Kaiparowits
Autor: | Michał Siedlecki, Paweł Konarzewski |
Formacja Kaiparowits | |
---|---|
Wiek |
ok. 77,3-72,8 Ma |
Miejsce | USA - Utah |
Podjednostki | dolne, środkowe górne (nazwy nieoficjalne) i Upper Valley |
Leży pod | formacja Canaan Peak |
Leży nad | formacja Wahweap |
Miąższość | 1005 m |
Klimat | ciepły i wilgotny wraz z porami suchymi |
Litologia | piaskowce, mułowce, iłowce, bentonity i materiał wulkaniczny |
![]() Odsłonięcia skał formacji Kaiparowits. Fot. Kenneth Carpenter [2] | |
Mapa znalezisk | |
Wczytywanie mapy… }
|
Wstęp
Formacja Kaiparowits jest położona na płaskowyżu Kaiparowits znajdującym się na południu stanu Utah. Jej osady są datowane na kampan.
Historia badań
Formacja Kaiparowits została pierwotnie nazwana przez Gregory'ego i Moore'a (1931), ale podani tylko podstawowe informacje o litologii i fauny dolnej części formacji. Zasugerowali oni wiek na kenozoik (dawniejszy trzeciorzęd, czyli obecny paleogen i neogen), ale nie odnotowali grubości formacji ani nie wyznaczyli sekcji typowej formacji. Lohrengel (1969) wykonał pierwsze szczegółowe badania formacji, badając palinologię i oszacował grubość osadów na ok. 840 m, a wiek mastrycht. W latach 80 i 90 XX wieku badania dotyczyły się głównie na taksonomii i biostrarygrafii ssaków. Na postawie bogatej fauny ssaków oraz ponownych badań pyłków roślin, Eaton (1991) uznał, że osady formacja Kaiparowits pochodzą z kampanu a nie mastrychtu (Roberts, 2007). W 2005 roku Roberts i współautorzy w celu ustalenia wieku formacji użyli metodę radiometryczną (za pomocą argonu 40Ar/39Ar). Ich zdaniem dokładny wiek formacji wynosił 76,1-74 Ma. Ramezani i in. (2022) po dokładniejszym zbadaniu osadów sądzą, że wiek formacji Kaiparowits mieści się w przedziale ok. 77,3-72,8 Ma z uwzględnieniem górnej granicy ogniwa Upper Valley.
Litologia
Najniższe osady formacji Kaiparowits stykają się z najwyższą częścią formacji Wahweap. Składa się ona głównie z szaro-niebieskich do zielonkawo-szarych i szarych piaskowców, mułowców oraz iłowców. Roberts (2007) podzielił nieoficjalnie formację na trzy ogniwa: dolne, środkowe i górne ze względu na różnice w budowie osadów. Dolne i górne osady zawierają mniej skamieniałości niż środkowe (Titus i in,. 2013). Po rekalibracji wieku formacji Kaiparowits okazało się, że swoim wiekiem odpowiada Dinosaur Park z Kanady (Fowler, 2017; Ramezani i in., 2022).
W 2020 roku Beveridge i współpracownicy zdefiniowali nowe ogniwo formacji Kaiparowits, które otrzymało nazwę Upper Valley. Czwarta podjednostka ma 255 m miąższości. Jest zbudowana z masywnych, błotnistych piaskowców, przeplatane piaszczystymi, bentonitowymi oraz bogatymi w substancje organiczne mułowcami. Znajduje się w niej również liczny materiał pochodzenia wulkanicznego. Warstwy te są słabo zwięzłe i kruche. Ogniwo Upper Valley ma jaśniejszy kolor (bladoszary) w porównaniu z resztą formacji Kaiparowits, co sprawia, że jest łatwo rozpoznawalne z dużych odległości. W pokładach nowej podjednostki zostały odnalezione diagnostyczne kości dinozaurów, skorupy żółwi, kości krokodyli, zęby ryb oraz muszle mięczaków. Według autorów badania zasobność skamieniałości może być porównywalna z pozostałą częścią formacji Kaiparowits. Całkowita miąższość omawianej jednostki geologicznej wynosi 1005 m, a jej najwyższe warstwy stykają się z formacją Canaan Peak.
Paleoekologia

Osady formacji Kaiparowits sugerują występowanie środowisk lądowych zalewanych przez wiele lat słodką wodą w obrębie nizin rzecznych z wysokim tempem akumulacji osadów (39-42 cm/ka). Klimat występujący na tych terenach był ciepły, wilgotny z wysokimi opadami i prawdopodobnymi okresami suszy (Roberts, 2007). Formację Kaiparowits zamieszkiwała dość zróżnicowana grupa zwierząt. W rzekach pływały różne ryby kostnoszkieletowe i chrzęstnoszkieletowe, płazy ogoniaste, żółwie wodne oraz krokodyle. Na lądzie dominującą grupą zwierząt były nieptasie dinozaury, pod których łapami biegały mniejsze zwierzęta takie jak ssaki i żółwie lądowe. W powietrzu latały pterozaury i prymitywne ptaki. Fauna dinozaurów z Kaiparowits bardzo przypominała fauny znane z innych formacji geologicznych z terenów dawnej Laramidii. Dominującymi roślinożercami były ceratopsydy i hadrozaurydy. Rzadsze były ankylozaury oraz bazalne ornitopody i tescelozaury. Najliczniejszą grupą teropodów były tyranozaurydy (będące na szczycie łańcucha pokarmowego) oraz parawiale (zwłaszcza dromeozaurydy). Z formacji Kaiparowits znane są znane również odciski tropów dinozaurów (hadrozaurydów).
