Tyrannotitan: Różnice pomiędzy wersjami

Z Encyklopedia Dinozaury.com
Skocz do: nawigacja, szukaj
m
 
(Nie pokazano 5 wersji utworzonych przez 3 użytkowników)
Linia 1: Linia 1:
−
Do rozbudowania m.in. o Canale i in. (2014) i sprawdzenia (np. dokładny wiek)
+
{{DISPLAYTITLE:''Tyrannotitan''}}
−
 
+
{{Opis
−
{{DISPLAYTITLE:''Tytannotitan''}}
+
|Autor                 = [[Sebastian Oziemski]], [[Maciej Ziegler]]
−
<small>
+
|Korekta                = [[Marcin Szermański]], [[Dawid Mazurek]], [[Karol Sabath]], [[Tomasz Sokołowski]], [[Paweł Konarzewski]]
−
{| class="wikitable" style="background-color:CornSilk"
+
|nazwa                  = ''Tyrannotitan'' (tyranotytan)
−
| Autor:
+
|długość                = 12 m <ref name="Molina-Larramendi">Molina-Pérez, R. & Larramendi, A. (2019). Dinosaur Facts and Figures: The Theropods and Other Dinosauriformes. wyd. Princeton University Press. </ref>
−
| Korekta:
+
|wysokość              =
−
|-
+
|masa                  = 7 t <ref name="Molina-Larramendi"></ref>
−
| [[Sebastian Oziemski]]
+
|dieta                  = mięsożerny
−
[[Maciej Ziegler]]
+
|miejsce                = [[Argentyna]] - Chubut  
−
 
+
<small>([[formacja]] Cerro Barcino - ogniwo Cerro Castaño)</small>
−
|[[Dawid Mazurek]]
+
|czas                  = {{Występowanie|113|100.5}}
−
 
+
113-100,5 [[Ma]] <br>
−
[[Marcin Szermański]]
+
<small>[[wczesna kreda]] ([[alb]]<ref>Canale i in., 2014</ref><ref>Canale i in., 2022</ref>)</small>
−
 
+
|systematyka            =
−
[[Karol Sabath]]
+
[[Dinosauria]]
−
 
 
−
[[Tomasz Sokołowski]]
 
−
|}
 
−
</small>
 
−
 
 
−
----
 
−
 
 
−
{| class="wikitable" style="text-align:left" align="left"
 
−
! colspan=2 | ''Tyrannotitan'' (tyranotytan)
 
−
|-
 
−
! '''Długość''':
 
−
| 11,5-13 m
 
−
 
 
−
|-
 
−
! '''Masa''':
 
−
| ok. 6 t
 
−
 
 
−
|-
 
−
! '''[[Lokacje|Miejsce występowania]]''':
 
−
| [[Argentyna]] - Chubut
 
−
 
 
−
<small>([[formacja]] [[Cerro Barcino]], ogniwo Cerro Castaño)</small>
 
−
|-
 
−
! '''[[Czas|Czas występowania]]'''
 
−
| 121-112 [[Ma]]
 
−
 
 
−
<small>[[wczesna kreda]] ([[apt]])</small>
 
−
|-
 
−
! '''Systematyka'''
 
−
| [[Dinosauria]]
 
  
 
[[Saurischia]]
 
[[Saurischia]]
  
−
[[Theropoda]]
+
[[Theropoda]]  
  
−
[[Tetanurae]]
+
[[Tetanurae]]  
  
−
[[Avetheropoda]]
+
[[Carnosauria]]
  
−
[[Allosauroidea]]
+
[[Allosauroidea]]  
  
−
[[Carcharodontosauridae]]
+
[[Carcharodontosauridae]]  
  
−
?[[Carcharodontosaurinae]]
+
[[Carcharodontosaurinae]]  
−
 
 
−
?? [[Giganotosaurinae]] (= Giganotosaurini)
 
−
|-
 
−
| colspan=2 |[[Plik:Dinosaurios_los_gigantes_argentinos_.jpg|400px|]]
 
−
<small>Zrekonstruowany szkielet tyranotytana. Źródło: [http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/d/d4/Dinosaurios_los_gigantes_argentinos_.jpg]</small>
 
