Prosaurolophus: Różnice pomiędzy wersjami

Z Encyklopedia Dinozaury.com
Skocz do: nawigacja, szukaj
m (Spis gatunków)
Linia 1: Linia 1:
  Do aktualizacji (za Prieto-Márquez et al. 2014).
+
  {{DISPLAYTITLE:''Acristavus''}}
 
 
{{DISPLAYTITLE:''Prosaurolophus''}}
 
 
<small>
 
<small>
 
{| class="wikitable" style="background-color:CornSilk"
 
{| class="wikitable" style="background-color:CornSilk"
Linia 7: Linia 5:
 
| Korekta:
 
| Korekta:
 
|-
 
|-
| [[Jakub Starzyński]]
+
| [[Kamil Kamiński]]
| [[Maciej Ziegler]], [[Łukasz Czepiński]]
+
|  
 
|}
 
|}
 
</small>
 
</small>
Linia 15: Linia 13:
  
 
{| class="wikitable" style="text-align:left" align="left"
 
{| class="wikitable" style="text-align:left" align="left"
! colspan=2 | ''Prosaurolophus'' (prozaurolof)
+
! colspan=2 | ''Acristavus'' (akristawus)
 
|-
 
|-
 
! '''Długość''':
 
! '''Długość''':
| 9 m
+
| ok. 8,5 m
  
 
|-
 
|-
 
! '''Masa''':
 
! '''Masa''':
| 2-3,5 t
+
| ? t
  
 
|-
 
|-
 
! '''[[Lokacje|Miejsce występowania]]''':
 
! '''[[Lokacje|Miejsce występowania]]''':
| [[Kanada]] - Alberta
+
| [[USA]] – Montana, Utah
 
 
<small>([[formacja Dinosaur Park]])</small>
 
  
[[USA]] - Montana
+
<small>([[formacja|formacje]] [[Two Medicine]] i [[Wahweap]]]])</small>
  
<small>([[formacja Two Medicine]])</small>
 
 
|-
 
|-
 
! '''[[Czas|Czas występowania]]'''
 
! '''[[Czas|Czas występowania]]'''
| 76-75 Ma
+
| ok.. 79,4-78,9 Ma
  
<small>późna [[kreda]] (późny [[kampan]])</small>
+
<small>późna [[kreda]] (środkowy [[kampan]])</small>
 
|-
 
|-
 
! '''Systematyka'''
 
! '''Systematyka'''
Linia 43: Linia 38:
  
 
[[Ornithischia]]
 
[[Ornithischia]]
 
[[Cerapoda]]
 
  
 
[[Ornithopoda]]
 
[[Ornithopoda]]
Linia 54: Linia 47:
 
[[Saurolophinae]]
 
[[Saurolophinae]]
  
[[Saurolophini]]
+
[[Brachylophosaurini]]
 
|-
 
|-
| colspan=2 |[[Plik:Prosaurolophus.jpg|400px|]]
+
| colspan=2 |[[Plik: Acristavus.jpg |400px|]]
<small>Rekonstrukcja przyżyciowa gatunku typowego ''P. maximus'' [http://dinodata.org].</small>
+
<small>Rekonstrukcja głowy ''Acristavus''. [https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Acristavus.jpg].</small>
 
|}
 
|}
  
 
==Wstęp==
 
==Wstęp==
Prozaurolof był dużym ornitopodem. [[Gatunek]] typowy został opisany przez Barnuma [[Brown]]a w [[1916]] na podstawie czaszki z formacji [[Dinosaur Park]]. Drugi zaś przez [[Jack Horner|Jacka Horner]]a w [[1992]] na podstawie kości z formacji [[Two Medicine]]. Żył w późne kredzie 76-75 Ma (późny [[kampan]]). Nazwa [[rodzaj]]owa można przetłumaczyć na "przed zaurolofem" lub "przed jaszczurzym grzebieniem".
+
''Acristavus'' był średniej wielkości hadrozaurydem, żyjącym w późnej kredzie na terenach dzisiejszych Stanów Zjednoczonych. Jego szczątki odkryto w dwóch dość odległych od siebie miejscach – w północnej Montanie i na południu stanu Utah. Tak jak u spokrewnionych z nim dinozaurów z kladu [[Saurolophinae], jego czaszka była pozbawiona grzebieni charakterystycznych dla lembeozaurynów. Najbliższymi krewnymi ''Acristavus'' były ''[[Brachylophosaurus]]'' i ''[[Maiasaura]]''.  
 