Dinozaury
Dinozaury | ||||||
---|---|---|---|---|---|---|
Takson | Miejsce | Ogniwo | Głębokość osadów | Materiał kopalny | Komentarz | Grafika |
Kamieniołom grypozaura Horse Mountain |
środkowe |
dolna część środkowego ogniwa |
UMNH VP 20202 - kompletna czaszka i fragmentaryczny szkielet pozaczaszkowy |
Średniej wielkości ankylozauryd. |
||
stanowisko UMNH VP 1506 |
środkowe |
nie podano |
UMNH VP 21000 - fragmentaryczna czaszka. |
Nowy gatunek z rodzaju Anodontosaurus. |
||
nie podano |
dolne |
prawie podstawa formacji |
UMNH VP 16722 - kość jarzmowa |
Najmłodszy znany przedstawiciel Brachylophosaurini. |
||
nie podano |
środkowe |
środkowa część środkowego ogniwa |
czaszki oraz elementy pozaczaszkowe |
Prawdopodobnie największy gatunek grypozaura. |
||
nie podano |
dolne |
nie podano |
UMNH VP 18556 - kompletna artykułowana czaszka, UMNH VP 16668 - bardziej fragmentaryczna czaszka |
Prawdopodobnie nowy gatunek Gryposaurus. |
||
nie podano |
nie podano |
nie podano |
UMNH VP 16677 - częściowy, artykułowany szkielet pozaczaszkowy bez dłoni, stóp i końca ogona |
Okaz ten prawdopodobnie reprezentował rodzaj Gryposaurus. | ||
"The Blues" |
środkowe |
środek środkowej formacji |
kości kończyn |
Prawdopodobnie duży cenagnatyd. |
||
"Kaiparowits ankylosaurid A" [1] |
stanowiska UMNH VP 1004 i UMNH VP 981 |
środkowe |
dolna część środkowego ogniwa |
UMNH VP 19473 - kompletna, dysartykułowana lewa kończyna przednia, lewa łopatka i kość krucza, 1 kręg szyjny i 3 kręgi ogonowe, szyjny półpierścień (opancerzenie) i osteodermy oraz UMNH VP 19472 - żebra, kręgi, osteodermy oraz maczuga ogonowa |
Potencjalnie nowy takson. | |
nie podano |
środkowe |
nie podano |
UMNH VP 20949 - niekompletna czaszka |
Centrozauryn charakteryzujący się niezwykle małymi oknami w kryzie i znacznie różniący się od Nasutoceratops. Potencjalnie nowy takson. | ||
nie podano |
środkowe |
dolna część środkowego ogniwa |
4 osobniki |
Chasmozauryn mający najbogatszą ornamentyce kryzy. |
||
stanowisko UCMP V93097 |
nie podano |
nie podano |
UCMP 139500 - częściowy szkielet pozaczaszkowy należący do dorosłego osobnika |
Najbardziej kompletny znany enantiornitid z USA. Szkielet zachował się w trójwymiarze. |
||
stanowisko UMNH VP 940 |
środkowe |
dolna część środkowego ogniwa |
3 okazy |
Centrozauryn o wyjątkowo długich rogach naodcznych. |
||
Orodrominae gen. nov. [14][4][7] |
nie podano |
środkowe |
nie podano |
UMNH VP 19470 - częściowa kość jarzmowa, k. czołowa, k. zębowa, k. skrzydłowa, k. zapotyliczno-opistotyczne i fragmenty szkieletu pozaczaszkowego i UMNH VP 12665 - elementy szkieletu pozaczaszkowego należące do 3 młodocianych osobników oraz inne okazy (elementy czaszki i szkieletu pozaczaszkowego), np: UMNH VP 21107 - prawa kość udowa, UMNH VP 21104 - łopatka, ?UMNH VP 12677 - artykułowana lewa dłoń, dysartykułowane kręgi i fragmenty kończyn, ?UMNH VP 16281 - artykułowane prawa i lewa stopa |
Potencjalnie nowy takson. |
|
nie podano |
dolne i środkowe |
środkowe części dolnego i środkowego ogniwa |
7 czaszek oraz 2 szkielety pozaczaszkowe |
Prawdopodobnie nowy gatunek Parasaurolophus. |
||
niepodano |
środkowe |
górna część środkowego ogniwa |
RAM 1400 - prawie kompletne artykułowane czaszka i szkielet pozaczaszkowy, należące do osobnika młodocianego |
Nieokreślony gatunek z rodzaju Parasaurolophus. |
||
"The Blues" |
środkowe |
środkowa część środkowego ogniwa |
UMNH VP 19479 - kręgi oraz kości kończyn |
Średniej wielkości troodontyd. |
||
"The Blues" i stanowisko UMNH VP 597 |
środkowe |
nie podano |
kilka okazów |
Duży tyranozauryd, największy drapieżnik lądowy odnaleziony w omawianej formacji. |
||
Tyrannosauridae gen. nov. [20][7] |
Kamieniołom Rainbows and Unicorns (14UTKA-8) |
górne |
dolna część górnego ogniwa |
fragmentaryczne czaszki i szkielety pozaczaszkowe, należące do 4 lub 5 osobników |
Potencjalnie drugi ważny rodzaj tyranozauryda z omawianej formacji. | |
m.in. stanowiska UMNH VP 942, UMNH VP 145 |
dolne i środkowe |
nie podano |
co najmniej 6 osobników |
Duży chasmozauryn blisko spokrewniony z Pentaceratops. |
||
Niezidentyfikowane ankylozaurydy [1] |
stanowisko UMNH VP 368 stanowisko UMNH VP 314 nie podano |
środkowe |
nie podano |
UMNH VP 12562 - niekompletna lewa kość zębowa oraz inne fragmenty czaszki i osteodermy UMNH VP 12675 - liczne niewielkie osteodermy OMNH 21118, OMNH 24112, UCMP 8319, UCMP 8330, UCMP 8659 (część), UCMP 8667 (część), UCMP 83240 (część) i MNA V9480 - izolowane zęby |
Być może nowy takson. Niediagnostyczny takson. Niediagnostyczne taksony. | |
Niezidentyfikowany chasmozauryn [1] |
"Dog Flat" |
dolne |
nie podano |
UMNH VP 14923 - fragmentaryczna czaszka |
Potencjalnie nowy takson różniący się od Kosmoceratops i Utahceratops. Najstarszy znany chasmozauryn z omawianej formacji. | |
Niezidentyfikowane ?dromeozaurydy [21] |
nie podano |
nie podano |
nie podano |
UMNH VP 13606, RAM 9136 i inne - izolowane zęby (morfotyp A) UMNH VP 11803, RAM 12084 i inne - izolowane zęby (morfotyp B) UMNH VP 12494 i inne - izolowany paliczek stopy PII-I, izolowane pazury |
Takson\y niediagnostyczny\e. Dawniej zęby przypisywano Dromaeosaurus, obecnie uważa się, że należały do pokrewnych mu dinozaurów. Takson(y) niediagnostyczny\e. Dawniej zęby przypisywano Saurornitholestes, obecnie uważa się, że należały do pokrewnych mu dinozaurów. Takson(y) niediagnostyczny\e. | |
Niezidentyfikowany enantiornit [22] |
stanowisko RAM V9901 |
środkowe |
górna część środkowego ogniwa |
RAM 14306 - przednia część kości kruczej |
Takson odmienny od Mirarce. | |
Niezidentyfikowane hadrozaurydy |
stanowisko RAM V200606 [23] nie podano [4] Kamieniołom Rainbows and Unicorns (14UTKA-8) [20] |
środkowe dolne górne |
górna część środkowego ogniwa nie podano dolna część górnego ogniwa |
RAM 9137 - dysartykułowany szkielet pozaczaszkowy obejmujący częściową łopatkę, kość kruczą, prawie kompletną płytę mostka, żebra, kręgi grzbietowe, paliczek palca, odciski skóry MNA V8369 - artykułowany ogon, częściowa miednica oraz lewa kończyna tylna 1 kręg ogonowy, 3 trzony kręgów, szewron, żebro grzbietowe, lewa kość udowa, trzon k. kulszowej?, nieokreślony fragment, boczna k. śródręcza?, k. śródręcza, 3 kręgi grzbietowe (środkowe lub tylne), k. łonowa, k. promieniowa, k. krzyżowa, łopatka, |
Potencjalnie nowy takson (o ile diagnostyczny). Prawdopodobnie nowy takson. Dawniej uważany za lambeozauryna. Zapewne takson niediagnostyczny. | |
Niezidentyfikowany lambeozauryn [24] |
nie podano |
nie podano |
nie podano |
niekompletny dach czaszki i częściowa kość kulszowa |
Prawdopodobnie niediagnostyczny takson. | |
Niezidentyfikowane nodozaurydy [1] |
stanowisko UMNH VP 904 stanowisko UMNH VP 430 nie podano |
środkowe |
nie podano |
UMNH VP 16940 - pojedynczy tylny kolec szyjny UMNH VP 12264 - ponad 60 osteoderm różnych kształtów i rozmiarów OMNH 21190, OMNH 24471, UCMP 83240, UCMP 83263, UMNH VP 12562 i UMNH VP 16221 - izolowane zęby |
Niediagnostyczne taksony. | |
