Diabloceratops: Różnice pomiędzy wersjami

Z Encyklopedia Dinozaury.com
Skocz do: nawigacja, szukaj
m
m
Linia 47: Linia 47:
  
 
==Budowa==
 
==Budowa==
−
Czaszka diabloceratopsa ozdobiona była czterema dużymi rogami oraz niewielkim różkiem nosowym, czyniąc jego wygląd niepowtarzalnym, wręcz demonicznym (z czego zresztą wzięła się jego nazwa [[rodzaj]]owa). Para dłuższych (ok. 50 cm) rogów wyrastała z końca kryzy, natomiast rogi nadoczne były około dwukrotnie krótsze. Rogi nadoczne były niemalże prosto skierowane ku górze, natomiast rogi na kryzie były zwrócone na zewnątrz, gdy u jego kuzyna ''[[Machairoceratops]]'' były wygięte do środka kryzy. Od innych [[centrozauryn]]ów różnił się prostokątnym kształtem kości łuskowej oraz obecnością dodatkowego okna przedoczodołowego w czaszce znajdującego się między kością szczękową, nosową oraz łzową. Cechy te występowały również u przedstawicieli [[Protoceratopsidae]]. Podobnie jak reszta [[centrozauryn]]ów, ''Diabloceratops'' miał schodkowaty styk między kością ciemieniową a łuskową. Kość szczękowa miała trójkątny kształt i znajdowało się w niej 24 zęby. Całkowitą długość czaszki (od dzioba po koniec kryzy) ocenia się na około 1 m, natomiast jej długość od dzioba do kłykcia potylicznego wynosi ok. 62 cm (Kirkland i DeBlieux, 2010).
+
Czaszka diabloceratopsa ozdobiona była czterema dużymi rogami oraz niewielkim różkiem nosowym, czyniąc jego wygląd niepowtarzalnym, wręcz demonicznym (z czego zresztą wzięła się jego nazwa [[rodzaj]]owa). Para dłuższych (ok. 50 cm) rogów wyrastała z końca kryzy, natomiast rogi nadoczne były około dwukrotnie krótsze. Rogi nadoczne były niemalże prosto skierowane ku górze, natomiast rogi na kryzie były zwrócone na zewnątrz, gdy u jego kuzyna ''[[Machairoceratops]]'' były wygięte do środka kryzy. Od innych [[centrozauryn]]ów różnił się prostokątnym kształtem kości łuskowej oraz obecnością dodatkowego okna przedoczodołowego w czaszce znajdującego się między kością szczękową, nosową oraz łzową. Cechy te występowały również u przedstawicieli [[Protoceratopsidae]]. Podobnie jak reszta [[centrozauryn]]ów, ''Diabloceratops'' miał schodkowaty styk między kością ciemieniową a łuskową. Kość szczękowa miała trójkątny kształt i znajdowały się w niej 24 zęby. Całkowitą długość czaszki (od dzioba po koniec kryzy) ocenia się na około 1 m, natomiast jej długość od dzioba do kłykcia potylicznego wynosi ok. 62 cm (Kirkland i DeBlieux, 2010).
  
 
==Systematyka==
 
==Systematyka==

Wersja z 23:27, 1 mar 2024

Autor: Marcin Szermański, Paweł Konarzewski
Korekta: Maciej Ziegler

Diabloceratops (diabloceratops)
Długość 4,5 m [1]
Masa 1,3 t [1]
Dieta roślinożerny
Miejsce USA - Utah

(formacja Wahweap - ogniwo Reynolds Point)

Czas
252 201 145
66

ok. 81,6-80,6 Ma [2]
późna kreda (kampan)

Systematyka Dinosauria

Ornithischia

Ceratopsia

Ceratopsoidea

Ceratopsidae

Centrosaurinae

Diabloceratops UDL.png
Rekonstrukcja przyżyciowa Diabloceratops. Autor: UnexpectedDinoLesson

Diabloceratops Scale.svg Porównanie wielkości człowieka z Diabloceratops [3]

Mapa znalezisk
Wczytywanie mapy…

Wstęp

Diabloceratops to jeden z najwcześniejszych i najbardziej bazalnych centrozaurynów, żyjący na terenie dzisiejszych Stanów Zjednoczonych w późnej kredzie. Jego szczątki zostały odkryte w środkowych osadach (105 m) formacji Wahweap na południu stanu Utah. Rodzaj ten został nazwany i opisany w 2010 roku przez Kirklanda i DeBlieuxa.