 
==Budowa i materiał kopalny==
 
Okazem [[holotyp]]owym gatunku ''P. maximus'' jest czaszka. Poza tym znaleziono ponad 20 szkieletów osobników młodych i dorosłych tego samego gatunku. ''Prosaurolophus'' budową pozaczaszkową nie wyróżniał się od pozostałych [[hadrozauryd]]ów.  
 
  
''P. blackfeetensis'' ma różnić się od ''P. maximus'' wyłączniem kości przedczołowej i przedszczękowej od bocznej wklęsłości kości nosowej a także wielkością grzebienia.
+
==Materiał kopalny==
 +
[[Holotyp]] to okaz MOR 1155 obejmujący: prawie kompletną, częściowo artykułowaną czaszkę, jedenaście kręgów szyjnych, trzy niekompletne kręgi grzbietowe, przedni kręg ogonowy, żebra brzuszne, lewą kość ramienną, lewą kość łokciową, prawą część mostka, lewą kość łonową, większość lewej kończyny tylnej i jeden paliczek prawej. Osobnik ten pochodzi z Montany (formacja Two Medicine).  
  
==Paleobiologia==
+
Materiał przypisany to okaz UMNHVP 17707 (kości łzowe, puszka mózgowa, kręg szyjny). Pochodzi on z Utah ([[Terry Gates|Gates]] i in., 2011).  
Jako [[hadrozauryd]], prozaurolof był dużym roślinożercą z czaszką o skomplikowanej budowie, umożliwiającej miażdżące ruchy przypominające żucie. Jego baterie policzkowe zawierały setki zębów, zastępowanych w sposób ciągły. Zrywał pokarm roślinny swym szerokim dziobem, po czym umieszczało w strukturach przypominających policzki. Żywił się roślinami na wysokości od poziomu gruntu do ok. 4 metrów. Jak inne kaczodziobe, mógł poruszać się na dwóch lub czterech łapach.
 
  
==Środowisko życia==
+
==Odkrycie, opis i historia badań==
Szczątki ''P. maximus'' znaleziono w osadach formacji [[Dinosaur Park]] ([[Kanada]], stan Alberta), a ''P. blackfeetensis'' - [[Two Medicine]] ([[USA]], stan Montana).
+
Holotyp odkryto w północnej Montanie w 1999 r. (dolne warstwy formacji [[Two Medicine]]). Dokonała tego ekspedycja z Uniwersytetu w Chicago. Materiał przypisany został znaleziony w 2000 r. przez C.R. Nelson w stanie Utah. ''Acristavus'' został następnie nazwany i opisany w 2011 r. przez zespół paleontologów pod przewodnictwem Terry’ego Gates’a. W pracach uczestniczył słynny [[John Horner]]. Autorzy utworzyli nowy klad wewnątrz Saurolophinae – Brachylophosaurini. Oprócz ''Acristavus'' należały do niego ''[[Brachylophosaurus]]'' i ''[[Maiasaura]]''. Ten ostatni był w ich analizie taksonem siostrzanym majazaury, a brachylofozaur był bardziej [[takson bazalny|bazalny]]. Późniejsze badania potwierdziły bliskie pokrewieństwo tych trzech rodzajów, z tym, że w większości z nich ''Acristavus'' był taksonem siostrzanym do kladu ''[[Brachylophosaurus]]''+''[[Maiasaura]]'' (np. [[Albert Prieto–Márquez|Prieto–Márquez]], 2013).  
 +
[[Plik:Acristavus_Skull.png |300px|thumb|right|Rekonstrukcja czaszki. Autor: Rogelio Reyna [https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Acristavus_Skull.png].]]
  
