|
|
| Linia 1: |
Linia 1: |
| − | <small>
| + | Zob. artykuł o [[Noasauridae]] |
| − | {| class="wikitable" style="background-color:CornSilk"
| |
| − | | Autor:
| |
| − | |-
| |
| − | | [[Tomasz Sokołowski]]
| |
| − | [[Maciej Ziegler]]
| |
| − | |}
| |
| − | </small>
| |
| − | | |
| − | ----
| |
| − | | |
| − | ==[[Słownik#Kladystyka|Nomenklatura]]==
| |
| − | | |
| − | *<u>Noasauridae</u> (Bonaparte i Powell, 1980)
| |
| − | : >''[[Noasaurus]] leali'' ~ ''[[Carnotaurus]] sastrei'' (Wilson, Sereno, Srivastava, Bhatt, Khosla i Sahni, 2003)
| |
| − | | |
| − | | |
| − | ==Charakterystyka==
| |
| − | [[Plik:Masiakasaurus1.jpg|300px|thumb|right|Szkielet ''[[Masiakasaurus]]''. Źródło: Carrano i in., 2011. Elementy nieznane zaznaczono szarym kolorem.]]
| |
| − | | |
| − | [[Plik:Masiakasaurus2.jpg|300px|thumb|right|Czaszka ''[[Masiakasaurus]]''. Autor: Mark Loewen. Źródło: Carrano i in., 2011. Elementy znane są zakropkowane.]]
| |
| − | | |
| − | [[Plik:Masiakasaurus3.jpg|300px|thumb|right|Rekonstrukcja ''[[Masiakasaurus]]''. Autor: Julius T. Csotonyi [http://www.csotonyi.com/PrehistoryPaint.html].]]
| |
| − | | |
| − | Noazaurydy to grupa małych i wciąż bardzo tajemniczych [[Ceratosauria|ceratozaurów]]. Ich materiał kopalny jest dość ubogi, lecz już dziś wiadomo, że była to zróżnicowana grupa: niezwykłe przystosowania zdradzają ''[[Masiakasaurus]]'' i nieopisany noazauryd z Afryki (Sereno, 2010), który prawdopodobnie kopał w poszukiwaniu ofiar. Dziwaczny, bezzębny ''[[Limusaurus]]'' i ogromny ''[[Deltadromeus]]'' być może też należą do tego [[klad]]u. Najlepiej poznanym przedstawicielem grupy jest ''Masiakasaurus'', na którym głównie opiera się wiedza o noazaurydach.
| |
| − | | |
| − | ===Historia badań===
| |
| − | ''[[Noasaurus]]'' to typowy [[takson]] Noasauridae i przez długi czas od opisania był bardzo tajemniczym teropodem. Wielu naukowców (Novas, 1991, 1992; Bonaparte, 1996; Coria i Salgado, 2000) próbowało powiązać noazaura z [[Abelisauridae|abelizaurydami]], przytaczając takie [[Synapomorfia|synapomorfie]] jak np. brak otworu kostnego w szczęce górnej. Równocześnie gad ten miał wystarczająco dużo odmiennych cech, by umieścić go we własnej rodzinie. Niemniej jednak przez prawie 20 lat był jej jedynym pewnym członkiem. Dopiero odkrycie kości ''[[Masiakasaurus]]'' o wiele bardziej rozjaśniło morfologie noazaurydów. Wiele wcześniejszych teorii o ''Noasaurus'' zostało potwierdzonych m.in. ta, że gad ten był stosunkowo blisko spokrewniony z abelizaurydami (choć należał do [[Takson siostrzany|siostrzanego im kladu]]). W dodatku bardziej kompletny szkielet masiakazaura pozwolił na stwierdzenie, że sierpowaty pazur umieszczony początkowo na stopie (Bonaparte i Powell, 1980), tak naprawdę pochodził z kończyny przedniej (Carrano i in., 2002; Agnolin i Chiarelli, 2010).
