Maiasaura: Różnice pomiędzy wersjami
(warstwowe gniazda wolałem usunąć; ogólnie opis do rozbudowy i weryfikacji, choć już znośny) |
m (nowa tabelka) |
||
| (Nie pokazano 9 wersji utworzonych przez 2 użytkowników) | |||
| Linia 1: | Linia 1: | ||
| − | + | {{DISPLAYTITLE:''Maiasaura''}} | |
| − | { | + | {{Opis |
| − | | Autor | + | |Autor = [[Jakub Zimoch]], [[Łukasz Darul]] |
| − | + | |Korekta = [[Marcin Szermański]], [[Maciej Ziegler]], [[Tomasz Sokołowski]], [[Kamil Kamiński]] | |
| − | + | |nazwa = ''Maiasaura'' (majazaura) | |
| − | + | |długość = 7 m | |
| − | | [[Marcin Szermański]], [[Maciej Ziegler]], [[Tomasz Sokołowski]] | + | |wysokość = |
| − | | | + | |masa = 2,5-3,7 t |
| − | + | |dieta = roślinożerny | |
| − | + | |miejsce = [[USA]] - Montana | |
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | | | ||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | | | ||
| − | |||
| − | | 2,5 t | ||
| − | |||
| − | | | ||
| − | |||
| − | | [[USA]] - Montana | ||
| − | <small>([[formacja Two Medicine]])</small> | + | <small>([[formacja]] [[Two Medicine]])</small><hr> |
| − | + | [[Kanada]] - Alberta | |
| − | |||
| − | |||
| + | <small>(górne osady [[formacja|formacji]] [[Oldman]]) | ||
| + | |czas = {{Występowanie|77|76}} | ||
| + | ok. 77-76 [[Ma]]<br> | ||
<small>późna [[kreda]] ([[kampan]])</small> | <small>późna [[kreda]] ([[kampan]])</small> | ||
| − | | | + | |systematyka = |
| − | + | [[Dinosauria]] | |
| − | |||
[[Ornithischia]] | [[Ornithischia]] | ||
| − | |||
| − | |||
[[Ornithopoda]] | [[Ornithopoda]] | ||
| Linia 43: | Linia 26: | ||
[[Iguanodontia]] | [[Iguanodontia]] | ||
| − | [[Hadrosauridae]] | + | [[Hadrosauroidea]] |
| + | |||
| + | [[Hadrosauridae]] | ||
[[Saurolophinae]] | [[Saurolophinae]] | ||
[[Brachylophosaurini]] | [[Brachylophosaurini]] | ||
| − | | | + | |grafika = Maiasaura.jpg |
| − | | | + | |podpis = ''Maiasaura'' opiekująca się młodymi. [http://dinoidakos.w.interia.pl/zauropody/maiasaura-mlode.jpg] |
| − | + | |PorównanieGrupa = | |
| − | |} | + | |PorównanieDługość = |
| − | + | |mapa = | |
| + | }} | ||
==Wstęp== | ==Wstęp== | ||
| − | ''Maiasaura'' to [[rodzaj]] | + | ''Maiasaura'' to [[rodzaj]] średniej wielkości [[ornitopod]]a żyjącego w późnej kredzie na terenie dzisiejszej Ameryki Północnej (USA oraz Kanady). Słynie z powodu odkrytych wielu jaj i gniazd. Autorami jego opisu w roku 1979 byli Jack [[Horner]] oraz Robert Makela. Ze względu na nagromadzenie gniazd z jajami nazwali wzgórze, na którym się one znajdowały, "górą jaj" ("Egg Mountain"). Była to kolonia lęgowa. |
==Materiał kopalny== | ==Materiał kopalny== | ||
| − | Praktycznie kompletnie znamy osteologię tego dinozaura. Łącznie znaleziono ponad 200 osobników, w tym kompletne czaszki i artykułowane szkielety osobników w różnym stadium rozwojowym oraz skamieniałe jaja. | + | Praktycznie kompletnie znamy osteologię tego dinozaura. Łącznie znaleziono ponad 200 osobników, w tym kompletne czaszki i artykułowane szkielety osobników w różnym stadium rozwojowym oraz skamieniałe jaja. [[Holotyp]]em jest czaszka dorosłego osobnika o nr katalogowym YPM-PU 22405. Jednym z ciekawszych okazów jest YPM-PU 22400, obejmujący przemiaszane szczątki kilkunastu piskląt. |
==Budowa== | ==Budowa== | ||