Niezidentyfikowane ornitomimidy |
nie podano [21] stanowisko RAM V1998008 [25] |
środkowe |
nie podano |
MNA PI 1762A - prawie kompletna lewa kończyna tylna, częściowa miednica, częściowa kolumna kręgów; UMNH VP 12223 - kręg ogonowy, fragmenty kości śródstopia i paliczki; UMNH VP 9553 i 16698 - izolowane kości piszczelowe, UMNH VP 19467 - izolowana artykułowana stopa z kością kończyny tylnej, UMNH VP 20188 - kręgi ogonowe, fragmentaryczna miednica, częściowa stopa oraz inne elementy tylnego szkieletu pozaczaszkowego; UMNH VP ?(brak numeru) - mocno uszkodzona czaszka, UMNH VP 16385 - niekompletna i częściowo zmiażdżona dłoń, nadgarstek i przedramię; RAM 6794 - lewe kość biodrowa, k. łonowa (częściowa) i k. kulszowa, lewa kończyna tylna i częściowa prawa kończyna tylna, 15 kręgów ogonowych i kilka fragmentarycznych żeber. RAM 6794 - miednica, kość krzyżowa, obie kończyny tylne oraz kilka stowarzyszonych kręgów ogonowych |
Najprawdopodobniej nowy takson (lub taksony). Okaz MNA PI 1762A przypisywany był do Ornithomimus velox. Najprawdopodobniej takson niediagnostyczny (być może ten sam co powyższy). | |
Niezidentyfikowane pachycefalozaurydy [26] |
nie podano |
środkowe |
dolna część i górna część |
UMNH VP 16986 - mocno uszkodzona kość czołowo-ciemieniowa, UMNH VP 21112- kompletna k. czołowo-ciemieniowa, UMNH VP 18611 - przedni fragment kopuły czaszkowej i UMNH VP 18594 - tylny fragment k. czołowo-ciemieniowej, stosunkowo kompletna czaszka w preparacji, UMNH VP 9546 - stosunkowo kompletna k. łuskowa i UMNH VP 19653 - zerodowana kość zaoczodołowa? |
Prawdopodobnie nowy takson lub nowe taksony (o ile szczątki są diagnostyczne). | |
Kamieniołom Rainbows and Unicorns (14UTKA-8) |
górne |
dolna część górnego ogniwa |
kość kątowa, paliczek palca III-3, paliczki stopy I-1 i III-1, niezidentyfikowany paliczek i kość łonowa |
Najpewniej takson niediagnostyczny. | ||
nie podano |
nie podano |
nie podano |
UMNH VP 12694, RAM 12083 i inne - izolowane zęby |
Taksony wątpliwe. Dawniej przypisywane do Richardoestesia i Paronychodon. | ||
Niezidentyfikowane troodontydy [21] |
nie podano |
nie podano |
nie podano |
UMNH VP 12507, UMMH VP 11806 i inne - izolowane zęby, kręg ogonowy (bez numeru) UMNH VP 16303 - izolowana lewa kość czołowa UCMP 149171 - przedni koniec kości piszczelowej, fragmentaryczne k. śródstopia, paliczki stopy i pazury stopy, k. podstawnopotyliczna, połączone k. ciemieniowe, części k. łuskowych |
Prawdopodobnie niediagnostyczne taksony. | |
Niezidentyfikowane tyranozaurydy [21] |
nie podano |
nie podano |
nie podano |
RAM 8395 - częściowa kość zębowa, RAM 9132 - lewa kość udowa, częściowa prawa k. piszczelowa, kompletna prawa k. skokowa i piętowa, częściowa prawa k. śródstopia III, kompletne paliczki stopy PIII-1 i PIII-2; UMNH VP 12586 - połączone kości ciemieniowe, fragmentaryczna k. czołowa i lewa k. zębowa (osobnik młodociany); UMNH VP 16161 - zęby i fragmentaryczne elementy kończyny , UMNH VP 16692 - fragmentaryczne elementy kończyny, paliczek stopy i pazur; UMNH VP 16693 - częściowa k. zębowa, paliczek stopy, pazur i inne elementy czaszki i szkieletu pozaczaszkowego; UMNH VP 11302 - ząb, kręg ogonowy, lewa k. udowa, k. piszczelowa, k. strzałkowa, k. śródstopia III, pojedynczy paliczek stopy i pazur (wielki osobnik dorosły); UMNH VP 16225 - izolowane połączone kości ciemieniowe, UMNH VP 12223 - izolowana k. ramieniowa, izolowana k. łzowa dużego osobnika dorosłego oraz UMNH VP 16691 - izolowana k. jarzmowa dużego dorosłego |
Potencjalnie nowy takson, możliwe, że więcej niż jeden. |
Z pokładów formacji znane są również pozostałości po jajach (niekompletne jaja oraz pojedyncze skorupki), w tym jedne z najmniejszych mezozoicznych jaj Stillatuberoolithus storrsi. Część z nich zostało złożonych przez teropody (np: S. storrsi) (Oser i in., 2021).
Pterozaury
Pterozaury | ||||||
---|---|---|---|---|---|---|
Takson | Miejsce | Ogniwo | Głębokość osadów, w którym odnaleziono skamieniałości | Materiał kopalny | Komentarz | Grafika |
Niezidentyfikowany przedstawiciel Azhdarchidae [27] |
stanowisko RAM V2005022 |
środkowe |
nie podano |
RAM 22574 - prawdopodobnie kość łokciowa |
Szacowana rozpiętość skrzydeł tego latającego archozaura mogła wynosić ok. 4,3 - 5,9 m. Zachowana kość łokciowa przypomina nieco budową analogiczną kość u Cryodrakon, dużego azdarchida z formacji Dinosaur Park. Ten pterozaur mógł konkurować z teratofonem i deinozuchem (komentarz własny - MS). |
|
Niezidentyfikowany przedstawiciel Pterosauria [28] |
stanowisko RAM V200810 |
środkowe |
górna część środkowego ogniwa |
RAM 15445 - ?paliczek IV-4 ręki |
Niediagnostyczny takson. |
Krokodylomorfy
Z formacji Kaiparowits znamy wiele taksonów krokodylomorfów, w tym krokodyli. Deinosuchus, rodzaj olbrzymiego aligatoroida, był dominującym drapieżnikiem w wodzie.
Krokodylomorfy | ||||
---|---|---|---|---|
Takson | Ogniwo | Materiał kopalny | Komentarz | Grafika |
nie podano |
dwie niekompletne czaszki, lewa kość szczękowa i niemalże kompletny szkielet pozaczaszkowy |
Nieokreślony gatunek z rodzaju Brachychampsa. |
||
Deinosuchus hatcheri [29] |
nie podano |
elementy czaszki i osteodermy |
Prawdopodobnie jeden z czołowych drapieżników z formacji Kaiparowits. |
|
środkowe |
RAM 14527 - częściowy szkielet |
Nieokreślony gatunek z rodzaju Leidysuchus. |
||
Niezidentyfikowany przedstawiciel Alligatoroidea [29] |
nie podano |
zmiażdżona, lecz kompletna czaszka i częściowy szkielet pozaczaszkowy, niekompletna żuchwa |
Obydwa okazy mogą w rzeczywistości nie należeć do jednego rodzaju. | |
Niezidentyfikowani przedstawiciele Crocodylia [29] |
nie podano |
osteodermy, prawa kość udowa i zęby UMNH VP 11870 - kość czołowa |
Prawdopodobnie niediagnostyczne taksony. | |
Niezidentyfikowany przedstawiciel Crocodyliformes [29] |
nie podano |
fragmenty czaszki i osteodermy, kości czołowe, kość czołowa z osteodermami |
Okazy te wykazują podobieństwa w budowie do krokodyli i aligatoroidów z formacji Wahweap. | |
Niezidentyfikowany przedstawiciel Mesoeucrocodylia [29] |
nie podano |
UCMP 150238 - niekompletna kość zębowa, kość kątowa i osteodermy |
Prawdopodobnie niediagnostyczny takson. | |
Niezidentyfikowani przedstawiciele Neosuchia [29] |
nie podano |
fragmenty czaszki, kręgi, żebra i osteodermy UMNH VP 16732 - częściowa prawa kość zębowa |
Prawdopodobnie niediagnostyczne taksony. |
Boyd i współpracownicy (2013) opisali bezpośrednie dowody żerowania młodego krokodylomorfa na kościach niewielkich dinozaurów ptasiomiednicznych. Charakterystyczne ślady ugryzień odkryto na lewej łopatce i prawej kości udowej, a w jednym z nakłuć na kości udowej zachował się fragment zęba krokodylomorfa. Tomografia komputerowa wykazała uszkodzenie otaczającej kości oraz że końcówka zęba była złamana jeszcze przed ugryzieniem. Według autorów badania wysoka różnorodność krokodylomorfów w formacji Kaiparowits mogła prowadzić do podziału nisz ekologicznych, w których niektóre gatunki mogły polować na młode dinozaury.