| |
| − | | |
| − | ===Przegląd noazaurydów===
| |
| − | ''[[Masiakasaurus]]'' żył pod koniec mezozoiku na terenach obecnego Madagaskaru. Obecnie to najbardziej kompletny szkielet spośród wszystkich noazaurydów - opisano ok. 65% kośćca. Najciekawsza jest budowa jego czaszki. Jest tak ukształtowana, że przednie zęby skierowane są ku przodowi. Niewykluczone, że również inne noazaurydy miały tego typu szczęki. Ciekawie jest też zbudowana szyja ''Masiakasaurus'': w przeciwieństwie do prawie wszystkich teropodów, praktycznie nie ma zmian w proporcjach trzonów kręgów w okolicy obręczy barkowej. Powodowało to, że kręgosłup, poczynając od głowy, wyginał się w dół, następnie od okolicy środka szyi do przodu tułowia prostował się.
| |
| − | | |
| − | Innym noazaurydem jest argentyński ''[[Velocisaurus]]''. Choć jedyny odkryty szkielet jest bardzo fragmentaryczny, to posiada wystarczająco wiele [[Synapomorfia|synapomorfii]], by umożliwić w miarę dokładną klasyfikację. Szczególnie ważna jest znacznie zredukowana II kość śródstopia, podobna do tych u ''[[Noasaurus]]'' i ''Masiakasaurus'' oraz zmniejszona IV kość śródstopia (lecz nie tak bardzo jak II), co także przemawia za przynależnością do Noasauridae (podobnie zbudowaną stopę miał też ''Limusaurus'').
| |
| − | | |
| − | W Argentynie odkryto również szczątki ''[[Ligabueino]]''. Niestety są one bardzo fragmentaryczne i słabo zachowane. Umożliwiły jednak zauważenie cech [[Abelisauroidea|abelizauroidów]] jak i noazaurydów (bulwiasty dalszy grzbiet kłykcia strzałkowego kości udowej podobny do tego u ''Masiakasaurus'' oraz wydłużone centralne kręgi grzbietowe). Gad ten jest obecnie uważany za abelizauroida o niepewnej pozycji systematycznej, choć prawdopodobnie jest najstarszym jak dotąd znanym noazaurydem.
| |
| − | | |
| − | Również w Indiach występowały noazaurydy, o czym świadczą odkryte tam kości czaszki i kończyny tylnej, posiadające synapomorfie tego kladu. W szczególności kości śródstopia są bardzo podobne do tych u ''Velocisaurus'', ''Noasaurus'' i ''Masiakasaurus''. Jednak materiał ten nie doczekał się jeszcze formalnego opisu, choć mógł należeć do ''[[Laevisuchus]]'', ''[[Jubbulpuria]]'' lub ''[[Coeluroides]]''. Powyższe rodzaje są opisane na podstawie bardzo fragmentarycznych szkieletów obejmujących jedynie pojedyncze kręgi. Niewykluczone, że wszystkie odkryte jak dotąd szczątki małych abelizauroidów z osadów indyjskiej formacji Lameta to jeden [[gatunek]] noazauryda, prawdopodobnie bliski ''Masiakasaurus''.
| |
| − | | |
| − | ===Szczegóły budowy===
| |
| − | Wśród [[Synapomorfia|charakterystycznych cech]] noazaurydów wymienia się: krótki i prostokątny wyrostek podniebienny kości szczękowej i mniej niż 13 zębów wyrastających z tej kości, zakryte płytki przyzębowe (jak u [[Spinosauridae|spinozaurydów]] i ''[[Dilophosaurus]]'') i wyrostki kolczyste wyrastające z przedniej połowy trzonu kręgów szyjnych (''Limusaurus'' miał je nieco dalej).
