Kaiparowits

Autor:

Michał Siedlecki, Paweł Konarzewski

---

Formacja Kaiparowits
Wiek	Trias 252 Jura 201 Kreda 145 66 ok. 77,3-74,9 Ma (późna kreda - kampan)
Miejsce	USA - Utah
Podjednostki	dolne, środkowe i górne (nazwy nieoficjalne)
Leży nad	formacja Wahweap
Miąższość	790 m
Klimat	ciepły i wilgotny wraz z porami suchymi
Litologia	piaskowce, mułowce i iłowce
Skały osadowe formacji Kaiparowits
Mapa znalezisk
Wczytywanie mapy… {"minzoom":false,"maxzoom":false,"mappingservice":"leaflet","width":"auto","height":"350px","centre":false,"title":"","label":"","icon":"","visitedicon":"","lines":[],"polygons":[],"circles":[],"rectangles":[],"wmsoverlay":false,"copycoords":false,"static":false,"zoom":4,"defzoom":14,"layers":["OpenStreetMap"],"overlaylayers":[],"resizable":false,"enablefullscreen":false,"scrollwheelzoom":true,"markercluster":false,"clustermaxzoom":20,"clusterzoomonclick":true,"clustermaxradius":80,"clusterspiderfy":true,"geojson":"","locations":[{"text":"\u003Cb\u003E\u003Cdiv class=\"mw-parser-output\"\u003E\u003Cp\u003EGrand Staircase-Escalante National Monument, formacja \u003Ca class=\"mw-selflink selflink\"\u003EKaiparowits\u003C/a\u003E, USA, \u003Ca href=\"/wiki/USA\" class=\"mw-redirect\" title=\"USA\"\u003EUSA\u003C/a\u003E|\u003Csmall\u003E\u003Ci\u003EU. gettyi\u003C/i\u003E - \u003Ca href=\"/wiki/Holotyp\" title=\"Holotyp\"\u003EHolotyp\u003C/a\u003E (UMNH VP 16784) i materia\u0142 przypisany.\u003Cbr\u003E\n\u003C/p\u003E\u003C/div\u003E\u003C/b\u003E\u003Chr /\u003E\u003Cdiv class=\"mw-parser-output\"\u003E\u003C/div\u003E","title":"Grand Staircase-Escalante National Monument, formacja Kaiparowits, USA, USA|U. gettyi - Holotyp (UMNH VP 16784) i materia\u0142 przypisany.\n","link":"","lat":37.508821299999993925666785798966884613037109375,"lon":-111.501425003934201640731771476566791534423828125,"icon":""},{"text":"\u003Cb\u003E\u003Cdiv class=\"mw-parser-output\"\u003E\u003Cp\u003E\u003Ci\u003EN. titusi\u003C/i\u003E - \u003Ca href=\"/wiki/Holotyp\" title=\"Holotyp\"\u003EHolotyp\u003C/a\u003E (UMNH VP 16800) (Lund, 2010, ryc. 5)\n\u003C/p\u003E\u003C/div\u003E\u003C/b\u003E\u003Chr /\u003E\u003Cdiv class=\"mw-parser-output\"\u003E\u003C/div\u003E","title":"N. titusi - Holotyp (UMNH VP 16800) (Lund, 2010, ryc. 5)\n","link":"","lat":37.5375480000000010250005288980901241302490234375,"lon":-111.7903069999999985384420142509043216705322265625,"icon":""},{"text":"\u003Cb\u003E\u003Cdiv class=\"mw-parser-output\"\u003E\u003Cp\u003E\u003Ci\u003EN. titusi\u003C/i\u003E - UMNH VP 19469 (Lund, 2010, ryc. 5)\n\u003C/p\u003E\u003C/div\u003E\u003C/b\u003E\u003Chr /\u003E\u003Cdiv class=\"mw-parser-output\"\u003E\u003C/div\u003E","title":"N. titusi - UMNH VP 19469 (Lund, 2010, ryc. 5)\n","link":"","lat":37.52366200000000162617652676999568939208984375,"lon":-111.767303999999995767211657948791980743408203125,"icon":""},{"text":"\u003Cb\u003E\u003Cdiv class=\"mw-parser-output\"\u003E\u003Cp\u003E\u003Ci\u003EN. titusi\u003C/i\u003E - UMNH VP 19466 (Lund, 2010, ryc. 5)\n\u003C/p\u003E\u003C/div\u003E\u003C/b\u003E\u003Chr /\u003E\u003Cdiv class=\"mw-parser-output\"\u003E\u003C/div\u003E","title":"N. titusi - UMNH VP 19466 (Lund, 2010, ryc. 5)\n","link":"","lat":37.5201220000000006393747753463685512542724609375,"lon":-111.751855000000006157279131002724170684814453125,"icon":""},{"text":"\u003Cb\u003E\u003Cdiv class=\"mw-parser-output\"\u003E\u003Cp\u003EGrand Staircase-Escalante National Monument, formacja \u003Ca class=\"mw-selflink selflink\"\u003EKaiparowits\u003C/a\u003E, \u003Ca href=\"/wiki/USA\" class=\"mw-redirect\" title=\"USA\"\u003EUSA\u003C/a\u003E|\u003Csmall\u003E\u003Ci\u003EK. richardsoni\u003C/i\u003E - \u003Ca href=\"/wiki/Holotyp\" title=\"Holotyp\"\u003EHolotyp\u003C/a\u003E (UMNH VP 17000) i materia\u0142 przypisany.\u003Cbr\u003E\n\u003C/p\u003E\u003C/div\u003E\u003C/b\u003E\u003Chr /\u003E\u003Cdiv class=\"mw-parser-output\"\u003E\u003C/div\u003E","title":"Grand Staircase-Escalante National Monument, formacja Kaiparowits, USA|K. richardsoni - Holotyp (UMNH VP 17000) i materia\u0142 przypisany.\n","link":"","lat":37.06666666666699683219121652655303478240966796875,"lon":-111.116666666669999585792538709938526153564453125,"icon":""},{"text":"\u003Cb\u003E\u003Cdiv class=\"mw-parser-output\"\u003E\u003Cp\u003Eformacja \u003Ca class=\"mw-selflink selflink\"\u003EKaiparowits\u003C/a\u003E, Horse Mountain, hrabstwo Kane, Utah, \u003Ca href=\"/wiki/USA\" class=\"mw-redirect\" title=\"USA\"\u003EUSA\u003C/a\u003E\n\u003C/p\u003E\u003C/div\u003E\u003C/b\u003E\u003Chr /\u003E\u003Cdiv class=\"mw-parser-output\"\u003E\u003Cp\u003E\u003Csmall\u003E\u003Ci\u003EA. johnsoni\u003C/i\u003E - holotyp UMNH VP 20202.\u003Cbr\u003E\n\u003C/p\u003E\u003C/div\u003E","title":"formacja Kaiparowits, Horse Mountain, hrabstwo Kane, Utah, USA\n","link":"","lat":37.2439691000000010490111890248954296112060546875,"lon":-112.0048393000000004349203663878142833709716796875,"icon":""}],"imageoverlays":null} }