Pierwsza formacja stanowi pozostałości rzeki płynącą niegdyś równiną zalewową. Gdy Morze Dalekiego Zachodu posuwało się na zachód, były to tereny bagniste o klimacie cieplejszym niż dzisiejsza Alberta, bez mrozów. Iglaki dominowały w koronach lasów, w podszyciu rosły paprotniki i rośliny kwiatowe. Odnaleziono także szczątki m.in.: [[Ceratopsia|ceratopsów]] - ''[[Centrosaurus]]'', ''[[Styracosaurus]]'' i ''[[Chasmosaurus]]'', innych kaczodziobych - ''[[Corythosaurus]]'', ''[[Lambeosaurus]]'' i ''[[Parasaurolophus]]'', [[tyreofor]]ów - ''[[Edmontonia]]'' i ''[[Euoplocephalus]]'' i [[tyranozauryd]]ów - ''[[Gorgosaurus]]''.
+
==Etymologia==
 +
Nazwa ''Acristavus'' pochodzi od łacińskich: ''A'' („bez”), ''crist'' („grzebień”) i ''avus'' („dziadek”), w nawiązaniu do braku grzebieni czaszkowych, typowych dla wielu hadrozaurydów, stosunkowo prymitywnej budowy jego czaszki i pozycji stratygraficznej (jest on starszy od większości krewniaków). Epitet gatunkowy honoruje Gagsa Larsona, właściciela terenu, gdzie odkryto szczątki tego dinozaura.  
  
Tereny [[Two Medicine]] leżały daleko od morza i wyżej niż Dinosaur Park, było tam mniej wilgotno. Tam odnaleziono także szczątki m.in.: płazów - albanerpetont, habrozaur, ceratopsów - ''[[Rubeosaurus]]'', ''[[Brachyceratops]]'', innych hadrozaurów - ''[[Maiasaura]]'', ''[[Gryposaurus]]'', teropodów - ''[[Bambiraptor]]'', ''[[Daspletosaurus]]''.
+
==Budowa==
 +
''Acristavus''  był względnie dużym zwierzęciem, ale zdecydowanie ustępował rozmiarami największym hadrozaurydom, takim jak ''[[Edmontosaurus]]'' czy ''[[Shantungosaurus]]''. Tak jak jego krewniacy, był roślinożercą, najczęściej poruszającym się czworonożnie, ale mogącym też przyjmować dwunożną postawę. Czaszka była długa i niska, przypominając czaszkę ''[[Brachylophosaurus]]'', i nie miała żadnych zdobień na kościach nosowych, często spotykanych wśród przedstawicieli tej grupy dinozaurów. Uzębienie, złożone z charakterystycznych dla hadrozaurydów baterii zębowych przypominało stan obserwowany u majazaury i brachylofozaura, i różniło się od zębów [[Gryposaurus|grypozaura]]. Kość zębowa z przodu była grzbietowo-brzusznie rozszerzona, przez co jej przednia część była wyższa niż tylna.  Była to cecha prymitywna, obecna też u ''[[Protohadros]]''. [[Cecha plezjomorficzna|Plezjomorficzną]] budową odznaczała się także kość łonowa. Oprócz tego, od swoich krewniaków ''Acristavus'' różnił się m.in. szczegółami budowy kości zaoczodołowej, potylicznej podstawowej (ang. ''basioccipital'') oraz szwów między kością czołową i przedczołową.
 +
[[Plik: Brachylophosaurus-v4.jpg |300px|thumb|right|Rekonstrukcja spokrewnionego brachylofozaura. Zapewne ''Acristavus'' wyglądał podobnie. Autor: Debivort [https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Brachylophosaurus-v4.jpg].]]
  
