Kosmoceratops: Różnice pomiędzy wersjami
m |
|||
| Linia 1: | Linia 1: | ||
| − | |||
{{DISPLAYTITLE:''Kosmoceratops''}} | {{DISPLAYTITLE:''Kosmoceratops''}} | ||
<small> | <small> | ||
| Linia 6: | Linia 5: | ||
| Korekta: | | Korekta: | ||
|- | |- | ||
| − | | [[Marcin Szermański]] | + | | [[Marcin Szermański]]<br>[[Paweł Konarzewski]] |
| − | + | | | |
|} | |} | ||
</small> | </small> | ||
| Linia 59: | Linia 58: | ||
==Wstęp== | ==Wstęp== | ||
| − | ''Kosmoceratops'' to [[rodzaj]] dinozaura rogatego, który występował w późnej kredzie na terenie obecnej Ameryki Północnej. Jego skamieniałości odnaleziono na terenie [[USA]] w południowej części stanu Utah, w tych samych pokładach co ''[[Utahceratops]]''. [[Eric Roberts|Roberts]] ([[2013]]) datują te | + | ''Kosmoceratops'' to [[rodzaj]] dinozaura rogatego, który występował w późnej kredzie na terenie obecnej Ameryki Północnej. Jego skamieniałości odnaleziono na terenie [[USA]] w południowej części stanu Utah, w tych samych pokładach co ''[[Utahceratops]]''. [[Eric Roberts|Roberts]] i in., ([[2013]]) datują te je na ok. 76 [[Ma]]. |
| − | |||
| − | |||
==Materiał kopalny== | ==Materiał kopalny== | ||
| − | [[Plik:Kosmoceratops. | + | [[Plik:Kosmoceratops richardsoni.png|300px|thumb|right|Odnalezione elementy szkieletu (na pomarańczowo) ''Kosmoceratops''. Źródło: Sampson i in., 2010. [https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Kosmoceratops_richardsoni.png]]] |
''Kosmoceratops'' znany jest z czterech osobników, w tym prawie kompletnej czaszki i 45% szkieletu pozaczaszkowego. Są to: | ''Kosmoceratops'' znany jest z czterech osobników, w tym prawie kompletnej czaszki i 45% szkieletu pozaczaszkowego. Są to: | ||
| − | [[Holotyp]] (UMNH VP 17000) to prawie kompletna czaszka. | + | [[Holotyp]] (UMNH VP 17000) to prawie kompletna czaszka dorosłego osobnika. |
| − | Materiał przypisany (UMNH VP 16878) to | + | Materiał przypisany (UMNH VP 16878) to dysartykułowana czaszka należąca do osobnika młodocianego. [[Scott Sampson|Sampson]] i in. ([[2010]]) omyłkowo oznaczyli go jako UMNH VP 12198. |
Sampson i in. nie opisali szkieletu pozaczaszkowego (kompletnego w 45%) należącego do dwóch osobników, o którym wspomnieli w swej pracy. | Sampson i in. nie opisali szkieletu pozaczaszkowego (kompletnego w 45%) należącego do dwóch osobników, o którym wspomnieli w swej pracy. | ||
| + | |||
| + | [[Charles M. Sternberg]] w roku 1928 odnalazł na terenach formacji Dinosaur Park niekompletną czaszkę (CMN 8801), którą przypisano do rodzaju ''[[Chasmosaurus]]''. [[Longrich]] (2014) uznał, że należy ona do nowego [[gatunek|gatunku]] ''Kosmoceratops'' i ustalił, że jest [[takson siostrzany|taksonem siostrzanym]] dla ''K. richardsoni''. Campbell i in., (2016) nie zgodzili się z jego zdaniem i przydzielili ją do nieokreślonego gatunku ''[[Chasmosaurus]]''. | ||
| + | |||
| + | ==Budowa i paleośrodowisko== | ||