Wstęp

Formacja Kaiparowits jest położona na płaskowyżu Kaiparowits znajdującym się na południu stanu Utah. Jest datowana na kampan.

Historia badań

Formacja Kaiparowits została pierwotnie nazwana przez Gregory'ego i Moore'a (1931), ale podani tylko podstawowe informacje litologii i fauny dolnej części formacji. Zasugerowali oni wiek na kenozoik (dawniejszy trzeciorzęd, czyli obecny paleogen i neogen), ale nie odnotowali grubości formacji ani nie wyznaczyli sekcji typowej formacji. Lohrengel (1969) wykonał pierwsze szczegółowe badania formacji, badając palinologię i oszacował grubość osadów na ok. 840 m, a wiek mastrycht. W latach 80 i 90 XX wieku badania dotyczyły się głównie na taksonomii i biostrarygrafii ssaków. Na postawie bogatej fauny ssaków oraz ponownych badań pyłków roślin Eaton (1991) uznał, że osady formacja Kaiparowits pochodzą z kampanu a nie mastrychtu (Roberts, 2007). W 2005 roku Roberts i wspólnicy w celu ustalenia wieku formacji użyli metodę radiometryczną (za pomocą argonu ⁴⁰Ar/³⁹Ar). Ich zdaniem dokładny wiek formacji wynosił 76,1-74 Ma za pomocą. Ramezani i in. (2022) po dokładniejszym zbadaniu osadów sądzą, że wiek formacja Kaiparowits mieści się w przedziale ok. 77,3-74,9 Ma.