Łuskonośne
Łuskonośne | |||
---|---|---|---|
Takson | Ogniwo | Materiał kopalny | Komentarz |
nie podano |
OMNH 33852 - niekompletna szczęka |
Gatunek ten został odnaleziony również w formacji Judith River i Fruitland. | |
nie podano |
kręgi grzbietowe i ogonowy |
Nieokreślony gatunek z rodzaju Coniophis. | |
nie podano |
prawa kość szczękowa, lewa zębowa i osteodermy |
Okazy te prawdopodobnie należą do rodzaju Exostinus. | |
nie podano |
ząb, niekompletna kość szczękowa i kawałek szczęki |
Rodzaj ten prawdopodobnie został odnaleziony również w formacji Horseshoe Canyon i Aguja. | |
Meniscognathus molybrochoros [31] |
nie podano |
OMNH 23743 - częściowa prawa kość zębowa |
Drugi ważny gatunek z rodzaju Meniscognathus. |
Odaxosaurus priscus [31] |
nie podano |
lewe kości zębowe i fragment szczęki |
Drugi ważny gatunek z rodzaju Odaxosaurus. |
Odaxosaurus roosevelti [31] |
nie podano |
lewa kość zębowa oraz prawe szczękowe |
Trzeci ważny gatunek z rodzaju Odaxosaurus. |
Paleoscincosaurus pharkidodon [31] |
nie podano |
OMNH 33855 - niekompletna lewa kość zębowa |
Jeden z największych znanych przedstawicieli Contogeniidae. |
Parasaniwa cynochoros [31] |
nie podano |
UMNH VP 21180 - prawa kość szczękowa |
Drugi ważny gatunek z rodzaju Parasaniwa. |
Peneiteius saueri [31] |
nie podano |
częściowa kość szczękowa, zęby |
Pierwotnie został opisany jako Manangyasaurus saueri. |
Tripennaculus eatoni [31] |
nie podano |
OMNH 23146 - niekompletna prawa kość zębowa |
Rodzaj ten był blisko spokrewniony z Chamops, Leptochamops i Meniscognathus. |
nie podano |
osteodermy |
Prawdopodobnie niediagnostyczny takson. | |
Niezidentyfikowani przedstawiciele Scincomorpha [31] |
nie podano |
osteodermy prawa kość zębowa i przedszczękowa (morfotyp A) kość szczękowa i lewa kość zębowa (morfotyp B) lewa kość szczękowa, prawa kość zębowa, kość przedszczękowa (morfotyp C) lewa kość szczękowa, fragment szczęki, lewe kości zębowe (morfotyp D) OMNH 63529 - prawa kość zębowa (morfotyp E) niekompletna lewa kość szczękowa i kawałek szczęki (morfotyp F) niezidentyfikowany kawałek szczęki i częściowa lewa kość zębowa (morfotyp G) OMNH 33858 - niekompletna prawa kość zębowa (morfotyp H) niekompletna prawa i lewa kość zębowa, niezidentyfikowany kawałek szczęki (morfotyp I) OMNH 21838 - ząb (morfotyp J) |
Prawdopodobnie niediagnostyczny takson (osteodermy). Uzębienie morfotypu A było bardzo zbliżone do Bothriagenys mysterion. Uzębienie morfotypu B było bardzo podobne do Paramacellodus oweni. Uzębienie morfotypu C różniło się od A i B. Uzębienie morfotypu D różniło się od C. Uzębienie morfotypu E różniło się od pozostałych przedstawicieli Scincomorpha. Morfotyp F jest prawdopodobnie odrębny od A-E. Morfotyp G mógł należeć do tego samego taksonu co F. Morfotyp H prawdopodobnie reprezentuje nowy takson. Okazy zaliczane do morfotypu I mogą należeć do różnych taksonów. Ząb morfotypu J mógł należeć do taksonu, który wydzielał jad. |
Niezidentyfikowany przedstawiciel Serpentes [31] |
nie podano |
OMNH 23539 - fragment szczęki |
Takson mogący być odrębny od Coniophis. |
Żółwie
Z formacji znane są liczne gatunki żółwi, głównie słodkowodnych.
Żółwie | ||||
---|---|---|---|---|
Takson | Ogniwo | Materiał kopalny | Komentarz | Grafika |
nie podano |
13 osobników |
Nieokreślony gatunek z rodzaju Adocus. | ||
środkowe |
4 osobniki |
Pierwotnie był uważany za nieokreślony gatunek z rodzaju Plesiobaena. | ||
nie podano |
5 osobników |
Nieokreślony gatunek z rodzaju Aspideretoides. Jest prawdopodobnie bliżej spokrewniony z taksonem z formacji Hell Creek niż Dinosaur Park. | ||
Basilemys nobilis [32] |
nie podano |
7 osobników |
Jeden z największych żółwi nieżyjących w środowiskach morskim. | |
nie podano |
3 osobniki |
|||
Compsemys victa [32] |
nie podano |
elementy skorupy |
Gatunek ten został odnaleziony również w formacji Hell Creek. | |
nie podano |
15 osobników |
Gatunek ten został odnaleziony również w formacjach Aguja, Fruitland i Kirtland. | ||
nie podano |
UMNH VP 16040 - elementy skorupy |
Nieokreślony gatunek z rodzaju Derrisemys. | ||
nie podano |
9 osobników |
Duży przedstawiciel Trionychidae znany dotychczas wyłącznie z formacji Hell Creek. | ||
Lutemys warreni [35] |
środkowe |
3 osobniki |
Przedstawiciel grupy Chelydroidea. | |
środkowe |
6 osobników |
Lichting i Lucas (2018) uznali, że N. hutchisoni oraz N. utahensis są synonimami N. baueri. Gatunek ten został odnaleziony również w formacji Kirtland. |
||
nie podano |
UMNH VP 20181 - niemalże kompletna skorupa |
Nieokreślony gatunek z rodzaju Thescelus. | ||
Niezidentyfikowany przedstawiciel Chelydridae [32] |
nie podano |
wiele osobników |
Skamieniałości z formacji Kaiparowits należały do młodocianych osobników. | |
Niezidentyfikowany przedstawiciel Kinosternidae [32] |
nie podano |
wiele osobników |
Potencjalnie nowy takson. | |
Niezidentyfikowani przedstawiciele Trionychidae [32] |
nie podano |
9 osobników (typ B) 4 osobniki |
Na chwilę obecną niediagnostyczne taksony. |
Ssaki
Ssaki | |||
---|---|---|---|
Takson | Ogniwo | Materiał kopalny | Komentarz |
