Diabloceratops

Autor:	Marcin Szermański, Paweł Konarzewski
Korekta:	Maciej Ziegler

---

Diabloceratops (diabloceratops)
Długość	4,5 m
Masa	1,3 t
Dieta	roślinożerny
Miejsce	USA - Utah (formacja Wahweap - ogniwo Reynolds Point)
Czas	Trias 252 Jura 201 Kreda 145 66 ok. 81,4-81 Ma późna kreda (kampan)
Systematyka	Dinosauria Ornithischia Ceratopsia Ceratopsoidea Ceratopsidae Centrosaurinae
Rekonstrukcja Diabloceratops eatoni. Autor: Nobu Tamura [3] Porównanie wielkości człowieka z Diabloceratops [4]
Mapa znalezisk
Wczytywanie mapy… {"minzoom":false,"maxzoom":false,"mappingservice":"leaflet","width":"auto","height":"350px","centre":false,"title":"","label":"","icon":"","visitedicon":"","lines":[],"polygons":[],"circles":[],"rectangles":[],"wmsoverlay":false,"copycoords":false,"static":false,"zoom":3,"defzoom":14,"layers":["OpenStreetMap"],"overlaylayers":[],"resizable":false,"enablefullscreen":false,"scrollwheelzoom":true,"markercluster":false,"clustermaxzoom":20,"clusterzoomonclick":true,"clustermaxradius":80,"clusterspiderfy":true,"geojson":"","locations":[{"text":"\u003Cb\u003E\u003Cdiv class=\"mw-parser-output\"\u003E\u003Cp\u003ELokalizacja holotypu \u003Ci\u003EDiabloceratops eatoni\u003C/i\u003E\n\u003C/p\u003E\u003C/div\u003E\u003C/b\u003E\u003Chr /\u003E\u003Cdiv class=\"mw-parser-output\"\u003E\u003C/div\u003E","title":"Lokalizacja holotypu Diabloceratops eatoni\n","link":"","lat":37.178100000000000591171556152403354644775390625,"lon":-111.3490000000000037516656448133289813995361328125,"icon":""}],"imageoverlays":null}

Wstęp

Diabloceratops to jeden z najwcześniejszych i najbardziej bazalnych centrozaurynów, żyjący na terenie dzisiejszych Stanów Zjednoczonych w późnej kredzie. Jego szczątki zostały odkryte w dolnych osadach formacji Wahweap na południu stanu Utah. Rodzaj ten został nazwany i opisany w 2010 roku przez Kirklanda i DeBlieuxa.

Odkrycie

W 2002 roku Don DeBlieux odnalazł w Last Chance czaszkę wówczas nieznanego centrozauryna wystającą z piaskowców formacji Wahweap. Przez 8 dni za pomocą gazowej piły do cięcia badacze oddzielili blok skalny z czaszką od podłoża. We wrześniu 2005 roku blok z czaszką został przetransportowany do laboratorium w Saint Lake City. Oczyszczenie czaszki z osadów zajęło ponad 800 godzin (Kirkland i DeBeliux, 2010).

Materiał kopalny

Czaszka holotypowa Diabloceratops. Autor zdjęcia: Nick Longrich [1].

Holotyp o numerze katalogowym UMNH VP 16699 zawiera całą lewą część czaszki oraz elementy prawej strony, której duża część uległa erozji. Kirkland i DeBlieux (2010) uważają, że czaszka należała do dorosłego osobnika.

Budowa

Czaszka diabloceratopsa ozdobiona była czterema dużymi rogami oraz niewielkim różkiem nosowym, czyniąc jego wygląd niepowtarzalnym, wręcz demonicznym (z czego zresztą wzięła się jego nazwa rodzajowa). Para dłuższych (ok. 50 cm) rogów wyrastała z końca kryzy, natomiast rogi nadoczne były około dwukrotnie krótsze. Rogi nadoczne były niemalże prosto skierowane ku górze, natomiast rogi na kryzie były zwrócone na zewnątrz, gdy u jego kuzyna Machairoceratops były wygięte do środka kryzy. Od innych centrozaurynów różnił się prostokątnym kształtem kości łuskowej oraz obecnością dodatkowego okna w czaszce znajdującego się niedaleko otworu nosowego. Cechy te występowały również u przedstawicieli Protoceratopsidae. Całkowitą długość czaszki (od dzioba po koniec kryzy) ocenia się na około 1 m, natomiast jej długość od dzioba do kłykcia potylicznego wynosi ok. 62 cm (Kirkland i DeBlieux, 2010).