Litologia

Najniższe osady formacji Kaiparowits stykają się z najwyższą częścią formacji Wahweap. Składa się ona głównie z szaro-niebieskich do zielonkawo-szarych i szarych piaskowców, mułowców oraz iłowców. Roberts (2007) podzielił nieoficjalnie formację na trzy ogniwa: dolne, środkowe i górne ze względu na różnice w budowie osadów. Dolne i górne osady zawierają mniej skamieniałości niż środkowe (Titus i in,. 2013). Po rekalibracji wieku formacji Kaiparowits okazało się, że swoim wiekiem odpowiada Dinosaur Park z Kanady (Fowler, 2017; Ramezani i in., 2022).

Paleośrodowisko

Fauna formacji Kaiparowits. Autor: ABelov2014. [1]

Osady formacji Kaiparowits sugerują występowanie środowisk lądowych zalewanych przez wiele lat słodką wodą w obrębie nizin rzecznych z wysokim tempem akumulacji osadów (39-42 cm/ka). Klimat występujący na tych terenach był ciepły, wilgotny z wysokimi opadami i prawdopodobnymi okresami suszy (Roberts, 2007).

Paleofauna

Dinozaury z formacji Kaiparowits. Autor: ABelov2014.

Formację Kaiparowits zamieszkiwała dość zróżnicowana grupa zwierząt. W rzekach pływały różne ryby kostnoszkieletowe i chrzęstnoszkieletowe, płazy ogoniaste, żółwie wodne oraz krokodyle. Na lądzie dominującą grupą zwierząt były nieptasie dinozaury, pod których łapami biegały mniejsze zwierzęta takie jak ssaki i żółwie lądowe. W powietrzu latały pterozaury i prymitywne ptaki. Znanymi dinozaurami pochodzącymi z tej formacji są: Utahceratops, Kosmoceratops, Nasutoceratops, Teratophoneus, Akainacephalus, Hagryphus, Talos, Parasaurolophus i Gryposaurus.

Dinozaury

Fauna dinozaurów z Kaiparowits bardzo przypominała fauny znane z innych formacji geologicznych z terenów dawnej Laramidii. Dominującymi roślinożercami były ceratopsydy i hadrozaurydy. Rzadsze były ankylozaury oraz bazalne ornitopody i tescelozaury. Najliczniejszą grupą teropodów były tyranozaurydy (będące na szczycie łańcucha pokarmowego) oraz parawiale (zwłaszcza dromeozaurydy). Z formacji Kaiparowits znane są znane również odciski tropów dinozaurów (hadrozaurydów).