Odkrycie

W 2002 roku Don DeBlieux odnalazł w Last Chance czaszkę wówczas nieznanego centrozauryna wystającą z piaskowców formacji Wahweap. Przez 8 dni za pomocą gazowej piły do cięcia badacze oddzielili blok skalny z czaszką od podłoża. We wrześniu 2005 roku blok z czaszką został przetransportowany do laboratorium w Saint Lake City. Oczyszczenie czaszki z osadów zajęło ponad 800 godzin (Kirkland i DeBeliux, 2010).

Materiał kopalny

Czaszka holotypowa Diabloceratops. Autor zdjęcia: Nick Longrich [1].

Holotyp o numerze katalogowym UMNH VP 16699 zawiera całą lewą część czaszki oraz elementy prawej strony, której duża część uległa erozji. Kirkland i DeBlieux (2010) uważają, że czaszka należała do dorosłego osobnika.

Budowa

Czaszka diabloceratopsa ozdobiona była czterema dużymi rogami oraz niewielkim różkiem nosowym, czyniąc jego wygląd niepowtarzalnym, wręcz demonicznym (z czego zresztą wzięła się jego nazwa rodzajowa). Para dłuższych (ok. 50 cm) rogów wyrastała z końca kryzy, natomiast rogi nadoczne były około dwukrotnie krótsze. Rogi nadoczne były niemalże prosto skierowane ku górze, natomiast rogi na kryzie były zwrócone na zewnątrz, gdy u jego kuzyna Machairoceratops były wygięte do środka kryzy. Od innych centrozaurynów różnił się prostokątnym kształtem kości łuskowej oraz obecnością dodatkowego okna przedoczodołowego w czaszce znajdującego się między kością szczękową, nosową oraz łzową. Cechy te występowały również u przedstawicieli Protoceratopsidae. Podobnie jak reszta centrozaurynów, Diabloceratops miał schodkowaty styk między kością ciemieniową a łuskową. Kość szczękowa miała trójkątny kształt i znajdowały się w niej 24 zęby. Całkowitą długość czaszki (od dzioba po koniec kryzy) ocenia się na około 1 m, natomiast jej długość od dzioba do kłykcia potylicznego wynosi ok. 62 cm (Kirkland i DeBlieux, 2010).

Systematyka

Dużo analiz[3][4][5][6] wykazuje, że Diabloceratops jest najbardziej bazalnym przedstawicielem Centrosaurinae, a według Chiby i in. (2018), Wilsona i in. (2020) oraz Ishikawy i in. (2023) spokrewnionym z Machairoceratops[7][8][9]. Co ciekawe, analiza filogenetyczna autorstwa Morschhausera i in. (2019) ulokowała diabloceratopsa jako takson siostrzany wobec Ceratopsidae. Ich zdaniem ta nietypowa lokalizacja mogła wynikać z niedużej ilości przedstawicieli Centrosaurinae poddanych analizie oraz ich diagnostycznych cech[10]. Dalman i in. (2018) uplasowali opisywanego dinozaura jako ceratopsyda blisko spokrewnionego z Centrosaurinae [11], zaś trzy lata później Dalman i wspólnicy - wewnątrz kladu Centrosaurini[12].

Paleopatologie

Na styku lewej kości łuskowej oraz jarzmowej znajduje się nieduży, okrągły otwór o średnicy 3,3 cm połączony z oknem podskroniowym (ang. infratemporal fenestra). Jeśli ten niewielki otwór jest rzeczywiście patologią to mógł on powstać w wyniku walk międzyosobniczych. Kirkland i DeBlieux (2010) mimo braku prawej kości łuskowej sądzą, że otwór ten nie występował po przeciwnej stronie czaszki. Andrew Farke w prywatnym komentarzu zasugerował badaczom, że prosty brzuszny brzeg kości łuskowej mógł być również patologiczny. Możliwe, że brzeg zachowanej kości łuskowej oraz słabo rozwinięte dwa episquamosales są śladami dobrze wyleczonego urazu.