| + | [[File:Kaiparowits fauna.jpg|thumb|300px|right|''Kosmoceratops'' środowisku naturalnym. Znajduje się po prawej stronie. Autor: Abelov2014. [https://abelov2014.deviantart.com/art/Utahceratops-Nasutoceratops-Kosmoceratops-720725612]]] | ||
| + | ''Kosmoceratops'' charakteryzował się najbardziej zdobioną kryzą wśród przedstawicieli [[Chasmosaurinae]]. Była ona stosunkowo krótka i szeroka z małymi otworami ciemieniowymi. Z kryzy wyrastało pięć par różków ciemieniowych (''[[epiparietales]]'') wygiętych do środka. Rogi naodczne były skierowane na boki, zakrzywione w dolną stronę. Róg nosowy był zwrócony do tyłu (Sampson i in., 2010). Opis paleośrodowiska zobacz:[[Nasutoceratops#Paleośrodowisko]]. | ||
==Systematyka== | ==Systematyka== | ||
| − | Wg przeprowadzonej przez autorów analizy kladystycznej kosmoceratops był [[takson siostrzany|taksonem siostrzany]]m względem ''[[Vagaceratops]] irvinensis'' (wcześniej znany pod nazwą ''[[Chasmosaurus]] irvinensis''). Jak wynika z badań [[Scott Sampson|Sampson]]a i in. ([[2010]]), [[klad]] ''Kosmoceratops richardsoni'' + ''[[Vagaceratops]] irvinensis'' nie jest blisko spokrewniony z ''[[Chasmosaurus]]'' i jest grupą siostrzaną względem [[zaawansowany]]ch chasmozaurynów z najpóźniejszego [[kampan]]u i [[mastrycht]]u, w tym słynnego ''[[Triceratops]]''. | + | Wg przeprowadzonej przez autorów analizy kladystycznej kosmoceratops był [[takson siostrzany|taksonem siostrzany]]m względem ''[[Vagaceratops]] irvinensis'' (wcześniej znany pod nazwą ''[[Chasmosaurus]] irvinensis''). Jak wynika z badań [[Scott Sampson|Sampson]]a i in. ([[2010]]), [[klad]] ''Kosmoceratops richardsoni'' + ''[[Vagaceratops]] irvinensis'' nie jest blisko spokrewniony z ''[[Chasmosaurus]]'' i jest grupą siostrzaną względem [[zaawansowany]]ch chasmozaurynów z najpóźniejszego [[kampan]]u i [[mastrycht]]u, w tym słynnego ''[[Triceratops]]''. Analiza przeprowadzona przez Mallona i in., (2016) wykazała, że ''Kosmoceratops'' jest [[takson siostrzany|taksonem siostrzanym]] dla rodzajów ''[[Spiclypeus]]'' i ''[[Vagaceratops]]''. Dalman i in., (2022) również wykazali bliskie pokrewieństwo omawianego dinozaura z ''[[Spiclypeus]]''. |
==Etymologia== | ==Etymologia== | ||
| Linia 90: | Linia 93: | ||
==Bibliografia== | ==Bibliografia== | ||
<small> | <small> | ||
| + | Campbell, J. A., Ryan, M. J., Holmes, R. B., & Schröder-Adams, C. J. (2016). A re-evaluation of the chasmosaurine ceratopsid genus Chasmosaurus (Dinosauria: Ornithischia) from the Upper Cretaceous (Campanian) Dinosaur Park Formation of western Canada. PloS one, 11(1), e0145805. [[doi:10.1371/journal.pone.0145805]] | ||
| + | |||
| + | Dalman, S. G., Lucas, S. G., Jasinski, S. E., & Longrich, N. R. (2022). Sierraceratops turneri, a new chasmosaurine ceratopsid from the Hall Lake Formation (Upper Cretaceous) of south-central New Mexico. Cretaceous Research, 130, 105034. [[doi:10.1016/j.cretres.2021.105034]] | ||
| + | |||