Dinozaury
Takson	Miejsce	Ogniwo	Głębokość osadów	Materiał kopalny	Komentarz	Grafika
Akainacephalus johnstoni	Kamieniołom grypozaura Horse Mountain	środkowe	dolna część środkowego ogniska	UMNH VP 20202 - kompletna czaszka i fragmentaryczny szkielet pozaczaszkowy	Średniej wielkości ankylozauryd.
Gryposaurus monumentensis	?	środkowe	środkowa część środkowego ogniwa	Jest znany głównie z czaszek oraz elementów pozaczaszkowych (RAM 6797, UMNH VP 13970, UMNH VP 12265, RAM 12065, UMNH VP 2012, UMNH VP 16677)	Prawdopodobnie największy gatunek grypozaura.
Hagryphus giganteus	"The Blues"	środkowe	środek środkowej formacji	Jest znany głównie z kości kończyn (UMNH VP 12765 i ?RAM 12433)	Prawdopodobnie duży cenagnatyd.
Kosmoceratops richardsoni	?	środkowe	dolna część środkowego ogniwa	Jest znany z co najmniej trzech okazów (UMNH VP 17000, UMNH VP 16878 i UMNH VP 21339).	Chasmozauryn o najbogatszej ornamentyce kryzy.
Mirarce eatoni	UCMP V93097	?	?	UCMP 139500 - częściowy szkielet pozaczaszkowy należący do dorosłego osobnika	Najkompletniejszy znany enantiornitid z USA. Szkielet zachował się w trójwymiarze.
Nasutoceratops titusi	UMNH VP 940	środkowe	dolna część środkowego ogniwa	Jest znany z trzech okazów (UMNH VP 16800, UMNH VP 19466 i UMNH VP 19469).	Centrozauryn o wyjątkowo długich rogach naodcznych.
Parasaurolophus cyrtocristatus?	?	dolne i środkowe	środkowe części dolnego i środowkowego ogniwa	Jest znany z czaszek oraz szkieletu pozaczaszkowego.	Najmniejszy gatunek parazaurolofa. Ma najbardziej zakrzywiony grzebień ze wszystkich gatunków. Znany również z formacji Fruitland (lub Kirtland)
Talos sampsoni	"The Blues"	środkowe	środkowa część środkowego ogniwa	UMNH VP 19479 - kręgi oraz kości kończyn	Średniej wielkości troodontyd.
Teratophoneus curriei	"The Blues"; UMNH VP 597	środkowe	?	Jest znany z kilku okazów.	Duży tyranozauryd, największy drapieżnik lądowy.
Utahceratops gettyi	m.in. UMNH VP 942, UMNH VP 145	dolne i środkowe	?	Jest znany z wielu okazów (UMNH VP 16784, UMNH VP 12198, UMNH VP 12225, UMNH VP 16404, UMNH VP 13913, UMNH VP 16675, UMNH VP 16676, UMNH VP 16672, UMNH VP 16671, UMNH VP 20444, UNMH VP 16674 i UMNH VP 16673).	Duży chasmozauryn, znany z przynajmniej 6 osobników.
Nienazwany chasmozauryn	Dog Flat	dolne	?	UMNH VP 14923 - fragmentaryczna czaszka	Potencjalnie nowy takson różniący się od Kosmoceratops i Utahceratops. Najstarszy znany chasmozauryn z formacji.
Nienazwany centrozauryn	?	środkowe	?	UMNH VP 20949 - niekompletna czaszka	Centrozauryn charakteryzujący się niezwykle małymi oknami w kryzie i znacznie różniący się od Nasutoceratops. Znany jako "Kaiparowits centrosaurinae B".
Nienazwany\e? pachycefalozauryd(y)?	?	środkowe	dolna część i górna część	UMNH VP 16986 - mocno uszkodzona kość czołowo-ciemieniowa, UMNH VP 21112- kompletna k. czołowo-ciemieniowa, UMNH VP 18611 - przedni fragment kopuły czaszkowej i UMNH VP 18594 - tylny fragment k. czołowo-ciemieniowej, stosunkowo kompletna czaszka w preparacji, UMNH VP 9546 - stosunkowo kompletna k. łuskowa i UMNH VP 19653 - zerodowana kość zaoczodołowa?	Prawdopodobnie nowy takson lub nowe taksony ( o ile szczątki są diagnostyczne).
Parasaurolophus sp.	?	środkowe	górna część środkowego ogniwa	RAM 1400 - prawie kompletne artykułowane czaszka i szkielet pozaczaszkowy, należące do osobnika młodocianego	Prawdopodobnie młodociany osobnik P. cyrtocristatus.
Nienazwany lambeozauryn	?	?	?	Niekompletny dach czaszki i częściowa kość kulszowa	Prawdopodobnie niediagnostyczny takson.
Gryposaurus sp.	?	dolne	?	UMNH VP 18556 - kompletna artykułowana czaszka, UMNH VP 16668 - bardziej fragmentaryczna czaszka	Nowy gatunek Gryposaurus.