Paleośrodowisko

Dinozaury z formacji Wahweap. Grupa Diabloceratops zażywa kąpiel błotną. Do wędrującego stada Acristavus zbliża się Lythronax. Autor: ABelov2014 [2]

W późnej kredzie Morze Środkowego Zachodu (ang. Western Interior Seaway) dzieliło Amerykę Północną na dwie części: zachodnią Laramidię oraz wschodnią Appalachię. Wszystkie znane amerykańskie ceratopsydy żyły w Laramidii. W środowisku odtworzonym na podstawie znalezisk z formacji Wahweap znajdowały się głównie tereny wilgotne (rozlewiska, jeziora oraz doliny rzeczne). Klimat był wilgotny z sezonowo występującymi suszami (Jinnah i Roberts, 2011). W osadach formacji odnaleziono hadrozaurydy, centrozauryny, pachycefalozauryda, nodozauryda, krokodyle, żółwie, ssaki, ryby oraz morskie bezkręgowce. Znanymi dinozaurami z tej formacji są: Lythronax, Acristavus, Machairoceratops i Adelolophus (Holroyd i Hutchison, 2016).

Etymologia

Nazwa rodzajowa Diabloceratops składa się z hiszpańskiego diablo (znaczącego diabeł) oraz greckiego ceratops (rogate oblicze). W wolnym tłumaczeniu nazwę te można przetłumaczyć jako "diabelskie, rogate oblicze", która wzięła się z okazałych i złowieszczo wyglądających kolców występujących po parze nad oczami i na kryzie. Natomiast epitet gatunkowy eatoni honoruje paleontologa Jeffery’ego Eatona, który badał kredowe kręgowce na terenie południowego Utah.

Spis gatunków

Diabloceratops Kirkland i DeBlieux, 2010
D. eatoni Kirkland i DeBlieux, 2010

Bibliografia

Beveridge, T. L., Roberts, E. M., Ramezani, J., Titus, A. L., Eaton, J. G., Irmis, R. B., & Sertich, J. J. (2022). "Refined geochronology and revised stratigraphic nomenclature of the Upper Cretaceous Wahweap Formation, Utah, USA and the age of early Campanian vertebrates from southern Laramidia". Palaeogeography, Palaeoclimatology, Palaeoecology, 591, 110876. doi:10.1016/j.palaeo.2022.110876

DeBlieux, D. D., Kirkland, J. I., Gates, T. A., Eaton, J. G., Getty, M. A., Sampson, S. D., ... & Hayden, M. C. (2013). "Paleontological overview and taphonomy of the middle Campanian Wahweap Formation in Grand Staircase-Escalante National Monument". At the top of the grand staircase: The Late Cretaceous of Southern Utah, 563-587.

Jinnah, Z. A., & Roberts, E. M. (2011). "Facies associations, paleoenvironment, and base-level changes in the Upper Cretaceous Wahweap Formation, Utah, USA". Journal of Sedimentary Research, 81(4), 266-283. doi:10.2110/jsr.2011.22

Holroyd, P.A.; Hutchison, H.J. (2016). "Fauna and setting of the Adelolophus hutchisoni type locality in the Upper Cretaceous (Campanian) Wahweap Formation of Utah". PaleoBios. 33. doi:10.5070/P9331031196

Kirkland, J.I. & DeBlieux, D.D. (2010) "New basal centrosaurine ceratopsian skulls from the Wahweap Formation (Middle Campanian), Grand Staircase – Escalante National Monument, southern Utah"; in Ryan, M.J., Chinnery-Allgeier, B.J., & Eberth, D.A. (red.) "New Perspectives on Horned Dinosaurs: The Royal Tyrell Museum Ceratopsian Symposium, Bloomington", Indiana University Press, 117 – 140.