Holtz, T.R. Jr. (2012) "Dinosaurs: The Most Complete, Up-to-Date Encyclopedia for Dinosaur Lovers of All Ages Supplementary Information" [http://www.geol.umd.edu/~tholtz/dinoappendix/HoltzappendixWinter2011.pdf] | Holtz, T.R. Jr. (2012) "Dinosaurs: The Most Complete, Up-to-Date Encyclopedia for Dinosaur Lovers of All Ages Supplementary Information" [http://www.geol.umd.edu/~tholtz/dinoappendix/HoltzappendixWinter2011.pdf] | ||
| + | |||
| + | Loewen, M. A., Farke, A. A., Sampson, S. D., Getty, M. A., Lund, E. K., & O’Connor, P. M. (2013). Ceratopsid dinosaurs from the Grand Staircase of southern Utah. At the Top of the Grand Staircase: the Late Cretaceous of, 488-503. | ||
| + | |||
| + | Longrich, N. R. (2014). The horned dinosaurs Pentaceratops and Kosmoceratops from the upper Campanian of Alberta and implications for dinosaur biogeography. Cretaceous Research, 51, 292-308. [[doi:10.1016/j.cretres.2014.06.011]] | ||
| + | |||
| + | Mallon, J. C., Ott, C. J., Larson, P. L., Iuliano, E. M., & Evans, D. C. (2016). Spiclypeus shipporum gen. et sp. nov., a boldly audacious new chasmosaurine ceratopsid (Dinosauria: Ornithischia) from the Judith River Formation (Upper Cretaceous: Campanian) of Montana, USA. PloS one, 11(5), e0154218. [[doi:10.1371/journal.pone.0154218]] | ||
Roberts, E.M., Sampson, S.D., Deino, A.L., Bowring, S.A. & Buchwaldt, R. (2013) "The Kaiparowits Formation: A Remarkable Record of Late Cretaceous Terrestrial Environments, Ecosystems, and Evolution in Western North America" [w]: Titus, A.L. & Loewen, M.A. (red.) "At the Top of the Grand Staircase: The Late Cretaceous of Southern Utah" Bloomington, Indiana University Press | Roberts, E.M., Sampson, S.D., Deino, A.L., Bowring, S.A. & Buchwaldt, R. (2013) "The Kaiparowits Formation: A Remarkable Record of Late Cretaceous Terrestrial Environments, Ecosystems, and Evolution in Western North America" [w]: Titus, A.L. & Loewen, M.A. (red.) "At the Top of the Grand Staircase: The Late Cretaceous of Southern Utah" Bloomington, Indiana University Press | ||
| − | Paul, G.S. (2016). " | + | Paul, G.S. (2016). "The Princeton Field Guide to Dinosaurs: 2nd Edition" wyd. Princeton University. |
| − | Sampson, S.D., Loewen, M.A., Farke, A.A., Roberts, E.M., Forster, C.A., Smith, J.A. & Titus, A.L. (2010) "New Horned Dinosaurs from Utah Provide Evidence for Intracontinental Dinosaur Endemism". PLoS ONE 5 (9): e12292. | + | Sampson, S.D., Loewen, M.A., Farke, A.A., Roberts, E.M., Forster, C.A., Smith, J.A. & Titus, A.L. (2010) "New Horned Dinosaurs from Utah Provide Evidence for Intracontinental Dinosaur Endemism". PLoS ONE 5 (9): e12292. [[doi:10.1371/journal.pone.0012292]] |
</small> | </small> | ||
| + | |||
[[Kategoria:Dinosauria]] | [[Kategoria:Dinosauria]] | ||
| Linia 108: | Linia 122: | ||
[[Kategoria:Kreda]] | [[Kategoria:Kreda]] | ||
[[Kategoria:Kampan]] | [[Kategoria:Kampan]] | ||
| − | [[ | + | |
| + | ==Galeria== | ||
| + | <gallery> | ||
| + | |||
| + | File:Kosmoceratopsskull.png|Czaszka holotypowa ''Kosmoceratops'' Źródło: [https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Kosmoceratopsskull.png] | ||