Nienazwany brachylofozauryn	?	dolne	prawie podstawa formacji	UMNH VP 16722 - kość jarzmowa	Prawdopodobnie takson niediagnostyczny.
Nienazwany zaurolofin	?	dolne	?	MNA V8369 - artykułowany ogon, częściowa miednica oraz lewa kończyna tylna	Prawdopodobnie nowy takson. Dawniej uważany za lambeozauryna.
Nienazwany zaurolofin	?	?	?	UMNH VP 16677 - częściowy, artykułowany szkielet pozaczaszkowy bez dłoni, stóp i końca ogona	Najprawdopodobniej kolejny gatunek Gryposaurus.
Nienazwany hadrozauryd	?	?	?	RAM 9137 - dysartykułowany szkielet pozaczaszkowy obejmujący częściową łopatkę, kość kruczą, prawie kompletną płytę mostka, żebra, kręgi grzbietowe, paliczek palca, odciski skóry	Potencjalnie nowy takson (o ile diagnostyczny).
Nienazwany hadrozauryd	Kamieniołom Rainbows and Unicorns (14UTKA-8)	górne	dolna część górnego ogniwa	1 kręg ogonowy, 3 trzony kręgów, szewron, żebro grzbietowe, lewa kość udowa, trzon k. kulszowej?, nieokreślony fragment, boczna k. śródręcza?, k. śródręcza, 3 kręgi grzbietowe (środkowe lub tylne), k. łonowa, k. promieniowa, k. krzyżowa, łopatka,	Zapewne takson niediagnostyczny.
Nienazwany tescelozauryd	?	dolne	?	UMNH VP 16281 - artykułowane prawa i lewa stopa	Prawdopodobnie nowy takson (o ile diagnostyczny).
Nienazwany tescelozauryd	?	dolne	?	UMNH VP 12677 - artykułowana lewa dłoń, dysartykułowane kręgi i fragmenty kończyn	Prawdopodobnie nowy takson (o ile diagnostyczny). Możliwe, że jest to ten sam takson co poniższy.
Nienazwany tescelozauryd	?	środkowe	?	UMNH VP 19470 - częściowa kość jarzmowa, k. czołowa, k. zębowa, k. skrzydłowa, k. zapotyliczno-opistotyczne i fragmenty szkieletu pozaczaszkowego i UMNH VP 12665 - elementy szkieletu pozaczaszkowego należące do 3 młodocianych osobników oraz inne okazy (elementy czaszki i szkieletu pozaczaszkowego), np: UMNH VP 21107 - prawa kość udowa, UMNH VP 21104 - łopatka	Prawdopodobnie nowy takson.
Nienazwany nodozauryd	UMNH VP 904	środkowe	?	UMNH VP 16940 - pojedynczy tylny kolec szyjny	Takson niediagnostyczny.
Nienazwany nodozauryd	UMNH VP 430	środkowe	?	UMNH VP 12264 - ponad 60 osteoderm różnych kształtów i rozmiarów	Takson niediagnostyczny.
Nienazwany\e? nodozauryd(y)?	?	środkowe	?	OMNH 21190, OMNH 24471, UCMP 83240, UCMP 83263, UMNH VP 12562 i UMNH VP 16221 - izolowane zęby	Takson(y)? niediagnostyczny\e?.
Anodontosaurus sp.	UMNH VP 1506	środkowe	?	UMNH VP 21000 - fragmentaryczna czaszka.	Nowy gatunek anodontozaura.
Nienazwany ankylozauryd	UMNH VP 1004 i UMNH VP 981	środkowe	dolna część środkowego ogniwa	UMNH VP 19473 - kompletna, dysartykułowana lewa kończyna przednia, lewa łopatka i kość krucza, 1 kręg szyjny i 3 kręgi ogonowe, szyjny półpierścień (opancerzenie) i osteodermy oraz UMNH VP 19472 - żebra, kręgi, osteodermy oraz maczuga ogonowa	Potencjalnie nowy takson. Znany jako "Kaiparowits ankylosaurid A".
Nienazwany ankylozauryd	UMNH VP 368	środkowe	?	UMNH VP 12562 - niekompletna lewa kość zębowa oraz inne fragmenty czaszki i osteodermy	Potencjalnie nowy takson (o ile diagnostyczny).
Nienazwany ankylozauryd	UMNH VP 314	środkowe	?	UMNH VP 12675 - liczne niewielkie osteodermy.	Takson niediagnostyczny
Nienazwany\e? ankylozauryd(y)?	?	środkowe	?	OMNH 21118, OMNH 24112, UCMP 8319, UCMP 8330, UCMP 8659 (część), UCMP 8667 (część), UCMP 83240 (część) i MNA V9480 - izolowane zęby	Takson(y)? niediagnostyczny\e?.
cf. Teratophoneus curriei	Kamieniołom Rainbows and Unicorns (14UTKA-8)	górne	dolna część górnego ogniwa	fragmentaryczne czaszki i szkielety pozaczaszkowe, należące do 4 lub 5 osobników	Najprawdopodobniej kolejne okazy T. curriei, albo nowy gatunek tyranozauryda.