Alphadon attaragos [37] |
dolne |
zęby |
Przedstawiciel Marsupialia (torbacze). Gatunek ten został odnaleziony również w formacji Mesaverde. |
Alphadon halleyi [37] |
dolne |
zęby |
Przedstawiciel Marsupialia (torbacze). Gatunek ten został odnaleziony również w formacji Judith River. |
Alphadon sahnii [37] |
dolne |
zęby |
Przedstawiciel Marsupialia (torbacze). Gatunek ten został odnaleziony również w formacji Mesaverde. |
górne |
zęby |
Przedstawiciel Marsupialia (torbacze). Okaz ten może należeć do gatunku A. sahnii. | |
Avitotherium utahensis [38] |
dolne |
zęby oraz częściowa lewa żuchwa |
Przedstawiciel Eutheria (ssaki wyższe). |
Cedaromys hutchisoni [39] |
nie podano |
zęby |
Przedstawiciel Multituberculata (wieloguzkowce). Najmniejszy gatunek z rodzaju Cedaromys. |
nie podano |
zęby |
Przedstawiciel Multituberculata (wieloguzkowce). Zęby tego okazu mogą należeć do rodzaju Cedaromys. | |
nie podano |
zęby |
Przedstawiciel Multituberculata (wieloguzkowce). Zęby tego taksonu są bardzo podobne jak u C. judithae, znanego z [[formacja|formacji Judith River. | |
Cimolodon foxi [39] |
nie podano |
zęby |
Przedstawiciel Multituberculata (wieloguzkowce). Najmniejszy gatunek z rodzaju Cimolodon. |
nie podano |
zęby |
Przedstawiciel Multituberculata (wieloguzkowce). | |
nie podano |
zęby |
Przedstawiciel Multituberculata (wieloguzkowce). Zęby tego taksonu przypominają te u C. similis. | |
?Cimolomys butleria [39] |
nie podano |
zęby |
Przedstawiciel Multituberculata (wieloguzkowce). Najmniejszy gatunek z rodzaju Cimolomys. |
nie podano |
zęby |
Przedstawiciel Multituberculata (wieloguzkowce). | |
nie podano |
zęby |
Przedstawiciel Multituberculata (wieloguzkowce). | |
Gypsonictops spp. [38] |
dolne i środkowe |
zęby |
Przedstawiciele Eutheria (ssaki wyższe). W omawianej formacji zostały odnalezione trzy nieokreślone gatunki z rodzaju Gypsonictops (oznaczone jako A, B i C). |
Dakotamys magnus [39] |
nie podano |
zęby |
Przedstawiciel Multituberculata (wieloguzkowce). Gatunek ten został odnaleziony również w formacji Judith River. Pierwotnie opisany jako Cimexomys magnus. |
Iqualadelphis lactea [37] |
dolne |
zęby |
Przedstawiciel Marsupialia (torbacze). Gatunek ten został odnaleziony również w formacji Milk River. |
Kaiparomys cifellii [39] |
nie podano |
zęby |
Przedstawiciel Multituberculata (wieloguzkowce). Zęby tego gatunku bardzo przypominają te u Cimolodon. |
nie podano |
zęby |
Przedstawiciel Multituberculata (wieloguzkowce). Zęby tego taksonu mogą należeć do M. ferox. | |
nie podano |
zęby |
Przedstawiciel Multituberculata (wieloguzkowce). Zęby tego taksonu są bardzo podobne jak u M. major, znanego z [[formacja|formacji Judith River. | |
Mesodma archibaldi [39] |
nie podano |
zęby |
Przedstawiciel Multituberculata (wieloguzkowce). Gatunek ten został odnaleziony również w formacji Judith River. |
Mesodma minor [39] |
nie podano |
zęby |
Przedstawiciel Multituberculata (wieloguzkowce). Gatunek ten był mniejszy niż M. archibaldi. |
nie podano |
zęby |
Przedstawiciel Multituberculata (wieloguzkowce). Potencjalnie nowy gatunek z rodzaju Mesodma. | |
nie podano |
zęby |
Przedstawiciel Multituberculata (wieloguzkowce). Nieokreślony gatunek z rodzaju Mesodma. | |
Paranyctoides spp. [38] |
dolne |
zęby |
Przedstawiciele Eutheria (ssaki wyższe). W omawianej formacji zostały odnalezione trzy nieokreślone gatunki z rodzaju Paranyctoides (oznaczone jako A i B). |
Protalphadon wahweapensis [37] |
dolne |
zęby |
Przedstawiciel Marsupialia (torbacze). Ssak ten był niewielki. |
Turgidodon lillegraveni [37] |
dolne |
zęby oraz kości szczękowe |
Przedstawiciel Marsupialia (torbacze). Czwarty ważny gatunek z rodzaju Turgidodon. |
Turgidodon madseni [37] |
dolne |
zęby oraz fragmenty kości szczękowych |
Przedstawiciel Marsupialia (torbacze). Piąty ważny gatunek z rodzaju Turgidodon. |
fragment kości szczękowej |
dolne |
Przedstawiciel Marsupialia (torbacze). Okaz ten wykazuje równice w budowie w porównaniu do T. lillegraveni. | |
dolne i środkowe |
zęby |
Przedstawiciel Marsupialia (torbacze). Nieokreślony gatunek z rodzaju Turgidodon. | |
Niezidentyfikowany przedstawiciel Multituberculata [39] |
nie podano |
zęby |
Okaz ten może należeć do Cimexomys lub Mesodma. |
Płazy
Płazy ogoniaste
Płazy | ||||
---|---|---|---|---|
Takson | Miejsce | Ogniwo | Materiał kopalny | Komentarz |
stanowisko OMNH Loc. V9 |
nie podano |
pierwszy kręg szyjny |
Nieokreślony gatunek z rodzaju Habrosaurus. | |
stanowisko OMNH Loc. V9 |
nie podano |
kręgi |
Nieokreślony gatunek z rodzaju Lisserpeton. | |
stanowiska OMNH Loc. V5, OMNH Loc. V9, OMNH Loc. V61 i UMNH Loc. VP 51 |
nie podano |
kręgi |
Nieokreślony gatunek z rodzaju Opisthotriton. | |
stanowisko OMNH Loc. V61 |
nie podano |
kręgi grzbietowe i kość zębowa |
Nieokreślony gatunek z rodzaju Prodesmodon. | |
stanowisko OMNH Loc. V5 |
nie podano |
kręgi |
Nieokreślony gatunek z rodzaju Scapherpeton. |
Płazy bezogonowe
Płazy bezogonowe z formacji Kaiparowits są znane jedynie z kości biodrowych (Roček i in., 2013).