==Klasyfikacja==
+
==Paleoekologia==
{{Drzewo}}
+
Naturalnym wrogiem omawianego dinozaura mógł być duży [[Tyrannosauridae|tyranozauryd]] ''[[Lythronax]]'', również znaleziony w środkowych warstwach formacji Wahweap (choć wydaje się on nieco starszy geologicznie [Loewen i in., 2013]). Z ''Acristavus'' mógł również koegzystować ceratops ''[[Diabloceratops]]''. Z wyższych warstw pochodzą lambeozauryn ''[[Adelophus]]'' (Gates i in., 2014) i ceratops ''[[Machairoceratops]]''. Oprócz dinozaurów żyły tam również m.in. ssaki, żółwie i krokodyle.  
{{klad| style=font-size:90%; line-height:100%
 
|label1='''[[Saurolophini]]'''
 
|1={{klad
 
|1=''[[Prosaurolophus]] maximus''
 
|2={{klad
 
|1=''[[Augustynolophus]] morrisi''
 
|2={{klad
 
|1=''[[Saurolophus]] [[Saurolophus#Saurolophus_osborni|osborni]]''
 
|2=''[[Saurolophus]] [[Saurolophus#S._angustirostris|angustirostris]]''
 
}}
 
}}
 
}}
 
}}
 
[[Kladogram]] ukazujący relacje ''[[Prosaurolophus]]'' w obrębie [[Saurolophini]] (za: Prieto-Márquez ''et al.'', 2014.<ref name="PM2014">Augustynolophus</ref>).
 
  
 
==Spis gatunków==
 
==Spis gatunków==
 
{| class="wikitable"
 
{| class="wikitable"
! ''Prosaurolophus''
+
| {{V|''Acristavus''}}
| {{Kpt|[[Barnum Brown|Brown]]}}, [[1916]]
+
| {{Kpt|[[Terry Gates|Gates]], [[John Horner|Horner]], [[Rebecca Hanna|Hanna]]}} i {{Kpt|[[Riley Nelson|Nelson]]}}, [[2011]]
|-
 
! ''P. maximus''
 
| {{Kpt|Brown}}, 1916
 
 
|-
 
|-
| = ''P. blackfeetensis''
+
| {{V|''A. gagslarsoni''}}
| {{Kpt|[[Jack Horner|Horner]]}}, [[1992]]
+
| {{Kpt|[[Terry Gates|Gates]], [[John Horner|Horner]], [[Rebecca Hanna|Hanna]]}} i {{Kpt|[[Riley Nelson|Nelson]]}}, [[2011]]  
 
|}
 
|}
  
 
==Bibliografia==
 
==Bibliografia==
<small>Prieto-Márquez, A. (2010). "Global phylogeny of Hadrosauridae (Dinosauria: Ornithopoda) using parsimony and Bayesian methods." Zoological Journal of the Linnean Society, 159: 435–502.
+
<small>Gates, T.A., Horner, J.R., Hanna, R.R., Nelson, C.R. (2011). "New unadorned hadrosaurine hadrosaurid (Dinosauria, Ornithopoda) from the Campanian of North America". Journal of Vertebrate Paleontology. 31 (4): 798–811. [[doi:10.1080/02724634.2011.577854]]
  
http://www.dinodata.org/index.php?option=com_content&task=view&id=7138&Itemid=67
+
Gates, T.A., Jinnah, Z., Levitt, C., Getty, M.A. (2014). "New hadrosaurid specimens from the lower-middle Campanian Wahweap Formation of Utah". W: David A. Eberth; David C. Evans. Hadrosaurs: Proceedings of the International Hadrosaur Symposium. Indiana University Press. pp. 156–173.
  
http://en.wikipedia.org/wiki/Prosaurolophus
+
Holtz, T. (2012) ''Dinosaurs'' (suplement)  [[https://www.geol.umd.edu/~tholtz/dinoappendix/HoltzappendixWinter2011.pdf]]
  
http://en.wikipedia.org/wiki/Dinosaur_Park_Formation
+
Loewen M., A., Irmis R., B., Sertich J., J., W., Currie, P., J., Sampson, S., D., (2013) "Tyrant Dinosaur Evolution Tracks the Rise and Fall of Late Cretaceous Oceans". PLoSONE 8(11): e79420. [[doi:10.1371/journal.pone.0079420]]
  
http://en.wikipedia.org/wiki/Two_Medicine_Formation
+
Prieto-Márquez, A. (2013). "Skeletal morphology of Kritosaurus navajovius (Dinosauria:Hadrosauridae) from the Late Cretaceous of the North American south-west, with an evaluation of the phylogenetic systematics and biogeography of Kritosaurini". Journal of Systematic Palaeontology. [[doi:10.1080/14772019.2013.770417]]
 