| − | Przednia część pyska przypominała szeroki kaczy dziób. W głębi pyska pokarm rozdrabniało wiele rzędów zębów. Pomiędzy oczami, na czubku głowy, miała niewielki kostny guz. Badania anatomiczne sugerują, że miała dobry wzrok i słuch, co pozwalało jej w porę zauważyć niebezpieczeństwo. Miała krótki, prosty i masywny ogon. Kończyny przednie były krótsze i słabsze od tylnych. | + | Przednia część pyska przypominała szeroki kaczy dziób. W głębi pyska pokarm rozdrabniało wiele rzędów zębów. Pomiędzy oczami, na czubku głowy, miała niewielki kostny guz. Twór ten pojawiał się stosunkowo późno w trakcie ontogenezy - osobniki prawie dorosłe, osiągające 2/3 rozmiarów największych dorosłych nadal były pozbawione tej ozdoby (McFeeters i in., 2021). Badania anatomiczne sugerują, że majazaura miała dobry wzrok i słuch, co pozwalało jej w porę zauważyć niebezpieczeństwo. Miała krótki, prosty i masywny ogon. Kończyny przednie były krótsze i słabsze od tylnych. |
| − | == | + | ==Paleobiologia== |
| − | + | W ciągu wielu lat przebadano różne aspekty paleobiologii majazaury, takie dieta, opieka rodzicielska, rozmnażanie, rozwój osobniczy, poruszanie się. Zob. więcej w artykule [[Hadrosauridae#Paleobiologia]]. | |
| + | |||
| + | ==Etymologia== | ||
| + | Nazwa ''Maiasaura'' oznacza "dobra jaszczurza matka". Dinozaur ten został nazwany w ten sposób, ponieważ wg autorów opisu, przynosił do gniazda pokarm swojemu potomstwu i ochraniał je przed drapieżnikami. Epitet gatunkowy honoruje właścicieli terenu, na któym znaleziono szczątki majazaury - rodzinę Peebles. | ||
| − | == | + | ==''Maiasaura'' w mediach== |
| − | + | [[Plik:Maiasaura_peeblesorum_cast_-_University_of_California_Museum_of_Paleontology_-_Berkeley,_CA_-_DSC04688.JPG|300px|thumb|right|Odlew szkieletu młodej majazaury. Autor zdjęcia: Daderot [https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Maiasaura_peeblesorum_cast_-_University_of_California_Museum_of_Paleontology_-_Berkeley,_CA_-_DSC04688.JPG].]] | |
| − | + | ''Maiasaura'' została przedstawiona w serialu popularnonaukowym "Planeta Dinozaurów" w odcinku zatytuowanym "POlowanie Małego Dasa". Opowiada on o losach pary młodych majazaur - Dandysa i Gwiazdki oraz prześladujących je drapieżnych [[Daspletosaurus|daspletozaurów]]. | |
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
==Spis gatunków== | ==Spis gatunków== | ||
{| class="wikitable" | {| class="wikitable" | ||
| − | + | | {{V|''Maiasaura''}} | |
| − | | [[Horner]] i [[Makela]], [[1979]] | + | | {{Kpt|[[Horner]]}} i {{Kpt|[[Robert Makela|Makela]]}}, [[1979]] |
|- | |- | ||
| − | + | | {{V|''M. peeblesorum''}} | |
| − | | [[Horner]] i [[Makela]], [[1979]] | + | | {{Kpt|[[Horner]]}} i {{Kpt|[[Robert Makela|Makela]]}}, [[1979]] |
|} | |} | ||
==Wybrana bibliografia== | ==Wybrana bibliografia== | ||
| − | <small>Gates, T.A., Horner, J.R., Hanna, R.R. & Nelson, C.R. (2011) "New unadorned hadrosaurine hadrosaurid (Dinosauria, Ornithopoda) from the Campanian of North America" Journal of Vertebrate Paleontology, 31 (4), 798–811. doi:10.1080/02724634.2011.577854. | + | <small>Benson, R. B. J., Campione, N. E., Carrano, M. T., Mannion, P. D., Sullivan, C., Upchurch, P. & Evans, D. C. (2014) "Rates of Dinosaur Body Mass Evolution Indicate 170 Million Years of Sustained Ecological Innovation on the Avian Stem Lineage" PLoS Biology, 12(5), e1001853. [[doi:10.1371/journal.pbio.1001853]] |