| |
| − | | |
| − | ===[[Filogeneza]]===
| |
| − | Nie ma pewności, czy omówione tu teropody rzeczywiście tworzą [[klad]] - jedynym pewnym jest właściwie sam ''[[Noasaurus]]'', a także ''[[Velocisaurus]]'', umiejscawiany wcześniej w osobnej rodzinie - Velocisauridae (Bonaparte, 1991), którą utożsamia się obecnie z Noasauridae. [[Analiza filogenetyczna|Analiza]] Carrano, Sampsona i Forster z 2001 roku wykazała, że masiakazaur wraz z noazaurem, [[Laevisuchus|lewizuchem]] i [[Genusaurus|genuzaurem]] tworzą [[polotomia|politomię]] z [[Abelisauridae|abelizaurydami]]. Podobny wynik uzyskano później w analizie [[Ceratosauria#Ezcurra_i_in..2C_2010|Ezcurry, Agnolina i Novasa (2010)]]. Z kolei obszerne badanie dotyczące filogenezy ceratozaurów [[Ceratosauria#Carrano_i_Sampson.2C_2008|Carrano i Sampsona (2008)]] wskazało, że wśród [[takson]]ów należących do Noasauridae nie można wyróżnić dalszych kladów z powodu bardzo niekompletnego materiału kopalnego.
| |
| − | | |
| − | ==Wymiary==
| |
| − | | |
| − | >0,65-0,7 m (?''[[Ligabueino]]''), ?1-1,5 m (''[[Velocisaurus]]''), ?2,2 m (?''[[Masiakasaurus]]'', ''[[Noasaurus]]'') <<< 3-4 m (?''[[Genusaurus]]''), ~4,4 m (''[[Compsosuchus]]''), ~14,8 m (?''[[Deltadromeus]]'')
| |
| − | | |
| − | | |
| − | Noasauridae to jedyny obszerny [[klad]] wśród [[Ceratosauria|ceratozaurów]], u którego nastąpiła daleko posunięta miniaturyzacja. Jeśli ''[[Deltadromeus]]'' należy do tej grupy, to znacznie zwiększa rozpiętość rozmiarów noazaurydów.
| |
| − | | |
| − | | |
| − | | |
| − | ==Kiedy==
| |
| − | | |
| − | ~ 115 (?~130, ?~150, ?~160) Ma -> 65 Ma
| |
| − | | |
| − | | |
| − | najstarsze:
| |
| − | : ??''[[Limusaurus]]'' 161-158 Ma
| |
| − | : ?''[[Ligabueino]]'' 130-120 Ma
| |
| − | : ?''[[Genusaurus]]'' 109-106 Ma
| |
| − | : ''[[Velocisaurus]]'' 86-83 Ma
| |
| − | | |
| − | najmłodsze:
| |
| − | : m. in. ''[[Noasaurus]]'' 73-65 Ma
| |
| − | | |
| − | | |
| − | Zob. wyżej i [[Abelisauridae#Kiedy]] | |
| − | | |
| − | ==Gdzie==
| |
| − | | |
| − | Gondwana (Ameryka Płd., Afryka, Indie, Madagaskar), ?Europa
| |
| − | | |
| − | | |
| − | ==[[Kladogram]]y==
| |
| − | | |
| − | ===Zob. [[Ceratosauria#Kladogramy]]===
| |
| − | | |
| − | ==Dowiedz się więcej==
| |
| − | * o noazaurydach:
| |
| − | | |
| − | : ??''[[Genusaurus]]'', ?(''[[Jubbulpuria]]''), ?(''[[Laevisuchus]]''), ?''[[Ligabueino]]'', ?''[[Masiakasaurus]]'', ''[[Noasaurus]]'', (''[[Ornithomimoides? barasimlensis]]''), ''[[Velocisaurus]]''
| |
| − | | |
| − | ==Bibliografia==
| |
| − | <small>Publikacje naukowe:
| |
| − | | |
| − | Accarie, H., Beaudolin, B., Dejax, J., Friés, G., Michard, J-G. & Taquet, P. (1995) "Découverte d'un Dinosaure Théropode nouveau (Genusaurus sisteronis n. g., n. sp.) dans l'Albien marin de Sisteron (Alpes de Haute Provence, France) et extension ua Crétacé inférieur de la lignée cératosaurienne" Comptes Rendus de rAcademie des Sciences, Paris, Série IIa 320:327–334.
| |
| − | | |
| − | Agnolin, F.L. & Chiarelli, P. (2010) "The position of the claws in Noasauridae (Dinosauria: Abelisauroidea) and its implications for abelisauroid manus evolution" Paläontologische Zeitschrift, 84, 2, 293-300.