+
<small>
http://www.wikidino.com/?page_id=1061
 
 
 
<references/></small>
 
  
 
[[Kategoria:Dinosauria]]
 
[[Kategoria:Dinosauria]]
Linia 128: Linia 102:
 
[[Kategoria:Hadrosauridae]]
 
[[Kategoria:Hadrosauridae]]
 
[[Kategoria:Ameryka Północna]]
 
[[Kategoria:Ameryka Północna]]
[[Kategoria:Kanada]]
 
 
[[Kategoria:USA]]
 
[[Kategoria:USA]]
 
[[Kategoria:Mezozoik]]
 
[[Kategoria:Mezozoik]]
 
[[Kategoria:Kreda]]
 
[[Kategoria:Kreda]]
 
[[Kategoria:Kampan]]
 
[[Kategoria:Kampan]]
[[Kategoria:Rodzaj wielogatunkowy]]
 

Wersja z 19:27, 8 cze 2017

Autor: Korekta:
Kamil Kamiński


Acristavus (akristawus)
Długość: ok. 8,5 m
Masa: ? t
Miejsce występowania: USA – Montana, Utah

(formacje Two Medicine i Wahweap]])

Czas występowania ok.. 79,4-78,9 Ma

późna kreda (środkowy kampan)

Systematyka Dinosauria

Ornithischia

Ornithopoda

Iguanodontia

Hadrosauridae

Saurolophinae

Brachylophosaurini

Acristavus.jpg

Rekonstrukcja głowy Acristavus. [3].

Wstęp

Acristavus był średniej wielkości hadrozaurydem, żyjącym w późnej kredzie na terenach dzisiejszych Stanów Zjednoczonych. Jego szczątki odkryto w dwóch dość odległych od siebie miejscach – w północnej Montanie i na południu stanu Utah. Tak jak u spokrewnionych z nim dinozaurów z kladu [[Saurolophinae], jego czaszka była pozbawiona grzebieni charakterystycznych dla lembeozaurynów. Najbliższymi krewnymi Acristavus były Brachylophosaurus i Maiasaura.

Materiał kopalny

Holotyp to okaz MOR 1155 obejmujący: prawie kompletną, częściowo artykułowaną czaszkę, jedenaście kręgów szyjnych, trzy niekompletne kręgi grzbietowe, przedni kręg ogonowy, żebra brzuszne, lewą kość ramienną, lewą kość łokciową, prawą część mostka, lewą kość łonową, większość lewej kończyny tylnej i jeden paliczek prawej. Osobnik ten pochodzi z Montany (formacja Two Medicine).

Materiał przypisany to okaz UMNHVP 17707 (kości łzowe, puszka mózgowa, kręg szyjny). Pochodzi on z Utah (Gates i in., 2011).

Odkrycie, opis i historia badań

Holotyp odkryto w północnej Montanie w 1999 r. (dolne warstwy formacji Two Medicine). Dokonała tego ekspedycja z Uniwersytetu w Chicago. Materiał przypisany został znaleziony w 2000 r. przez C.R. Nelson w stanie Utah. Acristavus został następnie nazwany i opisany w 2011 r. przez zespół paleontologów pod przewodnictwem Terry’ego Gates’a. W pracach uczestniczył słynny John Horner. Autorzy utworzyli nowy klad wewnątrz Saurolophinae – Brachylophosaurini. Oprócz Acristavus należały do niego Brachylophosaurus i Maiasaura. Ten ostatni był w ich analizie taksonem siostrzanym majazaury, a brachylofozaur był bardziej bazalny. Późniejsze badania potwierdziły bliskie pokrewieństwo tych trzech rodzajów, z tym, że w większości z nich Acristavus był taksonem siostrzanym do kladu Brachylophosaurus+Maiasaura (np. Prieto–Márquez, 2013).