Nienazwany/e? tyranozauryd(y)?	?	?	?	RAM 8395 - częściowa kość zębowa, RAM 9132 - lewa kość udowa, częściowa prawa k. piszczelowa, kompletna prawa k. skokowa i piętowa, częściowa prawa k. śródstopia III, kompletne paliczki stopy PIII-1 i PIII-2; UMNH VP 12586 - połączone kości ciemieniowe, fragmentaryczna k. czołowa i lewa k. zębowa (osobnik młodociany); UMNH VP 16161 - zęby i fragmentaryczne elementy kończyny , UMNH VP 16692 - fragmentaryczne elementy kończyny, paliczek stopy i pazur; UMNH VP 16693 - częściowa k. zębowa, paliczek stopy, pazur i inne elementy czaszki i szkieletu pozaczaszkowego; UMNH VP 11302 - ząb, kręg ogonowy, lewa k. udowa, k. piszczelowa, k. strzałkowa, k. śródstopia III, pojedynczy paliczek stopy i pazur (wielki osobnik dorosły); UMNH VP 16225 - izolowane połączone kości ciemieniowe, UMNH VP 12223 - izolowana k. ramieniowa, izolowana k. łzowa dużego osobnika dorosłego oraz UMNH VP 16691 - izolowana k. jarzmowa dużego dorosłego	Potencjalnie nowy takson, możliwe, że więcej niż jeden.
Nienazwany/e? ornitomimid(y)?	?	środkowe	?	MNA PI 1762A - prawie kompletna lewa kończyna tylna, częściowa miednica, częściowa kolumna kręgów; UMNH VP 12223 - kręg ogonowy, fragmenty kości śródstopia i paliczki; UMNH VP 9553 i 16698 - izolowane kości piszczelowe, UMNH VP 19467 - izolowana artykułowana stopa z kością kończyny tylnej, UMNH VP 20188 - kręgi ogonowe, fragmentaryczna miednica, częściowa stopa oraz inne elementy tylnego szkieletu pozaczaszkowego; UMNH VP ?(brak numeru) - mocno uszkodzona czaszka, UMNH VP 16385 - niekompletna i częściowo zmiażdżona dłoń, nadgarstek i przedramię; RAM 6794 - lewe kość biodrowa, k. łonowa (częściowa) i k. kulszowa, lewa kończyna tylna i częściowa prawa kończyna tylna, 15 kręgów ogonowych i kilka fragmentarycznych żeber.	Najprawdopodobniej nowy takson (lub taksony). Okaz MNA PI 1762A przypisywany był do Ornithomimus velox.
Nienazwany ornitomimid	RAM V1998008	środkowe	?	RAM 6794 - miednica, kość krzyżowa, obie kończyny tylne oraz kilka stowarzyszonych kręgów ogonowych	Najprawdopodobniej takson niediagnostyczny (być może ten sam co powyższy).
Nienazwany/e? dromeozauryd(y)? (morfotyp A)	?	?	?	UMNH VP 13606, RAM 9136 i inne - izolowane zęby	Takson\y niediagnostyczny\e. Dawniej zęby przypisywano Dromaeosaurus, obecnie uważa się, że należały do pokrewnych mu dinozaurów.
Nienazwany/e? dromeozauryd(y)? (morfotyp B)	?	?	?	UMNH VP 11803, RAM 12084 i inne - izolowane zęby	Takson(y) niediagnostyczny\e. Dawniej zęby przypisywano Saurornitholestes, obecnie uważa się, że należały do pokrewnych mu dinozaurów.
Nienazwany\e? dromeozauryd(y)?	?	?	?	UMNH VP 12494 i inne - izolowany paliczek stopy PII-I, izolowane pazury	Takson(y) niediagnostyczny\e.
Nienazwany\e? troodontyd(y)?	?	?	?	UMNH VP 12507, UMMH VP 11806 i inne - izolowane zęby, kręg ogonowy (bez numeru)	Takson(y) niediagnostyczny\e.
Nienazwany troodontyd	?	?	?	UMNH VP 16303 - izolowana lewa kość czołowa	Najprawdopodobniej takson niediagnostyczny.
Nienazwany troodontyd	?	?	?	UCMP 149171 - przedni koniec kości piszczelowej, fragmentaryczne k. śródstopia, paliczki stopy i pazury stopy, k. podstawnopotyliczna, połączone k. ciemieniowe, części k. łuskowych	Być może nowy takson.
Nienazwany parawial	Kamieniołom Rainbows and Unicorns (14UTKA-8)	górne	dolna część górnego ogniwa	kość kątowa, paliczek palca III-3, paliczki stopy I-1 i III-1, niezidentyfikowany paliczek i kość łonowa	Najpewniej takson niediagnostyczny.
Nienazwany enantiornis	?	?	?	RAM 14306 - przednia część kości kruczej	Takson odmienny od Mirarce.
Nienazwane teropody	?	?	?	UMNH VP 12694, RAM 12083 i inne - izolowane zęby	Taksony wątpliwe. Dawniej przypisywane do Richardoestesia i Paronychodon.