  1. ↑ 1,0 1,1 Paul, G.S. (2016). "The Princeton Field Guide to Dinosaurs: 2nd Edition" wyd. Princeton University.
  2. ↑ Badanie przeprowadzone przez Beveridge'a i in. (2022) wykazało, że dokładny wiek osadów, w którym odnaleziono Diabloceratops wynosi 81,27 Ma. Wiek ogniwa Reynolds Point, gdzie wydobyto holotyp Diabloceratops jest w przedziale 81,55-80,62 Ma. W haśle jako czas występowania dinozaura przyjęto cały wiek ogniwa Reynolds Point.
  3. ↑ McDonald A. T., (2011) "A Subadult Specimen of Rubeosaurus ovatus (Dinosauria: Ceratopsidae), with Observations on Other Ceratopsids from the Two Medicine Formation". PLoS ONE 6(8): e22710. doi:10.1371/journal.pone.0022710
  4. ↑ Ryan, M. J., Evans, D. C., Shepherd, K. M., Sues, H. (2012). "A new ceratopsid from the Foremost Formation (middle Campanian) of Alberta". Canadian Journal of Earth Sciences 49 (10): 1251. doi:10.1139/e2012-056
  5. ↑ Rivera-Sylva, H.E, Hendrick, B.P., Dodson, P. (2016). "A Centrosaurine (Dinosauria: Ceratopsia) from the Aguja Formation (Late Campanian) of Northern Coahuila, Mexico". PLoS ONE. 11 (4): e0150529. doi:10.1371/journal.pone.0150529
  6. ↑ Ryan, M. J., Holmes, R., Mallon, J., Loewen, M., & Evans, D. C. (2017). "A basal ceratopsid (Centrosaurinae: Nasutoceratopsini) from the oldman formation (Campanian) of Alberta, Canada". Canadian Journal of Earth Sciences, 54(1), 1-14. doi:10.1139/cjes-2016-0110
  7. ↑ Chiba, K., Ryan, M.J., Fanti F., Loewen, M.A & Evans, D.C,. (2018). "New material and systematic re-evaluation of Medusaceratops lokii (Dinosauria, Ceratopsidae) from the Judith River Formation (Campanian, Montana)". Journal of Paleontology. 92 (2), s. 272–288, doi:10.1017/jpa.2017.62
  8. ↑ Wilson, J.P., Ryan, M.J. & Evans, D.C. (2020). "A new, transitional centrosaurine ceratopsid from the Upper Cretaceous Two Medicine Formation of Montana and the evolution of the 'Styracosaurus-line' dinosaurs". Royal Society Open Publishing. 7 (4). doi:10.1098/rsos.200284
  9. ↑ Ishikawa, H., Tsuihiji, T & Manabe, M. (2023). "Furcatoceratops elucidans, a new centrosaurine (Ornithischia: Ceratopsidae) from the upper Campanian Judith River Formation, Montana, USA". Cretaceous Research. 105660. doi:10.1016/j.cretres.2023.105660
  10. ↑ Morschhauser, E. M., You, H., Li, D., & Dodson, P. (2019). "Phylogenetic history of Auroraceratops rugosus (Ceratopsia: Ornithischia) from the Lower Cretaceous of Gansu Province, China". Journal of Vertebrate Paleontology, 38(sup1), 117-147. doi:10.1080/02724634.2018.1509866
  11. ↑ Dalman, S.G., Hodnett, J.P.M., Lichtig, A.J. & Lucas, S.G. (2018). "A new ceratopsid dinosaur (Centrosaurinae: Nasutoceratopsini) from the Fort Crittenden Formation, Upper Cretaceous (Campanian) of Arizona". New Mexico Museum of Natural History and Science Bulletin. 79: 141–164
  12. ↑ Dalman, S.G., Lucas, S.G., Jasinki, S.G., Lichtig, A.J. & Dodson, P. (2021). "The oldest centrosaurine: a new ceratopsid dinosaur (Dinosauria: Ceratopsidae) from the Allison Member of the Menefee Formation (Upper Cretaceous, early Campanian), northwestern New Mexico, USA". PalZ 95, 291–335. doi:10.1007/s12542-021-00555-w
Źródło: „https://encyklopedia.dinozaury.com/index.php?title=Diabloceratops&oldid=31730”