Rekonstrukcja czaszki. Autor: Rogelio Reyna [1].

Etymologia

Nazwa Acristavus pochodzi od łacińskich: A („bez”), crist („grzebień”) i avus („dziadek”), w nawiązaniu do braku grzebieni czaszkowych, typowych dla wielu hadrozaurydów, stosunkowo prymitywnej budowy jego czaszki i pozycji stratygraficznej (jest on starszy od większości krewniaków). Epitet gatunkowy honoruje Gagsa Larsona, właściciela terenu, gdzie odkryto szczątki tego dinozaura.

Budowa

Acristavus był względnie dużym zwierzęciem, ale zdecydowanie ustępował rozmiarami największym hadrozaurydom, takim jak Edmontosaurus czy Shantungosaurus. Tak jak jego krewniacy, był roślinożercą, najczęściej poruszającym się czworonożnie, ale mogącym też przyjmować dwunożną postawę. Czaszka była długa i niska, przypominając czaszkę Brachylophosaurus, i nie miała żadnych zdobień na kościach nosowych, często spotykanych wśród przedstawicieli tej grupy dinozaurów. Uzębienie, złożone z charakterystycznych dla hadrozaurydów baterii zębowych przypominało stan obserwowany u majazaury i brachylofozaura, i różniło się od zębów grypozaura. Kość zębowa z przodu była grzbietowo-brzusznie rozszerzona, przez co jej przednia część była wyższa niż tylna. Była to cecha prymitywna, obecna też u Protohadros. Plezjomorficzną budową odznaczała się także kość łonowa. Oprócz tego, od swoich krewniaków Acristavus różnił się m.in. szczegółami budowy kości zaoczodołowej, potylicznej podstawowej (ang. basioccipital) oraz szwów między kością czołową i przedczołową.

Rekonstrukcja spokrewnionego brachylofozaura. Zapewne Acristavus wyglądał podobnie. Autor: Debivort [2].

Paleoekologia

Naturalnym wrogiem omawianego dinozaura mógł być duży tyranozauryd Lythronax, również znaleziony w środkowych warstwach formacji Wahweap (choć wydaje się on nieco starszy geologicznie [Loewen i in., 2013]). Z Acristavus mógł również koegzystować ceratops Diabloceratops. Z wyższych warstw pochodzą lambeozauryn Adelophus (Gates i in., 2014) i ceratops Machairoceratops. Oprócz dinozaurów żyły tam również m.in. ssaki, żółwie i krokodyle.

Spis gatunków

Acristavus Gates, Horner, Hanna i Nelson, 2011
A. gagslarsoni Gates, Horner, Hanna i Nelson, 2011

Bibliografia

Gates, T.A., Horner, J.R., Hanna, R.R., Nelson, C.R. (2011). "New unadorned hadrosaurine hadrosaurid (Dinosauria, Ornithopoda) from the Campanian of North America". Journal of Vertebrate Paleontology. 31 (4): 798–811. doi:10.1080/02724634.2011.577854

Gates, T.A., Jinnah, Z., Levitt, C., Getty, M.A. (2014). "New hadrosaurid specimens from the lower-middle Campanian Wahweap Formation of Utah". W: David A. Eberth; David C. Evans. Hadrosaurs: Proceedings of the International Hadrosaur Symposium. Indiana University Press. pp. 156–173.

Holtz, T. (2012) Dinosaurs (suplement) [[4]]

Loewen M., A., Irmis R., B., Sertich J., J., W., Currie, P., J., Sampson, S., D., (2013) "Tyrant Dinosaur Evolution Tracks the Rise and Fall of Late Cretaceous Oceans". PLoSONE 8(11): e79420. doi:10.1371/journal.pone.0079420

Prieto-Márquez, A. (2013). "Skeletal morphology of Kritosaurus navajovius (Dinosauria:Hadrosauridae) from the Late Cretaceous of the North American south-west, with an evaluation of the phylogenetic systematics and biogeography of Kritosaurini". Journal of Systematic Palaeontology. doi:10.1080/14772019.2013.770417