Ryby kostnoszkieletowe
Ryby kostnoszkieletowe | ||||
---|---|---|---|---|
Takson | Miejsce | Ogniwo | Materiał kopalny | Komentarz |
stanowiska MNA Loc. 458-1 i OMNH Loc. V-9 |
nie podano |
ząb, kość zębowa i trzony kręgów |
Nieokreślony gatunek z rodzaju Coriops. | |
Estesesox foxi[41] |
stanowisko OMNH Loc. V-9 |
nie podano |
kość zębowa |
Gatunek ten został odnaleziony jedynie w omawianej formacji. |
stanowisko OMNH Loc. V-9 |
nie podano |
kość zębowa |
Nieokreślony gatunek z rodzaju Estesesox. Został odnaleziony jedynie w omawianej formacji. | |
nie podano |
nie podano |
zęby |
Nieokreślony gatunek z rodzaju Lepidotes. | |
stanowiska MNA Loc. 1073O I MNH Loc. V-9 |
nie podano |
zęby |
Nieokreślony gatunek z rodzaju Paralbula. | |
Niezidentyfikowani przedstawiciele Acanthomorpha [41] |
stanowisko OMNH Loc. V-9 |
nie podano |
trzony kręgów kość zębowa |
Prawdopodobnie niediagnostyczne taksony. |
Niezidentyfikowany przedstawiciel Amiinae [41] |
stanowisko OMNH Loc. V-9 |
nie podano |
trzon kręgu |
Prawdopodobnie niediagnostyczny takson. |
Niezidentyfikowany przedstawiciel Characimorfes [41] |
stanowisko OMNH Loc. V-6 |
nie podano |
trzon kręgu |
Prawdopodobnie niediagnostyczny takson. |
Niezidentyfikowany przedstawiciel Clupeiformes [41] |
stanowisko OMNH Loc. V-6 |
nie podano |
trzon kręgu |
Prawdopodobnie niediagnostyczny takson. |
Niezidentyfikowany przedstawiciel Escoidea [41] |
stanowisko OMNH Loc. V-9 |
nie podano |
kość zębowa |
Trzeci odnaleziony przedstawicieli Escoidea w skałach omawianej formacji. |
Niezidentyfikowany przedstawiciel Euteleostei [41] |
stanowisko OMNH Loc. V-9 |
nie podano |
trzony kręgów |
Prawdopodobnie niediagnostyczny takson. |
Niezidentyfikowany przedstawiciel Hiodontidae [41] |
stanowisko OMNH Loc. V-9 |
nie podano |
trzon kręgu |
Prawdopodobnie niediagnostyczny takson. |
Niezidentyfikowani przedstawiciele Otophysi [41] |
stanowisko OMNH Loc. V-9 |
nie podano |
kość zębowa trzon kręgu |
Prawdopodobnie niediagnostyczny takson. |
Niezidentyfikowany przedstawiciel Salmoniformes [41] |
stanowisko OMNH Loc. V-9 |
nie podano |
trzony kręgów |
Prawdopodobnie niediagnostyczny takson. |
Niezidentyfikowany przedstawiciel Teleostei [41] |
stanowisko OMNH Loc. V-6 |
nie podano |
ząb |
Prawdopodobnie niediagnostyczny takson. |
Ryby chrzęstnoszkieletowe
Ryby chrzęstnoszkieletowe | ||||
---|---|---|---|---|
Takson | Miejsce | Ogniwo | Materiał kopalny | Komentarz |
Chiloscyllium missouriense [42] |
stanowisko UMNH Loc. 51 |
nie podano |
zęby |
Przedstawiciel rodziny Hemiscylliidae. |
Columbusia deblieuxi [42] |
nie podano |
nie podano |
zęby |
Gatunek ten został odnaleziony również w formacji Wahweap. Przedstawiciel rodziny Ganopristidae (Sclerorhynchidae). |
Myledaphus bipartitus [42] |
stanowiska MNA Loc. 458–1, 458–2, 1310 i UCM Loc. 83268 |
nie podano |
zęby |
Przedstawiciel rodziny Rhinobatidae. |
Bezkręgowce
Najliczniejszymi bezkręgowcami występującymi w formacji Kaiparowits były mięczaki. Jest znanych co najmniej 52 rodzaje ślimaków i małży. Mniej spotykanymi grupami bezkręgowców były małżoraczki i mszywioły. Prawdopodobnie skamieniałe tropy odnalezione w Kaiparowits zostawiły owady (Tapanila i Roberts, 2013).
Flora
Roślinność występująca w Kaiparowits była podobna pozostałych kampańskich oraz niektórych mastrychckich formacji. Flora pochodząca ze stanowiska DMNH Loc. 3642 (87 morfotypów) była bardzo zróżnicowana, z czego dominowały w niej rośliny okrytozalążkowe oraz w mniejszych ilościach paprocie, skrzypy, widłaki i drzewa iglaste. Rośliny wodne również były urozmaicone. Rozwojowi tak różnorodnej sprzyjał ciepły i wilgotny klimat (Miller i in., 2013).
Bibliografia
Beveridge, T. L., Roberts, E. M., & Titus, A. L. (2020). "Volcaniclastic member of the richly fossiliferous Kaiparowits Formation reveals new insights for regional correlation and tectonics in southern Utah during the latest Campanian". Cretaceous Research, 114, 104527. doi:10.1016/j.cretres.2020.104527
Boyd, C. A., Drumheller, S. K., & Gates, T. A. (2013). "Crocodyliform feeding traces on juvenile ornithischian dinosaurs from the Upper Cretaceous (Campanian) Kaiparowits Formation, Utah". PloS one, 8(2), e57605. doi:10.1371/journal.pone.0057605
Fowler, D. W. (2017). "Revised geochronology, correlation, and dinosaur stratigraphic ranges of the Santonian-Maastrichtian (Late Cretaceous) formations of the Western Interior of North America" PLoS ONE, 12(11), e0188426. doi:10.1371/journal.pone.0188426
Miller, I. M., Johnson, K. R., Kline, D. E, Nichols, D. J., & Barclay, R. S. (2013). "A Late Campanian Flora from the Kaiparowits Formation, Southern Utah, and a Brief Overview of the Widely Sampled but Little-Known Campanian Vegetation of the Western Interior of North America". [w:] Titus, A. L., & Loewen, M. A. (red.) "At the Top of the Grand Staircase: The Late Cretaceous of Southern Utah". Bloomington, Indiana University Press, pp. 107-131
Oser S. E., Chin, K., Sertich, J. J. W., Varricchio, D. J., Choi, S., & Rifkin, J. (2021). "Tiny, ornamented eggs and eggshell from the Upper Cretaceous of Utah represent a new ootaxon with theropod affinities". Scientific Reports. 11 (1): 10021. doi:10.1038/s41598-021-89472-1
Ramezani, J., Beveridge, T. L., Rogers, R. R., Eberth, D. A., & Roberts, E. M. (2022). "Calibrating the zenith of dinosaur diversity in the Campanian of the Western Interior Basin by CA-ID-TIMS U–Pb geochronology". Scientific Reports, 12(1), 16026. doi:doi:10.1038/s41598-022-19896-w
Roberts, E. M., Deino, A. L., & Chan, M. A. (2005). "40Ar/39Ar age of the Kaiparowits Formation, southern Utah, and correlation of contemporaneous Campanian strata and vertebrate faunas along the margin of the Western Interior Basin". Cretaceous Research, 26(2), 307-318. doi:10.1016/j.cretres.2005.01.002
Roberts, E. M. (2007). "Facies architecture and depositional environments of the Upper Cretaceous Kaiparowits Formation, southern Utah". Sedimentary Geology, 197(3-4), 207-233. doi:10.1016/j.sedgeo.2006.10.001
Roček, Z., Gardner, J.D., Eaton, J.G & Prčikryl, T. (2013). "Anuran Ilia from the Upper Cretaceous of Utah – Diversity and Stratigraphic Patterns". [w:] Titus, A. L., & Loewen, M. A. (red.) "At the Top of the Grand Staircase: The Late Cretaceous of Southern Utah". Bloomington, Indiana University Press, pp. 273-294
Tapanila, L. & Roberts, E. M. (2013). "Continental Invertebrates and Trace Fossils from the Campanian Kaiparowits Formation, Utah". [w:] Titus, A. L., & Loewen, M. A. (red.) "At the Top of the Grand Staircase: The Late Cretaceous of Southern Utah". Bloomington, Indiana University Press, pp. 132-152
Titus, A. L., Roberts, E. M., & Albright III, L. B. (2013). "Geologic overview'. [w:] Titus, A. L., & Loewen, M. A. (red.). "At the Top of the Grand Staircase: The Late Cretaceous of Southern Utah". Bloomington, Indiana University Press, pp. 13-41
Weaver, L.N.; Varricchio, D.J.; Sargis, E.J.; Chen, M.; Freimuth, W.J.; Wilson Mantilla, G.P. (2020). "Early mammalian social behaviour revealed by multituberculates from a dinosaur nesting site". Nature Ecology & Evolution. 5 (1): 32–37 [3]
Ford, T. (online) http://www.paleofile.com/Dinosaurs/Ornithopods/Gryposaurus.asp
- ↑ Skocz do: 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 1,5 Loewen, M. A., Burns, M. E., Getty, M. E., Kirkland, J. I., Matthew K., & Vickaryous, M. K. (2013a). "Review of Late Cretaceous Ankylosaurian Dinosaurs from the Grand Staircase Region, Southern Utah" [w:] Titus, A. L., & Loewen, M. A. (red.) "At the Top of the Grand Staircase: The Late Cretaceous of Southern Utah". Bloomington, Indiana University Press. pp. 445–462
- Skocz do góry ↑ Wiersma, J. P., & Irmis, R. B. (2018). "A new southern Laramidian ankylosaurid, Akainacephalus johnsoni gen. et sp. nov., from the upper Campanian Kaiparowits Formation of southern Utah, USA". PeerJ 6:e5016 doi:10.7717/peerj.5016
- Skocz do góry ↑ Wiersma, J. P. (2016). "The evolution and biogeography of ankylosaurid dinosaurs from the Late Cretaceous of Western North America". University of Utah. (teza magisterska)
- ↑ Skocz do: 4,0 4,1 4,2 4,3 4,4 4,5 Gates, T. A., Lund, E. K., Boyd, C. A., DeBlieux, D. D., Titus, A. L., Evans, D. C., Getty, M. A., Kirkland, J. I., & Eaton, J. G. (2013). "Ornithopod Dinosaurs from the Grand Staircase–Escalante National Monument Region, Utah, and Their Role in Paleobiogeographic and Macroevolutionary Studies". [w:] Titus, A. L. & Loewen, M. A. (red.). "At the Top of the Grand Staircase: The Late Cretaceous of Southern Utah". Indiana University Press. pp. 463–481.
