Ceratopsipes: Różnice pomiędzy wersjami
(poprawa opisu, zmiana tabeli) |
m (→Interpretacja) |
||
| (Nie pokazano 1 pośredniej wersji utworzonej przez tego samego użytkownika) | |||
| Linia 17: | Linia 17: | ||
[[Ceratopsia]] | [[Ceratopsia]] | ||
| − | |czas = {{Występowanie|97| | + | |czas = {{Występowanie|97|68}} |
| − | ok. 97- | + | ok. 97-68 [[Ma]]<br> |
<small>[[późna kreda]] ([[cenoman]]-[[mastrycht]])</small> | <small>[[późna kreda]] ([[cenoman]]-[[mastrycht]])</small> | ||
| − | |miejsce = [[USA]] - Kolorado i | + | |miejsce = [[USA]] - Kolorado, Alaska i Utah |
| − | <small> ([[formacja|formacje]] [[Laramie]], [[Cantwell]] i [[ | + | <small> ([[formacja|formacje]] [[Laramie]], [[Cantwell]], [[Nanushuk]] i [[Iron Springs]])</small> |
|grafika = Ceratopsipes goldenensis (dinosaur trackway) (Laramie Formation, Upper Cretaceous; Parfet Prehistoric Preserve, Golden, Colorado, USA) 20.jpg | |grafika = Ceratopsipes goldenensis (dinosaur trackway) (Laramie Formation, Upper Cretaceous; Parfet Prehistoric Preserve, Golden, Colorado, USA) 20.jpg | ||
|podpis = Trop ''Ceratopsipes goldenensis''. Fot. James St. John [https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Ceratopsipes_goldenensis_(dinosaur_trackway)_(Laramie_Formation,_Upper_Cretaceous%3B_Parfet_Prehistoric_Preserve,_Golden,_Colorado,_USA)_20.jpg] | |podpis = Trop ''Ceratopsipes goldenensis''. Fot. James St. John [https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Ceratopsipes_goldenensis_(dinosaur_trackway)_(Laramie_Formation,_Upper_Cretaceous%3B_Parfet_Prehistoric_Preserve,_Golden,_Colorado,_USA)_20.jpg] | ||
| Linia 31: | Linia 31: | ||
==Wstęp== | ==Wstęp== | ||
''Ceratopsipes'' to późnokredowy [[ichnotakson]] występujący na terenie dzisiejszych Stanów Zjednoczonych. | ''Ceratopsipes'' to późnokredowy [[ichnotakson]] występujący na terenie dzisiejszych Stanów Zjednoczonych. | ||
| + | |||
| + | ==Materiał kopalny== | ||
| + | Za [[holotyp]] ''Ceratopsipses goldenesis'' został wybrany gipsowy odlew śladu stopy (UMC 220.1) będący częścią ścieżki ilustrowanej przez Lockleya (1986b: ryc 13a). | ||
| + | |||
| + | [[Paratyp]]y to: | ||
| + | *UMC 220.2 - odizolowany odlew stopy z typowej lokalizacji (ten sam poziom stratygraficzny) | ||
| + | *UMC 220.3 - odizolowany odlew, prawdopodobnie odcisk dłoni, z słabo zachowanej ścieżki w typowej lokalizacji (ten sam poziom stratygraficzny) | ||
| + | *UMC 220.4-5 - naturalne odlewy odizolowanych odcisków dłoni z południowych odsłonięć | ||
| + | * UMC 220.6 - naturalny odlew stopy z południowych odsłonięć | ||
| + | |||
| + | Materiał przypisany izolowany ślad (TMP 81.12.3) oraz wiele nieskatalogowanych tropów. | ||
| + | |||
| + | Lockley i Tempel (2014) informują o małym odcisku stopy (UMC 220.9) mającym 30 cm długości oraz 35 cm szerokości. | ||
==Anatomia== | ==Anatomia== | ||