−
|}
 
  
 +
[[Giganotosaurinae]] = [[Giganotosaurini]]
 +
|grafika                = Tyrannotitan skull reconstruction.png
 +
|podpis                = Rekonstrukcja czaszki ''Tyrannotitan''. Na biało zostały zaznaczone odnalezione kości. Autor: Eotyrannu5 [https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Tyrannotitan_skull_reconstruction.png]
 +
[[Plik:Tyrannotitan Scale.svg|350px]]
 +
Porównanie rozmiarów człowieka i ''Tyrannotitan''. Autor: Slate Weasel. [https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Tyrannotitan_Scale.svg]
 +
|PorównanieGrupa        =
 +
|PorównanieDługość      =
 +
|mapa                  =
 +
}}
 
==Wstęp==
 
==Wstęp==
−
''Tyrannotitan'' to [[rodzaj]] bardzo dużego i prawdopodobnie najstarszego (Canale i in., [[2014]]) karcharodontozauryda. ''Tyrannotitan chubutensis'' został opisany w [[2005]] roku przez [[Fernando Novas|Fernando E. Novas]]a i jego współpracowników. Skamieniałości tego [[teropod]]a odkryto 28 km na północny-wschód od Paso de Indios w prowincji Chubut, w Argentynie. Datuje je się na czas od 125 do 112 mln lat temu.
+
''Tyrannotitan'' to [[rodzaj]] wczesnego przedstawiciela [[Carcharodontosauridae]] żyjącego na terenach dzisiejszej Ameryki Południowej (Argentyna). ''Tyrannotitan chubutensis'' został opisany w [[2005]] roku przez [[Fernando Novas|Fernando E. Novas]]a i jego współpracowników. Skamieniałości tego [[teropod]]a odkryto 28 km na północny-wschód od Paso de Indios w prowincji Chubut, w Argentynie.
  
 
==Materiał kopalny==
 
==Materiał kopalny==
−
[[Holotyp]] oznaczony numerem MPEF-PV 1156 obejmuje niekompletne kości zębowe, zęby, liczne kręgi grzbietowe (3-8 i 11-14), kręg ogonowy, żebra, łuki hemalne, niekompletną kość łopatkowo-kruczą, ramienną, łokciową, fragmenty kości biodrowych i łonowych, kości kulszowe, kość udową, kości strzałkowe oraz II kość śródstopia.
+
[[Holotyp]] oznaczony numerem katalogowym MPEF-PV 1156 obejmuje niekompletne kości zębowe, 2 zęby, liczne kręgi grzbietowe (2-7 i ?8-?11, ?14), ?pierwszy kręg krzyżowy, kręg ogonowy, żebra, łuki hemalne, fragmenty [[gastralia|gastaliów]], niekompletną kość łopatkowo-kruczą, ramienną, promieniowe, niekompletne kości: biodrowa, łonowe i kulszowe, kości udowe, kość strzałkową oraz II kość śródstopia (Canale i in., 2014).
 +
 
 +
[[Paratyp]] (o oznaczeniu MPEF-PV 1157) obejmuje kość jarzmową, kwadratowo-jarzmową, kość zębową, zęby, pierwszy kręg szczytowy ([[atlas|dźwigacz]]), kręg szyjny, 7 kręgów grzbietowych (1, 4, 6-8, 12-14), 2 kręgi krzyżowe, dwa żebra, kręg ogonowy, łuk hemalny, prawą kość udową, niekompletną II kość śródstopia oraz kilka paliczków (II-2, II-3, IV-2, IV-3) w tym pazur ze stopy (Canale i in., 2014). [[Paratyp]] jest większy o ok. 7% od [[holotyp]]u.
  
−
[[Paratyp]] (o oznaczeniu MPEF-PV 1157) obejmuje kości jarzmowe, kość zębową, zęby, pierwszy kręg szczytowy ([[atlas|dźwigacz]]), kręg szyjny, 3 kręgi grzbietowe, 5 trzonów kręgów krzyżowych, żebra, kręgi ogonowe, prawą kość udową, niekompletną II kość śródstopia oraz kilka paliczków w tym pazur ze stopy. [[Paratyp]] jest większy o ok. 7% od [[holotyp]]u.
+
Materiał przypisany (MPEF-PV 10821) to 19 zębów (Canale i in., 2014).
  