- Skocz do góry ↑ Fowler, 2017
- Skocz do góry ↑ Gates, T. A. & Sampson, S. D. (2007). "A new species of Gryposaurus (Dinosauria: Hadrosauridae) from the late Campanian Kaiparowits Formation, southern Utah, USA". Zoological Journal of the Linnean Society. 151 (2): 351–376 doi:10.1111/j.1096-3642.2007.00349.x
- ↑ Skocz do: 7,0 7,1 7,2 7,3 Kirkland, J. I., Sertich, J. J. W., & Titus, A. L. (2025). "Dinosaur biostratigraphy of the Nonmarine Cretaceous of Utah". Geological Society, London, Special Publications. 545 (1): 211 doi:10.1144/SP545-2023-211
- Skocz do góry ↑ Zanno, L. E. & Sampson, S. D. (2005). "A new oviraptorosaur (Theropoda; Maniraptora) from the Late Cretaceous (Campanian) of Utah". Journal of Vertebrate Paleontology 25(4), 897-904.
- Skocz do góry ↑ Loewen, M. A., Farke, A. A., Sampson, S. D., Getty, M. A., Lund, E. K. & O'Connor, P. M. (2013b). "Ceratopsid Dinosaurs from the Grand Staircase of Southern Utah" [w:] Titus, A. L., & Loewen, M. A. (red.) "At the Top of the Grand Staircase: The Late Cretaceous of Southern Utah". Bloomington, Indiana University Press. pp. 488–503
- ↑ Skocz do: 10,0 10,1 Sampson, S. D., Loewen, M. A., Farke, A. A., Roberts, E. M., Forster, C. A., Smith, J. A., & Titus, A. L. (2010). "New Horned Dinosaurs from Utah Provide Evidence for Intracontinental Dinosaur Endemism". PLoS ONE 5 (9): e12292. doi:10.1371/journal.pone.0012292
- Skocz do góry ↑ Atterholt, J., Hutchison, J. H., & O’Connor, J. K. (2018). "The most complete enantiornithine from North America and a phylogenetic analysis of the Avisauridae". PeerJ, 6, e5910. doi:10.7717/peerj.5910
- Skocz do góry ↑ Sampson, S. D., Lund, E. K., Loewen, M. A., Farke, A. A., & Clayton, K. E. (2013). A remarkable short-snouted horned dinosaur from the Late Cretaceous (late Campanian) of southern Laramidia. Proceedings of the Royal Society B: Biological Sciences, 280(1766), 20131186. doi:10.1098/rspb.2013.1186
- Skocz do góry ↑ Lund, E. K., Sampson, S. D., & Loewen, M. A. (2016). "Nasutoceratops titusi (Ornithischia, Ceratopsidae), a basal centrosaurine ceratopsid from the Kaiparowits Formation, southern Utah". Journal of Vertebrate Paleontology, 36(2), e1054936. doi:10.1080/02724634.2015.1054936
- Skocz do góry ↑ Boyd i in., 2013
- Skocz do góry ↑ Gates, T. A., Evans, D. C., & Sertich, J.J.W. (2021). "Description and rediagnosis of the crested hadrosaurid (Ornithopoda) dinosaur Parasaurolophus cyrtocristatus on the basis of new cranial remains". PeerJ 9:e10669 doi:10.7717/peerj.10669.
- Skocz do góry ↑ Farke, A. A., Chok, D. J., Herrero, A., Scolieri, B., & Werning, S. (2013). "Ontogeny in the tube-crested dinosaur Parasaurolophus (Hadrosauridae) and heterochrony in hadrosaurids". PeerJ. 1: e182. doi:10.7717/peerj.182
- Skocz do góry ↑ Zanno, L. E., Varricchio, D. J., O'Connor, P. M., Titus, A. L., & Knell, M. J. (2011). "A New Troodontid Theropod, Talos sampsoni gen. et sp. nov., from the Upper Cretaceous Western Interior Basin of North America". PLoS ONE 6(9), e24487. doi:0.1371/journal.pone.0024487
- Skocz do góry ↑ Carr T. D., Williamson T. E., Britt B. B., & Stadtman K. (2011). "Evidence for high taxonomic and morphologic tyrannosauroid diversity in the Late Cretaceous (Late Campanian) of the American Southwest and a new short-skulled tyrannosaurid from the Kaiparowits formation of Utah". Naturwissenschaften 98: 241–246. doi:10.1007/s00114-011-0762-7.
- Skocz do góry ↑ Loewen, M. A., Irmis, R. B., Sertich, J. J. W., Currie, P. J., & Sampson, S. D. (2013c). "Tyrant dinosaur evolution tracks the rise and fall of Late Cretaceous oceans". PLOS ONE 8 (11): e79420. doi:10.1371/journal.pone.0079420
- ↑ Skocz do: 20,0 20,1 20,2 Titus, A. L., Knoll, K., Sertich, J. J., Yamamura, D., Suarez, C. A., Glasspool, I. J., Ginouves, J. E., Lukacic, A. K., & Roberts, E. M. (2021). "Geology and taphonomy of a unique tyrannosaurid bonebed from the upper Campanian Kaiparowits Formation of southern Utah: implications for tyrannosaurid gregariousness". PeerJ, 9, e11013. doi:10.7717peerj.11013
- ↑ Skocz do: 21,0 21,1 21,2 21,3 21,4 Zanno, L. E., Loewen, M. A., Farke, A. A., Kim, G.-S., Claessens, L. P. A. M., & McGarrity, C. T. (2013). "Late Cretaceous Theropod Dinosaurs of Southern Utah". [w:] Titus, A. L., & Loewen, M. A. (red.). "At the Top of the Grand Staircase-The Late Cretaceous of Southern Utah". Indiana University Press. pp. 504–525.
- Skocz do góry ↑ Farke, A. A., & Patel, P. P. (2012). "An enantiornithine bird from the Campanian Kaiparowits Formation of Utah, USA". Cretaceous Research, 37, 227-230. doi:10.1016/j.cretres.2012.04.002
- Skocz do góry ↑ Herrero, L. & Farke, A. A. (2010). "Hadrosaurid Dinosaur Skin Impressions from the Upper Cretaceous Kaiparowits Formation of Southern Utah, USA". PalArch's Journal of Vertebrate Palaeontology. 7 (2): 1–7.