| |
| − | | |
| − | Bonaparte, J. F. (1991) "The Gondwanian theropod families Abelisauridae and Noasauridae" Historical Biology, 5, 1-25.
| |
| − | | |
| − | Carrano, M.T., Sampson, S.D. & Forster, C.A. (2002) "The osteology of Masiakasaurus knopfleri, a small abelisauroid
| |
| − | (Dinosauria: Theropoda) from the Late Cretaceous of Madagascar" Journal of Vertebrate Paleontology, 22, 510–534.
| |
| − | | |
| − | Carrano, M.T., Loewen, M.A. & Sertich, J.J.W. (2011) "New Materials of Masiakasaurus knopfleri Sampson, Carrano, and Forster, 2001, and Implications for the Morphology of the Noasauridae (Theropoda: Ceratosauria)" Smithsonian Contributions to Paleobiology, 95, viii + 53.
| |
| − | | |
| − | Carrano, M.T. & Sampson, S.D. (2008) "The phylogeny of Ceratosauria (Dinosauria: Theropoda)" Journal of Systematic Palaeontology, 6, 182–236.
| |
| − | | |
| − | Cau, A., Dalla Vecchia, F.M. & Fabbri, M. (2011) "Evidence of a new carcharodontosaurid from the Upper Cretaceous of Morocco" Acta Palaeontologica Polonica, doi:10.4202/app.2011.0043
| |
| − | | |
| − | Ezcurra M.D., Agnolin F.L. & Novas F.E. (2010) "An abelisauroid dinosaur with a non-atrophied manus from the Late Cretaceous Pari Aike Formation of southern Patagonia" Zootaxa, 2450, 1-25.
| |
| − | | |
| − | Juárez-Valieri, R.D., Porfiri, J.D. & Calvo, J.O. (2011) "New Information on Ekrixinatosaurus novasi Calvo et al 2004, a giant and massively-constructed Abelisauroid from the “Middle Cretaceous” of Patagonia" Calvo, J.O., Porfiri, J.D., González Riga & Dos Santos [ed.] "Paleontologia y dinosaurios desde América Latina" Editorial de la Universidad Nacional de Cuyo, 161-169.
| |
| − | | |
| − | Ősi, A. & Buffetaut, E. (2011) "Additional non-avian theropod and bird remains from the early Late Cretaceous (Santonian) of Hungary and a review of the European abelisauroid record" Annales de Paléontologie, doi: 10.1016/j.annpal.2011.07.001
| |
| − | | |
| − | Rauhut, O.W.M. (2011) "Theropod Dinosaurs from the Late Jurassic of Tendaguru (Tanzania)" Special Papers in Palaeontology, 86, 195-239. doi: 10.1111/j.1475-4983.2011.01084.x
| |
| − | | |
| − | Smith, J.B., Lamanna, M.C., Askar, A.S., Bergig, K.A., Tshakreen, S.O., Abugares, M.M. & Rasmussen, D.T. (2010) "A Large Abelisauroid Theropod Dinosaur from the Early Cretaceous of Libya" Journal of Paleontology 84(5), 927-934.
| |
| − | | |
| − | Xu, X., Clark, J.M., Mo J., Choiniere, J., Forster, C.A., Erickson, G.M., Hone, D.W.E., Sullivan, C., Eberth, D.A., Nesbitt, S., Zhao, Q., Hernandez, R., Jia, C., Han, F. & Guo, Y. (2009) "A Jurassic ceratosaur from China helps clarify avian digital homologies" Nature, 459, 940–944.
| |
| − | | |
| − | Inne:
| |
| − | | |
| − | Sereno, P. (2010) "Noasaurid (Theropoda: Abelisauroidea) skeleton from Africa shows derived skeletal proportions and function" Society of Vertebrate Paleontology Seventienth Anniversary Meeting Program and Abstracts Book, 162A-163A [abstrakt]</small>
| |
| | | | |
| | [[Kategoria:Ceratosauria]] | | [[Kategoria:Ceratosauria]] |