[[Plik:Ceratopsian manus study by tomozaurus.jpg|thumb|Dolna część przedniej kończyny ''[[Triceratops]]''. Autor: Tom Parker [http://tomozaurus.deviantart.com/art/Ceratopsian-manus-study-310734443].]] | [[Plik:Ceratopsian manus study by tomozaurus.jpg|thumb|Dolna część przedniej kończyny ''[[Triceratops]]''. Autor: Tom Parker [http://tomozaurus.deviantart.com/art/Ceratopsian-manus-study-310734443].]] | ||
| − | Sprawcą tropów ''Ceratopsipses goldenesis'' był duży czworonożny roślinożerca. Ślady z przednich łap były mniejsze niż z tylnych. Dłoń pozostawiła cztery odciski palców, które miały bardziej wklęsłe tylne krawędzie niż odciski palców stóp. Przednia łapa była szersza niż dłuższa. Stopa miała cztery palce oraz tępe odciski palców i zaokrągloną symetryczną piętą (Lockley i Hunt, 1995). Stewart i współautorzy (2023) zauważyli, że w śladach ceratopsydów z formacji Cantwell zachował się również V palec, jednakże w tropach ''Ceratopsipses goldenesis'' był on zredukowany i rzadko widoczny. Największy zachowany ślad ''Ceratopsipes'' z formacji [[Laramie]] miał 60 cm długości oraz 80 cm szerokości. | + | Sprawcą tropów ''Ceratopsipses goldenesis'' był duży czworonożny roślinożerca. Ślady z przednich łap były mniejsze niż z tylnych. Dłoń pozostawiła cztery odciski palców, które miały bardziej wklęsłe tylne krawędzie niż odciski palców stóp. Przednia łapa była szersza niż dłuższa. Stopa miała cztery palce oraz tępe odciski palców i zaokrągloną symetryczną piętą (Lockley i Hunt, 1995). Stewart i współautorzy (2023) zauważyli, że w śladach ceratopsydów z formacji Cantwell zachował się również V palec, jednakże w tropach ''Ceratopsipses goldenesis'' był on zredukowany i rzadko widoczny. Największy zachowany ślad dłoni ''Ceratopsipes'' z formacji [[Laramie]] miał 60 cm długości oraz 80 cm szerokości. |
==Interpretacja== | ==Interpretacja== | ||
| − | [[Plik:Triceratops | + | [[Plik:Laramie Triceratops skull.jpg|thumb|Czaszka okazu ''Pops'', możliwego sprawcy tropów z formacji Laramie. Fot. Anky-man [https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Laramie_Triceratops_skull.jpg]]] |
| − | Tropy z formacji [[Laramie]] bez wątpienia pozostawił duży przedstawiciel [[Ceratopsidae]]. | + | Tropy z formacji [[Laramie]] bez wątpienia pozostawił duży przedstawiciel [[Ceratopsidae]]. Z osadów tej jednostki litostratygraficznej jest znany niekompletny szlielet przedstawiciela [[Triceratopsini]] (nosi on ksywkę "Pops"), który przez [[Carpenter]]a i Younga (2002) został wstępnie uznany za ''[[Triceratops|Triceratops horridus]]'', lecz jego przynależność do tego [[rodzaj]]u jest niepewna. Zobacz więcej: [[Triceratops#Materiał wykluczony]]. Na podstawie śladów ''Ceratopsipses goldenesis'' Lockley i Hunt (1995) uznali, że [[Ceratopsidae|ceratopsydy]] miały kończyny ułożone pod tułowiem, a nie rozstawione na boki jak wcześniej sądzono. Do podobnych wniosków doszedł również Fujiwara (2009) w swoim badaniu. Ze względu na słabe zachowanie śladów ceratopsydów z formacji [[Cantwell]], Stewart i in. (2023) nie zdefiniowali dla nich nowego ichnogatunku. Najstarsze i jednocześnie najmniejsze tropy z ichnorodzaju ''Ceratopsipes'' pochodzą z [[cenoman|cenomańskiej]] formacji skalnej Nanushuk. Jednakże Fiorillo i współpracownicy (2024) dla nich nie przypisali konkretnego ichnogatunku. Crowell i Shimer (2021) opisują 5 morfotypów śladów dinozaurów z formacji [[Iron Springs]] znajdującej się w stanie Utah. Uznali iż trzy z nich pozostawiły [[Ornithischia|dinozaury ptasiomiedniczne]] (oznaczone w publikacji jako A, B i C), zaś dwa kolejne - teropody (D i E). Ich zdaniem sprawcą tropów morfotypu C były ceratopsy. |
==Etymologia== | ==Etymologia== | ||
| − | Nazwa ichnorodzajowa ''Ceratopsipes'' zawiera greckie wyrażenie ''ceratops'' znaczącego "rogate oblicze" lub "rogatą twarz" oraz ma łacińskie słowo ''pes'' | + | Nazwa ichnorodzajowa ''Ceratopsipes'' zawiera greckie wyrażenie ''ceratops'' znaczącego "rogate oblicze" lub "rogatą twarz" oraz ma łacińskie słowo ''pes'' - "stopa". Epitet ichnogatunkowy ''goldenensis'' nawiązuje do miejsca odnalezienia tropów, którym było miasto Golden. |
==Spis ichnogatunków== | ==Spis ichnogatunków== | ||
| Linia 53: | Linia 66: | ||
==Bibliografia== | ==Bibliografia== | ||
| − | <small>Fiorillo, A. R., McCarthy, P. J., Shimer, G., Suarez, M. B., Takasaki, R., Chinzorig, T., .. | + | <small>Carpenter, K., & Young, D. B. (2002). "Late Cretaceous dinosaurs from the Denver Basin, Colorado". Rocky Mountain Geology, 37(2), 237-254. [[doi:10.2113/gsrocky.37.2.237]] |
| + | |||
| + | Crowell, J. K., & Shimer, G. T. (2021). "Late Cretaceous Dinosaur Tracks from the Iron Springs Formation, Iron County, Utah". The Compass: Earth Science Journal of Sigma Gamma Epsilon, 91(1), 1. [[doi:10.62879/c59475171]] | ||
| + | |||
| + | Fiorillo, A. R., McCarthy, P. J., Shimer, G., Suarez, M. B., Takasaki, R., Chinzorig, T., Kobayashi, Y., O'Sullivan P., & Orphys, E. (2024). "New Dinosaur Ichnological, Sedimentological, and Geochemical Data from a Cretaceous High-Latitude Terrestrial Greenhouse Ecosystem, Nanushuk Formation, North Slope, Alaska". Geosciences, 14(2), 36. [[doi:10.3390/geosciences14020036]] | ||
Fujiwara, S.-I. (2009) "A Reevaluation of the manus structure in ''Triceratops'' (Ceratopsia: Ceratopsidae)". Journal of Vertebrate Paleontology, 29(4), 1136-1147. [[doi:10.1671/039.029.0406]] | Fujiwara, S.-I. (2009) "A Reevaluation of the manus structure in ''Triceratops'' (Ceratopsia: Ceratopsidae)". Journal of Vertebrate Paleontology, 29(4), 1136-1147. [[doi:10.1671/039.029.0406]] | ||
| − | Lockley, M. G. & Hunt, A. P. (1995). "Ceratopsid tracks and associated ichnofauna from the Laramie Formation (Upper Cretaceous: Maastrichtian) of Colorado". Journal of Vertebrate Paleontology. 15(3): 592–614. | + | Lockley, M. G. & Hunt, A. P. (1995). "Ceratopsid tracks and associated ichnofauna from the Laramie Formation (Upper Cretaceous: Maastrichtian) of Colorado". Journal of Vertebrate Paleontology. 15(3): 592–614. [[doi:10.1080/02724634.1995.10011251]] |
| + | |||