- Skocz do góry ↑ Armour S., E., Sertich, J. J. W., Alger-Meyer, E., & Sartin, C. (2018). "Evidence for a second lambeosaur from the Upper Campanian Kaiparowits Formation (Grand Staircase–Escalante National Monument". Journal of Vertebrate Paleontology. 38: 83.
- Skocz do góry ↑ Nottrodt, R. E., & Farke, A. A. (2021). "New data on the distal tarsals in Ornithomimidae". Acta Palaeontologica Polonica. 66 (4): 789–796. doi:10.4202/app.00884.2021
- Skocz do góry ↑ Evans, D. C., Williamson, T., Loewen, M. A., & Kirkland, J.O. (2013). "Review of Pachycephalosaurian Dinosaurus from Grand Staircase-Escalante National Monument, Southern Utah". [w:] Titus, A. L., & Loewen, M. A. (red.). "At the Top of the Grand Staircase: The Late Cretaceous of Southern Utah". Indiana University Press. pp. 482-487
- Skocz do góry ↑ Farke, A. A. (2021). "A large pterosaur limb bone from the Kaiparowits Formation (late Campanian) of Grand Staircase-Escalante National Monument, Utah, USA". PeerJ. 9: e10766. doi:10.7717/peerj.10766
- Skocz do góry ↑ Farke, A. A., & Wilridge, C. A. (2013). "A possible pterosaur wing phalanx from the Kaiparowits Formation (late Campanian) of southern Utah, USA". PalArch's Journal of Vertebrate Palaeontology, 10(2), 01-06.
- ↑ Skocz do: 29,0 29,1 29,2 29,3 29,4 29,5 29,6 Irmis, R. B., Hutchinson, J. H., Sertich, J. J. W., & Titus, A. L. (2013) "Crocodyliforms from the Late Cretaceous of Grand Staircase-Escalante National Monument and Vicinity, Southern Utah, U.S.A.". [w:] Titus, A. L., & Loewen, M. A. (red.). "At the Top of the Grand Staircase-The Late Cretaceous of Southern Utah". Indiana University Press. pp. 424–444
- Skocz do góry ↑ Farke, A. A., Henn, M. M., Woodward, S. J., & Xu, H. A. (2014). "Leidyosuchus (Crocodylia: Alligatoroidea) from the Upper Cretaceous Kaiparowits Formation (late Campanian) of Utah, USA". PaleoBios, 30(3):72–88 doi:10.5070/P9303016247
- ↑ Skocz do: 31,00 31,01 31,02 31,03 31,04 31,05 31,06 31,07 31,08 31,09 31,10 31,11 31,12 31,13 Nydam, R. L. (2013). "Lizard and Snakes from the Cenomanian to Campanian of Southern Utah: Filling the Gap in the Fossil Record of Squamata from the Late Cretaceous of the Western Interior of North America". [w:] Titus, A. L., & Loewen, M. A. (red.). "At the Top of the Grand Staircase-The Late Cretaceous of Southern Utah". Indiana University Press. pp. 370–423.
- ↑ Skocz do: 32,00 32,01 32,02 32,03 32,04 32,05 32,06 32,07 32,08 32,09 32,10 32,11 32,12 Hutchinson, J. H., Knell, M. J., & Brinkman, D. B. (2013). "Turtles form the Kaiparowits formation, Utah. [w:] Titus, A. L. & Loewen, M. A. (red.). "At the Top of the Grand Staircase-The Late Cretaceous of Southern Utah". Indiana University Press. pp. 295–318.
- Skocz do góry ↑ Lively, J. R. (2015). "A new species of baenid turtle from the Kaiparowits Formation (Upper Cretaceous, Campanian) of southern Utah". Journal of Vertebrate Paleontology, 35(6), e1009084. doi:10.1080/02724634.2015.1009084
- ↑ Skocz do: 34,0 34,1 34,2 34,3 Lively, J. R. (2016). "Baenid turtles of the Kaiparowits Formation (Upper Cretaceous: Campanian) of southern Utah, USA". Journal of Systematic Palaeontology, 14(11), 891-918. doi:10.1080/14772019.2015.1120788
- Skocz do góry ↑ Lyson, T. R., Joyce, W. G., & Sertich, J. J. W. (2017). "A new chelydroid turtle, Lutemys warreni, gen. et sp. nov., from the Upper Cretaceous (Campanian) Kaiparowits Formation of southern Utah". Journal of Vertebrate Paleontology, 37(6), e1390672. doi:10.1080/02724634.2017.1390672
- Skocz do góry ↑ Lichtig, A., & Lucas, S. (2018). "Neurankylus, a Cretaceous-Paleocene baenid turtle from North America". New Mexico Museum of Natural History and Science Bullefin, 79, 323-362.
- ↑ Skocz do: 37,0 37,1 37,2 37,3 37,4 37,5 37,6 37,7 37,8 37,9 Cifelli, R. L. (1990). "Cretaceous mammals of southern Utah. I. Marsupials from the Kaiparowits Formation (Judithian)". Journal of Vertebrate Paleontology, 10(3), 295-319 doi:10.1080/02724634.1990.10011816
- ↑ Skocz do: 38,0 38,1 38,2 Cifelli, R. L. (1990b). "Cretaceous mammals of southern Utah. IV. Eutherian mammals from the Wahweap (Aquilan) and Kaiparowits (Judithian) Formations". Journal of Vertebrate Paleontology 10 (3): 346-360 doi:10.1080/02724634.1990.10011819
- ↑ Skocz do: 39,00 39,01 39,02 39,03 39,04 39,05 39,06 39,07 39,08 39,09 39,10 39,11 39,12 39,13 39,14 39,15 39,16 39,17 Eaton, J. G. (2002). "Multituberculate mammals from the Wahweap (Campanian, Aquilan) and Kaiparowits (Campanian, Judithian) formations, within and near Grand Staircase-Escalante National Monument, southern Utah (Vol. 2, No. 4)". Utah Geological Survey.
- ↑ Skocz do: 40,0 40,1 40,2 40,3 40,4 Gardner, J. D., Eaton, J. G., & Cifelli, R. L. (2013). "Preliminary Report on Salamanders (Lissamphibia; Caudata) from the Late Cretaceous (Late Cenomanian–Late Campanian) of Southern Utah, USA". [w:] Titus, A. L., & Loewen, M. A. (red.) "At the Top of the Grand Staircase: The Late Cretaceous of Southern Utah". Bloomington, Indiana University Press. pp. 237–272
- ↑ Skocz do: 41,00 41,01 41,02 41,03 41,04 41,05 41,06 41,07 41,08 41,09 41,10 41,11 41,12 41,13 41,14 Brinkman, D. B., Newbrey, M. G., Neuman, A. G., & Eaton, J. G. (2013). "Freshwater Osteichthyes from the Cenomanian to Late Campanian of Grand Staircase–Escalante National Monument, Utah" [w:] Titus, A. L., & Loewen, M. A. (red.) "At the Top of the Grand Staircase: The Late Cretaceous of Southern Utah". Bloomington, Indiana University Press. pp. 195–236
- ↑ Skocz do: 42,0 42,1 42,2 Kirkland, J. I., Eaton, J. G., & Brinkman, D. B. (2013). "Elasmobranchs from Upper Cretaceous Freshwater Facies in Southern Utah" [w:] Titus, A. L. & Loewen, M. A. (red.) "At the Top of the Grand Staircase: The Late Cretaceous of Southern Utah". Bloomington, Indiana University Press. pp. 153–194.