Ceratopsipes

Autor:	Paweł Konarzewski
Korekta:	Łukasz Czepiński

---

Ceratopsipes (ceratopsipes)
Długość	do 60 cm
Szerokość	do 80 cm
Chód	czworonożny
Układ palców	I, II, III, IV, V (dłoń) I, II, III, IV (stopa)
Prawdopodobny sprawca	neoceratops i ceratopsyd
Miejsce	USA - Kolorado, Alaska i Utah (formacje Laramie, Cantwell, Nanushuk i Iron Springs)
Czas	Trias 252 Jura 201 Kreda 145 66 ok. 97-68 Ma późna kreda (cenoman-mastrycht)
Systematyka ichnologiczna	Dinosauria Ornithischia Ceratopsia
Trop Ceratopsipes goldenensis. Fot. James St. John [3]

Wstęp

Ceratopsipes to późnokredowy ichnotakson występujący na terenie dzisiejszych Stanów Zjednoczonych.

Materiał kopalny

Za holotyp Ceratopsipses goldenesis został wybrany gipsowy odlew śladu stopy (UMC 220.1) będący częścią ścieżki ilustrowanej przez Lockleya (1986b: ryc 13a).

Paratypy to:

• UMC 220.2 - odizolowany odlew stopy z typowej lokalizacji (ten sam poziom stratygraficzny)
• UMC 220.3 - odizolowany odlew, prawdopodobnie odcisk dłoni, z słabo zachowanej ścieżki w typowej lokalizacji (ten sam poziom stratygraficzny)
• UMC 220.4-5 - naturalne odlewy odizolowanych odcisków dłoni z południowych odsłonięć
• UMC 220.6 - naturalny odlew stopy z południowych odsłonięć

Materiał przypisany izolowany ślad (TMP 81.12.3) oraz wiele nieskatalogowanych tropów.

Lockley i Tempel (2014) informują o małym odcisku stopy (UMC 220.9) mającym 30 cm długości oraz 35 cm szerokości.

Anatomia

Dolna część przedniej kończyny Triceratops. Autor: Tom Parker [1].

Sprawcą tropów Ceratopsipses goldenesis był duży czworonożny roślinożerca. Ślady z przednich łap były mniejsze niż z tylnych. Dłoń pozostawiła cztery odciski palców, które miały bardziej wklęsłe tylne krawędzie niż odciski palców stóp. Przednia łapa była szersza niż dłuższa. Stopa miała cztery palce oraz tępe odciski palców i zaokrągloną symetryczną piętą (Lockley i Hunt, 1995). Stewart i współautorzy (2023) zauważyli, że w śladach ceratopsydów z formacji Cantwell zachował się również V palec, jednakże w tropach Ceratopsipses goldenesis był on zredukowany i rzadko widoczny. Największy zachowany ślad dłoni Ceratopsipes z formacji Laramie miał 60 cm długości oraz 80 cm szerokości.

Interpretacja

Czaszka okazu Pops, możliwego sprawcy tropów z formacji Laramie. Fot. Anky-man [2]

Tropy z formacji Laramie bez wątpienia pozostawił duży przedstawiciel Ceratopsidae. Z osadów tej jednostki litostratygraficznej jest znany niekompletny szlielet przedstawiciela Triceratopsini (nosi on ksywkę "Pops"), który przez Carpentera i Younga (2002) został wstępnie uznany za Triceratops horridus, lecz jego przynależność do tego rodzaju jest niepewna. Zobacz więcej: Triceratops#Materiał wykluczony. Na podstawie śladów Ceratopsipses goldenesis Lockley i Hunt (1995) uznali, że ceratopsydy miały kończyny ułożone pod tułowiem, a nie rozstawione na boki jak wcześniej sądzono. Do podobnych wniosków doszedł również Fujiwara (2009) w swoim badaniu. Ze względu na słabe zachowanie śladów ceratopsydów z formacji Cantwell, Stewart i in. (2023) nie zdefiniowali dla nich nowego ichnogatunku. Najstarsze i jednocześnie najmniejsze tropy z ichnorodzaju Ceratopsipes pochodzą z cenomańskiej formacji skalnej Nanushuk. Jednakże Fiorillo i współpracownicy (2024) dla nich nie przypisali konkretnego ichnogatunku. Crowell i Shimer (2021) opisują 5 morfotypów śladów dinozaurów z formacji Iron Springs znajdującej się w stanie Utah. Uznali iż trzy z nich pozostawiły dinozaury ptasiomiedniczne (oznaczone w publikacji jako A, B i C), zaś dwa kolejne - teropody (D i E). Ich zdaniem sprawcą tropów morfotypu C były ceratopsy.

Etymologia

Nazwa ichnorodzajowa Ceratopsipes zawiera greckie wyrażenie ceratops znaczącego "rogate oblicze" lub "rogatą twarz" oraz ma łacińskie słowo pes - "stopa". Epitet ichnogatunkowy goldenensis nawiązuje do miejsca odnalezienia tropów, którym było miasto Golden.

Spis ichnogatunków

Ceratopsipes	Lockey i Hunt, 1995
C. goldenensis	Lockey i Hunt, 1995

Bibliografia

Carpenter, K., & Young, D. B. (2002). "Late Cretaceous dinosaurs from the Denver Basin, Colorado". Rocky Mountain Geology, 37(2), 237-254. doi:10.2113/gsrocky.37.2.237

Crowell, J. K., & Shimer, G. T. (2021). "Late Cretaceous Dinosaur Tracks from the Iron Springs Formation, Iron County, Utah". The Compass: Earth Science Journal of Sigma Gamma Epsilon, 91(1), 1. doi:10.62879/c59475171

Fiorillo, A. R., McCarthy, P. J., Shimer, G., Suarez, M. B., Takasaki, R., Chinzorig, T., Kobayashi, Y., O'Sullivan P., & Orphys, E. (2024). "New Dinosaur Ichnological, Sedimentological, and Geochemical Data from a Cretaceous High-Latitude Terrestrial Greenhouse Ecosystem, Nanushuk Formation, North Slope, Alaska". Geosciences, 14(2), 36. doi:10.3390/geosciences14020036

Fujiwara, S.-I. (2009) "A Reevaluation of the manus structure in Triceratops (Ceratopsia: Ceratopsidae)". Journal of Vertebrate Paleontology, 29(4), 1136-1147. doi:10.1671/039.029.0406

Lockley, M. G. & Hunt, A. P. (1995). "Ceratopsid tracks and associated ichnofauna from the Laramie Formation (Upper Cretaceous: Maastrichtian) of Colorado". Journal of Vertebrate Paleontology. 15(3): 592–614. doi:10.1080/02724634.1995.10011251

Lockley, M.G. & Tempel, J. (2014). "“Fossil Trace” trace fossils: the historic, scientific and educational significance of Triceratops Trail—a controversial Upper Cretaceous tracksite complex in the Laramie Formation, Golden, Colorado": [w] Lockley, M.G., & Lucas, S.G. (red.) "Fossil Footprints of Western North America". New Mexico Museum of Natural History and Science, Bulletin 62, p. 441-457.

Stewart, D. G., Druckenmiller, P. S., Erickson, G. M., Benowitz, J. A., Capps, D. M., Knight, C. L., May K. C., & McCarthy, P. J. (2023). "Vertebrate ichnology and palaeoenvironmental associations of Alaska’s largest known dinosaur tracksite in the Cretaceous Cantwell Formation (Maastrichtian) of Denali National Park and Preserve". Historical Biology, 1-17. doi:10.1080/08912963.2023.2221267