| + | Lockley, M.G. & Tempel, J. (2014). "“Fossil Trace” trace fossils: the historic, scientific and educational significance of Triceratops Trail—a controversial Upper Cretaceous tracksite complex in the Laramie Formation, Golden, Colorado": [w] Lockley, M.G., & Lucas, S.G. (red.) "Fossil Footprints of Western North America". New Mexico Museum of Natural History and Science, Bulletin 62, p. 441-457. | ||
| − | Stewart, D. G., Druckenmiller, P. S., Erickson, G. M., Benowitz, J. A., Capps, D. M., Knight, C. L., .. | + | Stewart, D. G., Druckenmiller, P. S., Erickson, G. M., Benowitz, J. A., Capps, D. M., Knight, C. L., May K. C., & McCarthy, P. J. (2023). "Vertebrate ichnology and palaeoenvironmental associations of Alaska’s largest known dinosaur tracksite in the Cretaceous Cantwell Formation (Maastrichtian) of Denali National Park and Preserve". Historical Biology, 1-17. |
[[doi:10.1080/08912963.2023.2221267]] | [[doi:10.1080/08912963.2023.2221267]] | ||
Aktualna wersja na dzień 10:26, 16 cze 2024
| Autor: | Paweł Konarzewski |
| Korekta: | Łukasz Czepiński |
| Ceratopsipes (ceratopsipes) | |
|---|---|
| Długość | do 60 cm |
| Szerokość | do 80 cm |
| Chód | czworonożny |
| Układ palców | I, II, III, IV, V (dłoń) I, II, III, IV (stopa) |
| Prawdopodobny sprawca | neoceratops i ceratopsyd |
| Miejsce | USA - Kolorado, Alaska i Utah |
| Czas |
ok. 97-68 Ma |
| Systematyka ichnologiczna | Dinosauria |
_(Laramie_Formation,_Upper_Cretaceous;_Parfet_Prehistoric_Preserve,_Golden,_Colorado,_USA)_20.jpg) Trop Ceratopsipes goldenensis. Fot. James St. John [3] | |
Wstęp
Ceratopsipes to późnokredowy ichnotakson występujący na terenie dzisiejszych Stanów Zjednoczonych.
Materiał kopalny
Za holotyp Ceratopsipses goldenesis został wybrany gipsowy odlew śladu stopy (UMC 220.1) będący częścią ścieżki ilustrowanej przez Lockleya (1986b: ryc 13a).
Paratypy to:
- UMC 220.2 - odizolowany odlew stopy z typowej lokalizacji (ten sam poziom stratygraficzny)
- UMC 220.3 - odizolowany odlew, prawdopodobnie odcisk dłoni, z słabo zachowanej ścieżki w typowej lokalizacji (ten sam poziom stratygraficzny)
- UMC 220.4-5 - naturalne odlewy odizolowanych odcisków dłoni z południowych odsłonięć
- UMC 220.6 - naturalny odlew stopy z południowych odsłonięć
Materiał przypisany izolowany ślad (TMP 81.12.3) oraz wiele nieskatalogowanych tropów.
Lockley i Tempel (2014) informują o małym odcisku stopy (UMC 220.9) mającym 30 cm długości oraz 35 cm szerokości.
Anatomia
Sprawcą tropów Ceratopsipses goldenesis był duży czworonożny roślinożerca. Ślady z przednich łap były mniejsze niż z tylnych. Dłoń pozostawiła cztery odciski palców, które miały bardziej wklęsłe tylne krawędzie niż odciski palców stóp. Przednia łapa była szersza niż dłuższa. Stopa miała cztery palce oraz tępe odciski palców i zaokrągloną symetryczną piętą (Lockley i Hunt, 1995). Stewart i współautorzy (2023) zauważyli, że w śladach ceratopsydów z formacji Cantwell zachował się również V palec, jednakże w tropach Ceratopsipses goldenesis był on zredukowany i rzadko widoczny. Największy zachowany ślad dłoni Ceratopsipes z formacji Laramie miał 60 cm długości oraz 80 cm szerokości.