| + | |||
| + | Gates, T.A., Horner, J.R., Hanna, R.R. & Nelson, C.R. (2011) "New unadorned hadrosaurine hadrosaurid (Dinosauria, Ornithopoda) from the Campanian of North America" Journal of Vertebrate Paleontology, 31 (4), 798–811. [[doi:10.1080/02724634.2011.577854]]. | ||
| + | |||
| + | Horner, J.R., Makela, R. (1979). "Nest of juveniles provides evidence of family structure among dinosaurs". Nature. 282 (5736): 296–298. [[doi:10.1038/282296a0]]. | ||
| + | |||
| + | McFeeters, B.D., Evans, D.C., Ryan, M.J & Maddin, H.C. (2020). "First occurrence of Maiasaura (Dinosauria, Hadrosauridae) from the Upper Cretaceous Oldman Formation of southern Alberta, Canada." Canadian Journal of Earth Sciences (advance online publication) [[doi: https://doi.org/10.1139/cjes-2019-0207]]. | ||
| + | |||
| + | McFeeters, B.D., Evans, D.C. & Maddin, H.C. (2021). "Ontogeny and variation in the skull roof and braincase of the hadrosaurid dinosaur ''Maiasaura peeblesorum'' from the Upper Cretaceous of Montana, USA. | ||
| + | Acta Palaeontologica Polonica 66 (3): 485–507. [[https://doi.org/10.4202/app.00698.2019]]. | ||
| + | |||
| + | Paul, G.S. (2010) "The Princeton Field Guide to Dinosaurs" wyd. Princeton University - Princeton i Oxford. | ||
| − | + | Prieto-Marquez, A. & Guenther, M.F. (2018). "Perinatal specimens of ''Maiasaura'' from the Upper Cretaceous of Montana (USA): insights into the early ontogeny of saurolophine hadrosaurid dinosaurs." PeerJ 6:e4734 [[https://doi.org/10.7717/peerj.4734]].</small> | |
[[Kategoria:Dinosauria]] | [[Kategoria:Dinosauria]] | ||
| Linia 101: | Linia 90: | ||
[[Kategoria:Ameryka Północna]] | [[Kategoria:Ameryka Północna]] | ||
[[Kategoria:USA]] | [[Kategoria:USA]] | ||
| + | [[Kategoria:Kanada]] | ||
[[Kategoria:Mezozoik]] | [[Kategoria:Mezozoik]] | ||
[[Kategoria:Kreda]] | [[Kategoria:Kreda]] | ||
[[Kategoria:Kampan]] | [[Kategoria:Kampan]] | ||
Aktualna wersja na dzień 13:11, 6 paź 2023
| Autor: | Jakub Zimoch, Łukasz Darul |
| Korekta: | Marcin Szermański, Maciej Ziegler, Tomasz Sokołowski, Kamil Kamiński |
| Maiasaura (majazaura) | |
|---|---|
| Długość | 7 m |
| Masa | 2,5-3,7 t |
| Dieta | roślinożerny |
| Miejsce | USA - Montana
(formacja Two Medicine) Kanada - Alberta |
| Czas | |
| Systematyka | Dinosauria |
 Maiasaura opiekująca się młodymi. [2] | |
Wstęp
Maiasaura to rodzaj średniej wielkości ornitopoda żyjącego w późnej kredzie na terenie dzisiejszej Ameryki Północnej (USA oraz Kanady). Słynie z powodu odkrytych wielu jaj i gniazd. Autorami jego opisu w roku 1979 byli Jack Horner oraz Robert Makela. Ze względu na nagromadzenie gniazd z jajami nazwali wzgórze, na którym się one znajdowały, "górą jaj" ("Egg Mountain"). Była to kolonia lęgowa.
Materiał kopalny
Praktycznie kompletnie znamy osteologię tego dinozaura. Łącznie znaleziono ponad 200 osobników, w tym kompletne czaszki i artykułowane szkielety osobników w różnym stadium rozwojowym oraz skamieniałe jaja. Holotypem jest czaszka dorosłego osobnika o nr katalogowym YPM-PU 22405. Jednym z ciekawszych okazów jest YPM-PU 22400, obejmujący przemiaszane szczątki kilkunastu piskląt.