−
==Pozycja systematyczna i budowa==
+
==Budowa==
−
Mimo, iż odkryto sporo skamieniałości tego [[teropod]]a, to wiemy o nim bardzo mało - brakuje np. czaszki. Niepewna pozostaje pozycja wewnątrz [[Carcharodontosauridae]] (zob. artykuły o [[Tetanurae]] i [[Carnosauria]]), ale np. Canale i in. ([[2014]]) uważają go za [[takson siostrzany]] względem ''[[Mapusaurus]]'' i ''[[Giganotosaurus]]'' w obrębie Giganotosaurini.  
+
''Tyrannotitan'' był dużym przedstawicielem [[klad]]u [[Carcharodontosauridae]]. Miał on dość wydłużoną czaszkę z licznymi, dłutowatymi zębami. Na kości zębowej zachowało się ich 15 p pomarszczonej strukturze szkliwa. W okolicach kości jarzmowej znajdował się duży otwór pneumatyczny. Łopatka i kość krucza były ze sobą zrośnięte i znacznie lepiej rozwinięte niż u ''[[Giganotosaurus]]''. Wyjątkową cechą ''Tyrannotitan'' był brak otworów pneumatycznych występujący w trzonach ostatnich kręgów grzbietowych oraz czwartym i piątym krzyżowym. U żadnego znanego teropoda nie opisano przerwy pneumatycznej w trzonach kręgów. Kość udowa u okazu paratypowego mierzyła 1,4 m długości (Canale i in., 2014).
  
−
Od innych karcharodontozaurydów różni się budową zębów, żuchwy i kręgów grzbietowych.  
+
==Pozycja systematyczna==
 +
''Tyrannotitan'' należy do [[Giganotosaurini]] i jest najbliżej spokrewniony z ''[[Giganotosaurus]]'' oraz ''[[Mapusaurus]]'' (Canale i in., 2014; Canale i in., 2022).  
  
 
==Etymologia==
 
==Etymologia==
−
Nazwa tego mięsożernego dinozaura ''Tyrannotitan chubutensis'' oznacza "olbrzymi tyran z Chubut" (''tyrannus'' - tyran; ''titan''), prowincji Argentyny, gdzie odnaleziono jego skamieniałe szczątki.
+
Nazwa [[rodzaj]]owa ''Tyrannotitan'' nawiązuje do dużych rozmiarów teropoda i oznacza "olbrzymi tyran". Epitet gatunkowy ''chubutensis'' odnosi prowincji Chubut w Argentynie, gdzie odnaleziono jego skamieniałe szczątki.
  
 
==Spis gatunków==
 
==Spis gatunków==
 
{| class="wikitable"
 
{| class="wikitable"
−
! ''Tyrannotitan''
+
|{{V| ''Tyrannotitan''}}
−
| {{Kpt|[[Fernando Novas|Novas]]}}, {{Kpt|[[Silvina de Valais|de Valais]]}}, {{Kpt|[[Pat Vickers-Rich|Vickers-Rich]]}} i {{Kpt|[[Tom Rich|Rich]]}}, [[2005]]
+
| {{Kpt|[[Fernando Novas|Novas]]}}, {{Kpt|[[Silvina de Valais|de Valais]]}}, {{Kpt|[[Patricia Vickers-Rich|Vickers-Rich]]}} i {{Kpt|[[Tom Rich|Rich]]}}, [[2005]]
 
|-
 
|-
−
! ''T. chubutensis''
+
|{{V| ''T. chubutensis''}}
 
| {{Kpt|Novas, de Valais, Vickers-Rich}} i {{Kpt|Rich}}, 2005
 
| {{Kpt|Novas, de Valais, Vickers-Rich}} i {{Kpt|Rich}}, 2005
 
|}
 
|}
Linia 93: Linia 69:
 
==Bibliografia==
 
==Bibliografia==
 
<small>
 
<small>
−
Canale, J.I., Novas, F.E. & Pol, D. (2014) Osteology and phylogenetic relationships of Tyrannotitan chubutensis Novas, de Valais, Vickers-Rich and Rich, 2005 (Theropoda: Carcharodontosauridae) from the Lower Cretaceous of Patagonia, Argentina.Historical Biology (advance online publication) [[doi:10.1080/08912963.2013.861830]]
+
Canale, J.I., Apesteguía, S., Gallina, P.A., Mitchell, J., Smith, N.D., Cullen, T.M., Shinya, A., Haluza, A., Gianechini, F.A., Makovicky, P.J. (2022). "New giant carnivorous dinosaur reveals convergent evolutionary trends in theropod arm reduction". Current Biology [[doi:10.1016/j.cub.2022.05.057]]
 +
 