| + | |||
| + | File:Chasmosaurus skull CMN 8801.PNG|Czaszka CMN 8801. Źródło: [https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Chasmosaurus_skull_CMN_8801.PNG] | ||
| + | |||
| + | </gallery> | ||
Wersja z 21:21, 24 lip 2022
| Autor: | Korekta: |
| Marcin Szermański Paweł Konarzewski |
| Kosmoceratops (kosmoceratops) | |
|---|---|
| Długość: | 4,5 m |
| Masa: | 1,2 t |
| Miejsce występowania: | USA - Utah |
| Czas występowania |
ok. 76 Ma |
| Systematyka | Dinosauria |
Na pierwszym planie Kosmoceratops; w tle Vagaceratops. | |
| Mapa znalezisk: | |
|
Wczytywanie mapy…
| |
Wstęp
Kosmoceratops to rodzaj dinozaura rogatego, który występował w późnej kredzie na terenie obecnej Ameryki Północnej. Jego skamieniałości odnaleziono na terenie USA w południowej części stanu Utah, w tych samych pokładach co Utahceratops. Roberts i in., (2013) datują te je na ok. 76 Ma.
Materiał kopalny
Kosmoceratops znany jest z czterech osobników, w tym prawie kompletnej czaszki i 45% szkieletu pozaczaszkowego. Są to:
Holotyp (UMNH VP 17000) to prawie kompletna czaszka dorosłego osobnika.
Materiał przypisany (UMNH VP 16878) to dysartykułowana czaszka należąca do osobnika młodocianego. Sampson i in. (2010) omyłkowo oznaczyli go jako UMNH VP 12198.
Sampson i in. nie opisali szkieletu pozaczaszkowego (kompletnego w 45%) należącego do dwóch osobników, o którym wspomnieli w swej pracy.
Charles M. Sternberg w roku 1928 odnalazł na terenach formacji Dinosaur Park niekompletną czaszkę (CMN 8801), którą przypisano do rodzaju Chasmosaurus. Longrich (2014) uznał, że należy ona do nowego gatunku Kosmoceratops i ustalił, że jest taksonem siostrzanym dla K. richardsoni. Campbell i in., (2016) nie zgodzili się z jego zdaniem i przydzielili ją do nieokreślonego gatunku Chasmosaurus.
Budowa i paleośrodowisko
Kosmoceratops charakteryzował się najbardziej zdobioną kryzą wśród przedstawicieli Chasmosaurinae. Była ona stosunkowo krótka i szeroka z małymi otworami ciemieniowymi. Z kryzy wyrastało pięć par różków ciemieniowych (epiparietales) wygiętych do środka. Rogi naodczne były skierowane na boki, zakrzywione w dolną stronę. Róg nosowy był zwrócony do tyłu (Sampson i in., 2010). Opis paleośrodowiska zobacz:Nasutoceratops#Paleośrodowisko.
Systematyka
Wg przeprowadzonej przez autorów analizy kladystycznej kosmoceratops był taksonem siostrzanym względem Vagaceratops irvinensis (wcześniej znany pod nazwą Chasmosaurus irvinensis). Jak wynika z badań Sampsona i in. (2010), klad Kosmoceratops richardsoni + Vagaceratops irvinensis nie jest blisko spokrewniony z Chasmosaurus i jest grupą siostrzaną względem zaawansowanych chasmozaurynów z najpóźniejszego kampanu i mastrychtu, w tym słynnego Triceratops. Analiza przeprowadzona przez Mallona i in., (2016) wykazała, że Kosmoceratops jest taksonem siostrzanym dla rodzajów Spiclypeus i Vagaceratops. Dalman i in., (2022) również wykazali bliskie pokrewieństwo omawianego dinozaura z Spiclypeus.