Budowa
Przednia część pyska przypominała szeroki kaczy dziób. W głębi pyska pokarm rozdrabniało wiele rzędów zębów. Pomiędzy oczami, na czubku głowy, miała niewielki kostny guz. Twór ten pojawiał się stosunkowo późno w trakcie ontogenezy - osobniki prawie dorosłe, osiągające 2/3 rozmiarów największych dorosłych nadal były pozbawione tej ozdoby (McFeeters i in., 2021). Badania anatomiczne sugerują, że majazaura miała dobry wzrok i słuch, co pozwalało jej w porę zauważyć niebezpieczeństwo. Miała krótki, prosty i masywny ogon. Kończyny przednie były krótsze i słabsze od tylnych.
Paleobiologia
W ciągu wielu lat przebadano różne aspekty paleobiologii majazaury, takie dieta, opieka rodzicielska, rozmnażanie, rozwój osobniczy, poruszanie się. Zob. więcej w artykule Hadrosauridae#Paleobiologia.
Etymologia
Nazwa Maiasaura oznacza "dobra jaszczurza matka". Dinozaur ten został nazwany w ten sposób, ponieważ wg autorów opisu, przynosił do gniazda pokarm swojemu potomstwu i ochraniał je przed drapieżnikami. Epitet gatunkowy honoruje właścicieli terenu, na któym znaleziono szczątki majazaury - rodzinę Peebles.
Maiasaura w mediach
Maiasaura została przedstawiona w serialu popularnonaukowym "Planeta Dinozaurów" w odcinku zatytuowanym "POlowanie Małego Dasa". Opowiada on o losach pary młodych majazaur - Dandysa i Gwiazdki oraz prześladujących je drapieżnych daspletozaurów.
Spis gatunków
| Maiasaura | Horner i Makela, 1979 |
| M. peeblesorum | Horner i Makela, 1979 |
Wybrana bibliografia
Benson, R. B. J., Campione, N. E., Carrano, M. T., Mannion, P. D., Sullivan, C., Upchurch, P. & Evans, D. C. (2014) "Rates of Dinosaur Body Mass Evolution Indicate 170 Million Years of Sustained Ecological Innovation on the Avian Stem Lineage" PLoS Biology, 12(5), e1001853. doi:10.1371/journal.pbio.1001853
Gates, T.A., Horner, J.R., Hanna, R.R. & Nelson, C.R. (2011) "New unadorned hadrosaurine hadrosaurid (Dinosauria, Ornithopoda) from the Campanian of North America" Journal of Vertebrate Paleontology, 31 (4), 798–811. doi:10.1080/02724634.2011.577854.
Horner, J.R., Makela, R. (1979). "Nest of juveniles provides evidence of family structure among dinosaurs". Nature. 282 (5736): 296–298. doi:10.1038/282296a0.
McFeeters, B.D., Evans, D.C., Ryan, M.J & Maddin, H.C. (2020). "First occurrence of Maiasaura (Dinosauria, Hadrosauridae) from the Upper Cretaceous Oldman Formation of southern Alberta, Canada." Canadian Journal of Earth Sciences (advance online publication) doi: https://doi.org/10.1139/cjes-2019-0207.
McFeeters, B.D., Evans, D.C. & Maddin, H.C. (2021). "Ontogeny and variation in the skull roof and braincase of the hadrosaurid dinosaur Maiasaura peeblesorum from the Upper Cretaceous of Montana, USA. Acta Palaeontologica Polonica 66 (3): 485–507. [[3]].
Paul, G.S. (2010) "The Princeton Field Guide to Dinosaurs" wyd. Princeton University - Princeton i Oxford.
Prieto-Marquez, A. & Guenther, M.F. (2018). "Perinatal specimens of Maiasaura from the Upper Cretaceous of Montana (USA): insights into the early ontogeny of saurolophine hadrosaurid dinosaurs." PeerJ 6:e4734 [[4]].
![[2]](http://dinoidakos.w.interia.pl/zauropody/maiasaura-mlode.jpg){kind=link}
![[1]](https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Maiasaura_peeblesorum_cast_-_University_of_California_Museum_of_Paleontology_-_Berkeley,_CA_-_DSC04688.JPG){kind=link}