 +
Canale, J.I., Novas, F.E. & Pol, D. (2014) "Osteology and phylogenetic relationships of ''Tyrannotitan chubutensis'' Novas, de Valais, Vickers-Rich and Rich, 2005 (Theropoda: Carcharodontosauridae) from the Lower Cretaceous of Patagonia, Argentina" Historical Biology [[doi:10.1080/08912963.2013.861830]]
 +
 
 +
Carrano, M.T., Benson, R.B.J. & Sampson, S.D. (2012) "The phylogeny of Tetanurae (Dinosauria: Theropoda)" Journal of Systematic Palaeontology, 10(2), 211-300. [[doi:10.1080/14772019.2011.630927]]
 +
 
 +
Mortimer, online [https://theropoddatabase.com/Carnosauria.htm#Tyrannotitanchubutensis]
  
−
Novas, F.E., de Valais, S., Vickers-Rich, P. & Rich, T. (2005) "A large Cretaceous theropod from Patagonia, Argentina, and the evolution of carcharodontosaurids" Naturwissenschaften, 92(5), 226-230
+
Novas, F.E., de Valais, S., Vickers-Rich, P. & Rich, T. (2005) "A large Cretaceous theropod from Patagonia, Argentina, and the evolution of carcharodontosaurids" Naturwissenschaften, 92(5), 226-230 [https://www.researchgate.net/publication/7901883_A_large_Cretaceous_theropod_from_Patagonia_Argentina_and_the_evolution_of_carcharodontosaurids]
  
−
Paul, G.S. (2010) "The Princeton Field Guide to Dinosaurs" wyd. Princeton University
+
<references/></small>
−
(górna granica wymiarów)
 
−
</small>
 
  
 
[[Kategoria:Dinosauria]]
 
[[Kategoria:Dinosauria]]
Linia 110: Linia 90:
 
[[Kategoria:Mezozoik]]
 
[[Kategoria:Mezozoik]]
 
[[Kategoria:Kreda]]
 
[[Kategoria:Kreda]]
−
[[Kategoria:Apt]]
+
[[Kategoria:Alb]]

Aktualna wersja na dzień 07:50, 29 kwi 2023

Autor: Sebastian Oziemski, Maciej Ziegler
Korekta: Marcin Szermański, Dawid Mazurek, Karol Sabath, Tomasz Sokołowski, Paweł Konarzewski

Tyrannotitan (tyranotytan)
Długość 12 m [1]
Masa 7 t [1]
Dieta mięsożerny
Miejsce Argentyna - Chubut

(formacja Cerro Barcino - ogniwo Cerro Castaño)

Czas
252 201 145
66

113-100,5 Ma
wczesna kreda (alb[2][3])

Systematyka Dinosauria

Saurischia

Theropoda

Tetanurae

Carnosauria

Allosauroidea

Carcharodontosauridae

Carcharodontosaurinae

Giganotosaurinae = Giganotosaurini

Tyrannotitan skull reconstruction.png
Rekonstrukcja czaszki Tyrannotitan. Na biało zostały zaznaczone odnalezione kości. Autor: Eotyrannu5 [1]

Tyrannotitan Scale.svg Porównanie rozmiarów człowieka i Tyrannotitan. Autor: Slate Weasel. [2]

Wstęp

Tyrannotitan to rodzaj wczesnego przedstawiciela Carcharodontosauridae żyjącego na terenach dzisiejszej Ameryki Południowej (Argentyna). Tyrannotitan chubutensis został opisany w 2005 roku przez Fernando E. Novasa i jego współpracowników. Skamieniałości tego teropoda odkryto 28 km na północny-wschód od Paso de Indios w prowincji Chubut, w Argentynie.

Materiał kopalny

Holotyp oznaczony numerem katalogowym MPEF-PV 1156 obejmuje niekompletne kości zębowe, 2 zęby, liczne kręgi grzbietowe (2-7 i ?8-?11, ?14), ?pierwszy kręg krzyżowy, kręg ogonowy, żebra, łuki hemalne, fragmenty gastaliów, niekompletną kość łopatkowo-kruczą, ramienną, promieniowe, niekompletne kości: biodrowa, łonowe i kulszowe, kości udowe, kość strzałkową oraz II kość śródstopia (Canale i in., 2014).