Interpretacja
Tropy z formacji Laramie bez wątpienia pozostawił duży przedstawiciel Ceratopsidae. Z osadów tej jednostki litostratygraficznej jest znany niekompletny szlielet przedstawiciela Triceratopsini (nosi on ksywkę "Pops"), który przez Carpentera i Younga (2002) został wstępnie uznany za Triceratops horridus, lecz jego przynależność do tego rodzaju jest niepewna. Zobacz więcej: Triceratops#Materiał wykluczony. Na podstawie śladów Ceratopsipses goldenesis Lockley i Hunt (1995) uznali, że ceratopsydy miały kończyny ułożone pod tułowiem, a nie rozstawione na boki jak wcześniej sądzono. Do podobnych wniosków doszedł również Fujiwara (2009) w swoim badaniu. Ze względu na słabe zachowanie śladów ceratopsydów z formacji Cantwell, Stewart i in. (2023) nie zdefiniowali dla nich nowego ichnogatunku. Najstarsze i jednocześnie najmniejsze tropy z ichnorodzaju Ceratopsipes pochodzą z cenomańskiej formacji skalnej Nanushuk. Jednakże Fiorillo i współpracownicy (2024) dla nich nie przypisali konkretnego ichnogatunku. Crowell i Shimer (2021) opisują 5 morfotypów śladów dinozaurów z formacji Iron Springs znajdującej się w stanie Utah. Uznali iż trzy z nich pozostawiły dinozaury ptasiomiedniczne (oznaczone w publikacji jako A, B i C), zaś dwa kolejne - teropody (D i E). Ich zdaniem sprawcą tropów morfotypu C były ceratopsy.
Etymologia
Nazwa ichnorodzajowa Ceratopsipes zawiera greckie wyrażenie ceratops znaczącego "rogate oblicze" lub "rogatą twarz" oraz ma łacińskie słowo pes - "stopa". Epitet ichnogatunkowy goldenensis nawiązuje do miejsca odnalezienia tropów, którym było miasto Golden.
Spis ichnogatunków
| Ceratopsipes | Lockey i Hunt, 1995 |
| C. goldenensis | Lockey i Hunt, 1995 |
Bibliografia
Carpenter, K., & Young, D. B. (2002). "Late Cretaceous dinosaurs from the Denver Basin, Colorado". Rocky Mountain Geology, 37(2), 237-254. doi:10.2113/gsrocky.37.2.237
Crowell, J. K., & Shimer, G. T. (2021). "Late Cretaceous Dinosaur Tracks from the Iron Springs Formation, Iron County, Utah". The Compass: Earth Science Journal of Sigma Gamma Epsilon, 91(1), 1. doi:10.62879/c59475171
Fiorillo, A. R., McCarthy, P. J., Shimer, G., Suarez, M. B., Takasaki, R., Chinzorig, T., Kobayashi, Y., O'Sullivan P., & Orphys, E. (2024). "New Dinosaur Ichnological, Sedimentological, and Geochemical Data from a Cretaceous High-Latitude Terrestrial Greenhouse Ecosystem, Nanushuk Formation, North Slope, Alaska". Geosciences, 14(2), 36. doi:10.3390/geosciences14020036
Fujiwara, S.-I. (2009) "A Reevaluation of the manus structure in Triceratops (Ceratopsia: Ceratopsidae)". Journal of Vertebrate Paleontology, 29(4), 1136-1147. doi:10.1671/039.029.0406
Lockley, M. G. & Hunt, A. P. (1995). "Ceratopsid tracks and associated ichnofauna from the Laramie Formation (Upper Cretaceous: Maastrichtian) of Colorado". Journal of Vertebrate Paleontology. 15(3): 592–614. doi:10.1080/02724634.1995.10011251
Lockley, M.G. & Tempel, J. (2014). "“Fossil Trace” trace fossils: the historic, scientific and educational significance of Triceratops Trail—a controversial Upper Cretaceous tracksite complex in the Laramie Formation, Golden, Colorado": [w] Lockley, M.G., & Lucas, S.G. (red.) "Fossil Footprints of Western North America". New Mexico Museum of Natural History and Science, Bulletin 62, p. 441-457.
Stewart, D. G., Druckenmiller, P. S., Erickson, G. M., Benowitz, J. A., Capps, D. M., Knight, C. L., May K. C., & McCarthy, P. J. (2023). "Vertebrate ichnology and palaeoenvironmental associations of Alaska’s largest known dinosaur tracksite in the Cretaceous Cantwell Formation (Maastrichtian) of Denali National Park and Preserve". Historical Biology, 1-17. doi:10.1080/08912963.2023.2221267
![[3]](https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Ceratopsipes_goldenensis_(dinosaur_trackway)_(Laramie_Formation,_Upper_Cretaceous%3B_Parfet_Prehistoric_Preserve,_Golden,_Colorado,_USA)_20.jpg){kind=link}
![[2]](https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Laramie_Triceratops_skull.jpg){kind=link}