.) New Perspectives on Horned Dinosaurs: The Royal Tyrell Museum Ceratopsian Symposium, Bloomington, Indiana University Press, 117 – 140.

Loewen, M.A., Farke, A.A., Sampson, S.D., Getty, M.A., Lund, E.K. & O'Connor, P.M. (2013) "Ceratopsid Dinosaurs from the Grand Staircase of Southern Utah" [w]: Titus, A.L. & Loewen, M.A. (red.) "At the Top of the Grand Staircase: The Late Cretaceous of Southern Utah" Bloomington, Indiana University Press, 488-503

Loewen, M. A., Sertich, J. J. W., Sampson, S., O’Connor, J. K., Carpenter, S., Sisson, B., Øhlenschlæger, A., Farke, A. A., Makovicky, P. J., Longrich, N. & Evans, D. C. (2024). "Lokiceratops rangiformis gen. et sp. nov. (Ceratopsidae: Centrosaurinae) from the Campanian Judith River Formation of Montana reveals rapid regional radiations and extreme endemism within centrosaurine dinosaurs". PeerJ 12:e17224 doi:10.7717/peerj.17224

Lund, E., K., O’Connor, P., M., Loewen, M., A., Jinnah, Z., A. (2016). "A New Centrosaurine Ceratopsid, Machairoceratops cronusi gen et sp. nov., from the Upper Sand Member of the Wahweap Formation (Middle Campanian), Southern Utah". PLoS ONE. 11 (5): e0154403. doi:10.1371/journal.pone.0154403

Rivera-Sylva, H. E., Hedrick, B. P., & Dodson, P. (2016). "A Centrosaurine (Dinosauria: Ceratopsia) from the Aguja Formation (Late Campanian) of Northern Coahuila, Mexico". PloS one, 11(4), e0150529. doi:10.1371/journal.pone.0150529