Etymologia
Nazwa rodzajowa Kosmoceratops to połączenie gr. kosmos (zdobiony) i gr. ceratops (rogate oblicze). Nazwa ta znaczy więc w wolnym tłumaczeniu "zdobione rogate oblicze" i odnosi się do jego bogato ozdobionej rogami kryzy. Epitet gatunkowy richardsoni honoruje Scotta Richardsona, który odkrył holotyp i wiele innych skamieniałości z GSENM (Grand Staircase-Escalante National Monument).
Spis gatunków
| Kosmoceratops | Sampson, Loewen, Farke, Roberts, Forster, Smith i Titus, 2010 |
|---|---|
| K. richardsoni | Sampson, Loewen, Farke, Roberts, Forster, Smith i Titus, 2010 |
Bibliografia
Campbell, J. A., Ryan, M. J., Holmes, R. B., & Schröder-Adams, C. J. (2016). A re-evaluation of the chasmosaurine ceratopsid genus Chasmosaurus (Dinosauria: Ornithischia) from the Upper Cretaceous (Campanian) Dinosaur Park Formation of western Canada. PloS one, 11(1), e0145805. doi:10.1371/journal.pone.0145805
Dalman, S. G., Lucas, S. G., Jasinski, S. E., & Longrich, N. R. (2022). Sierraceratops turneri, a new chasmosaurine ceratopsid from the Hall Lake Formation (Upper Cretaceous) of south-central New Mexico. Cretaceous Research, 130, 105034. doi:10.1016/j.cretres.2021.105034
Holtz, T.R. Jr. (2012) "Dinosaurs: The Most Complete, Up-to-Date Encyclopedia for Dinosaur Lovers of All Ages Supplementary Information" [6]
Loewen, M. A., Farke, A. A., Sampson, S. D., Getty, M. A., Lund, E. K., & O’Connor, P. M. (2013). Ceratopsid dinosaurs from the Grand Staircase of southern Utah. At the Top of the Grand Staircase: the Late Cretaceous of, 488-503.
Longrich, N. R. (2014). The horned dinosaurs Pentaceratops and Kosmoceratops from the upper Campanian of Alberta and implications for dinosaur biogeography. Cretaceous Research, 51, 292-308. doi:10.1016/j.cretres.2014.06.011
Mallon, J. C., Ott, C. J., Larson, P. L., Iuliano, E. M., & Evans, D. C. (2016). Spiclypeus shipporum gen. et sp. nov., a boldly audacious new chasmosaurine ceratopsid (Dinosauria: Ornithischia) from the Judith River Formation (Upper Cretaceous: Campanian) of Montana, USA. PloS one, 11(5), e0154218. doi:10.1371/journal.pone.0154218
Roberts, E.M., Sampson, S.D., Deino, A.L., Bowring, S.A. & Buchwaldt, R. (2013) "The Kaiparowits Formation: A Remarkable Record of Late Cretaceous Terrestrial Environments, Ecosystems, and Evolution in Western North America" [w]: Titus, A.L. & Loewen, M.A. (red.) "At the Top of the Grand Staircase: The Late Cretaceous of Southern Utah" Bloomington, Indiana University Press
Paul, G.S. (2016). "The Princeton Field Guide to Dinosaurs: 2nd Edition" wyd. Princeton University.
Sampson, S.D., Loewen, M.A., Farke, A.A., Roberts, E.M., Forster, C.A., Smith, J.A. & Titus, A.L. (2010) "New Horned Dinosaurs from Utah Provide Evidence for Intracontinental Dinosaur Endemism". PLoS ONE 5 (9): e12292. doi:10.1371/journal.pone.0012292
![[3]](https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Kosmoceratops_richardsoni.png){kind=link}
![[1]](https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Kosmoceratopsskull.png){kind=link}
![[2]](https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Chasmosaurus_skull_CMN_8801.PNG){kind=link}