Systematyka

Dużo analiz wykazuje, że Diabloceratops jest najbardziej bazalnym przedstawicielem Centrosaurinae, a według Chiby i in. (2017) oraz Wilsona i in. (2020) spokrewnionym z Machairoceratops. Co ciekawe, analiza filogenetyczna autorstwa Morschhausera i in. (2018) ulokowała diabloceratopsa jako takson siostrzany wobec Ceratopsidae. Ich zdaniem ta nietypowa lokalizacja mogła wynikać z niedużej ilości przedstawicieli Centrosaurinae poddanych analizie oraz ich diagnostycznych cech.

Paleośrodowisko

Dinozaury z formacji Wahweap. Grupa Diabloceratops zażywa kąpiel błotną. Do wędrującego stada Acristavus zbliża się Lythronax. Autor: ABelov2014 [2]

W późnej kredzie Morze Środkowego Zachodu (ang. Western Interior Seaway) dzieliło Amerykę Północną na dwie części: zachodnią Laramidię oraz wschodnią Appalachię. Wszystkie znane amerykańskie ceratopsydy żyły w Laramidii. W środowisku odtworzonym na podstawie znalezisk z formacji Wahweap znajdowały się głównie tereny wilgotne (rozlewiska, jeziora oraz doliny rzeczne). Klimat był wilgotny z sezonowo występującymi suszami (Jinnah i Roberts, 2011). W osadach formacji odnaleziono hadrozaurydy, centrozauryny, pachycefalozauryda, nodozauryda, krokodyle, żółwie, ssaki, ryby oraz morskie bezkręgowce. Znanymi dinozaurami z tej formacji są: Lythronax, Acristavus, Machairoceratops i Adelolophus (Holroyd i Hutchison, 2016).

Etymologia

Nazwa rodzajowa Diabloceratops składa się z hiszpańskiego diablo (znaczącego diabeł) oraz greckiego ceratops (rogate oblicze). W wolnym tłumaczeniu nazwę te można przetłumaczyć jako "diabelskie, rogate oblicze", która wzięła się z okazałych i złowieszczo wyglądających kolców występujących po parze nad oczami i na kryzie. Natomiast epitet gatunkowy eatoni honoruje paleontologa Jeffery’ego Eatona, który badał kredowe kręgowce na terenie południowego Utah.

Spis gatunków

Diabloceratops	Kirkland i DeBlieux, 2010
D. eatoni	Kirkland i DeBlieux, 2010

Bibliografia

Beveridge, T. L., Roberts, E. M., Ramezani, J., Titus, A. L., Eaton, J. G., Irmis, R. B., & Sertich, J. J. (2022). "Refined geochronology and revised stratigraphic nomenclature of the Upper Cretaceous Wahweap Formation, Utah, USA and the age of early Campanian vertebrates from southern Laramidia". Palaeogeography, Palaeoclimatology, Palaeoecology, 591, 110876. doi:10.1016/j.palaeo.2022.110876

DeBlieux, D. D., Kirkland, J. I., Gates, T. A., Eaton, J. G., Getty, M. A., Sampson, S. D., ... & Hayden, M. C. (2013). "Paleontological overview and taphonomy of the middle Campanian Wahweap Formation in Grand Staircase-Escalante National Monument". At the top of the grand staircase: The Late Cretaceous of Southern Utah, 563-587.

Jinnah, Z. A., & Roberts, E. M. (2011). "Facies associations, paleoenvironment, and base-level changes in the Upper Cretaceous Wahweap Formation, Utah, USA". Journal of Sedimentary Research, 81(4), 266-283. doi:10.2110/jsr.2011.22

Holroyd, P.A.; Hutchison, H.J. (2016). "Fauna and setting of the Adelolophus hutchisoni type locality in the Upper Cretaceous (Campanian) Wahweap Formation of Utah". PaleoBios. 33. doi:10.5070/P9331031196

Kirkland, J.I. & DeBlieux, D.D. (2010) "New basal centrosaurine ceratopsian skulls from the Wahweap Formation (Middle Campanian), Grand Staircase – Escalante National Monument, southern Utah"; in Ryan, M.J., Chinnery-Allgeier, B.J., & Eberth, D.A. (red.) New Perspectives on Horned Dinosaurs: The Royal Tyrell Museum Ceratopsian Symposium, Bloomington, Indiana University Press, 117 – 140.