Paratyp (o oznaczeniu MPEF-PV 1157) obejmuje kość jarzmową, kwadratowo-jarzmową, kość zębową, zęby, pierwszy kręg szczytowy (dźwigacz), kręg szyjny, 7 kręgów grzbietowych (1, 4, 6-8, 12-14), 2 kręgi krzyżowe, dwa żebra, kręg ogonowy, łuk hemalny, prawą kość udową, niekompletną II kość śródstopia oraz kilka paliczków (II-2, II-3, IV-2, IV-3) w tym pazur ze stopy (Canale i in., 2014). Paratyp jest większy o ok. 7% od holotypu.

Materiał przypisany (MPEF-PV 10821) to 19 zębów (Canale i in., 2014).

Budowa

Tyrannotitan był dużym przedstawicielem kladu Carcharodontosauridae. Miał on dość wydłużoną czaszkę z licznymi, dłutowatymi zębami. Na kości zębowej zachowało się ich 15 p pomarszczonej strukturze szkliwa. W okolicach kości jarzmowej znajdował się duży otwór pneumatyczny. Łopatka i kość krucza były ze sobą zrośnięte i znacznie lepiej rozwinięte niż u Giganotosaurus. Wyjątkową cechą Tyrannotitan był brak otworów pneumatycznych występujący w trzonach ostatnich kręgów grzbietowych oraz czwartym i piątym krzyżowym. U żadnego znanego teropoda nie opisano przerwy pneumatycznej w trzonach kręgów. Kość udowa u okazu paratypowego mierzyła 1,4 m długości (Canale i in., 2014).

Pozycja systematyczna

Tyrannotitan należy do Giganotosaurini i jest najbliżej spokrewniony z Giganotosaurus oraz Mapusaurus (Canale i in., 2014; Canale i in., 2022).

Etymologia

Nazwa rodzajowa Tyrannotitan nawiązuje do dużych rozmiarów teropoda i oznacza "olbrzymi tyran". Epitet gatunkowy chubutensis odnosi prowincji Chubut w Argentynie, gdzie odnaleziono jego skamieniałe szczątki.

Spis gatunków

Tyrannotitan Novas, de Valais, Vickers-Rich i Rich, 2005
T. chubutensis Novas, de Valais, Vickers-Rich i Rich, 2005

Bibliografia

Canale, J.I., Apesteguía, S., Gallina, P.A., Mitchell, J., Smith, N.D., Cullen, T.M., Shinya, A., Haluza, A., Gianechini, F.A., Makovicky, P.J. (2022). "New giant carnivorous dinosaur reveals convergent evolutionary trends in theropod arm reduction". Current Biology doi:10.1016/j.cub.2022.05.057

Canale, J.I., Novas, F.E. & Pol, D. (2014) "Osteology and phylogenetic relationships of Tyrannotitan chubutensis Novas, de Valais, Vickers-Rich and Rich, 2005 (Theropoda: Carcharodontosauridae) from the Lower Cretaceous of Patagonia, Argentina" Historical Biology doi:10.1080/08912963.2013.861830

Carrano, M.T., Benson, R.B.J. & Sampson, S.D. (2012) "The phylogeny of Tetanurae (Dinosauria: Theropoda)" Journal of Systematic Palaeontology, 10(2), 211-300. doi:10.1080/14772019.2011.630927

Mortimer, online [3]

Novas, F.E., de Valais, S., Vickers-Rich, P. & Rich, T. (2005) "A large Cretaceous theropod from Patagonia, Argentina, and the evolution of carcharodontosaurids" Naturwissenschaften, 92(5), 226-230 [4]

  1. ↑ 1,0 1,1 Molina-Pérez, R. & Larramendi, A. (2019). Dinosaur Facts and Figures: The Theropods and Other Dinosauriformes. wyd. Princeton University Press.
  2. ↑ Canale i in., 2014
  3. ↑ Canale i in., 2022
Źródło: „https://encyklopedia.dinozaury.com/index.php?title=Tyrannotitan&oldid=28295”