Z pokładów formacji znane są również pozostałości po jajach (niekompletne jaja oraz pojedyncze skorupki), w tym jedne z najmniejszych mezozoicznych jaj Stillatuberoolithus storrsi". Część z nich zostało złożonych przez teropody (np: S. storrsi" (Oser i in., 2021).

Pterozaury

Nad głowami lądowych i wodnych zwierząt wraz z ptakami latały i szybowały pterozaury. Obecnie z formacji Kaiparowits znamy szczątki kilku ich gatunków. Izolowany paliczek dłoni należał do nieokreślonego pterozaura o rozpiętości skrzydeł mniejszej niż 3 metry, natomiast kość śródręcza prawdopodobnie należała do przedstawiciela kladu Pteranodontoidea. Największymi pterozaurami w formacji były azdarchidy reprezentowane przez niekompletny lecz połączony ze sobą szkielet pozaczaszkowy, czekający na formalny opis oraz prawdopodobną kość łokciową (RAM 22574) należącą do największego znanego do tej pory azdarchida z Kaiparowits (szacowana rozpiętość skrzydeł tego latającego archozaura wynosi 4,3 - 5,9 m), która przypomina nieco budową analogiczną kość u Cryodrakon, dużego azdarchida z formacji Dinosaur Park (Farke, 2021). Mniejsze pterozaury zapewne polowały na ryby i mniejsze kręgowce, natomiast azdarchidy mogły żywić się większą zwierzyną, a możliwe że i małymi dinozaurami. Niewykluczone też, że pożywiały się padliną, o którą największy azdarchid z tej formacji mógł konkurować z teratofonem i deinozuchem (komentarz własny - MS).

Krokodyle i pokrewne

Z formacji Kaiparowits znamy wiele taksonów krokodylomorfów, w tym krokodyli. Deinosuchus, rodzaj olbrzymiego aligatoroida, był dominującym drapieżnikiem w wodzie.

Takson	Klad
Deinosuchus hatcheri	Crocodylia: Alligatoroidea
Deinosuchus sp.	Crocodylia: Alligatoroidea
Brachychampsa sp. nov.	Alligatoroidea: Globidonta
Leidyosuchus sp.	Crocodylia: Alligatoroidea
Nieokreślony takson	Crocodyliformes
Nieokreślony takson	Mesoeucrocodylia
Nieokreślony takson A	Neosuchia
Nieokreślony takson B	Neosuchia
Nieokreślony takson	Crocodylia
Nieokreślony takson	Alligatoroidea

Łuskonośne

Znane są liczne jaszczurki (zwłaszcza scynkowate (Scyncidae) oraz węże. Pozostały po nich przeważnie zęby i elementy szkieletu pozaczaszkowego, tj. kręgi.

Takson	Klad
Peneiteius saueri	Polyglyphanodontinae: Polyglyphanodontini
Meniscognathus molybrochoros	Polyglyphanodontinae: Polyglyphanodontini
Chamops sp. cf. C. segnis	Polyglyphanodontinae: Polyglyphanodontini
cf. '"Leptochamops	Polyglyphanodontinae: Polyglyphanodontini
Tripennaculus eatoni	Polyglyphanodontinae: Polyglyphanodontini
Paleoscincosaurus pharkidodon	Scincomorpha: Contogeniidae
Nieokreślony takson	cf. Scincoidea: grad Paramacelloidae/Cordylidae
Morfotyp B	cf. Scincoidea
Morfotyp C	cf. Scincoidea
Morfotyp D	cf. Scincoidea
Morfotyp E	Scincomorpha
Morfotyp F	Scincomorpha
Morfotyp G	Scincomorpha
Takson znany z osteoderm	Scincomorpha
Odaxosaurus roosevelti	Anguimorpha: Anguidae
Odaxosaurus priscus	Anguimorpha: Anguidae
Takson znany z osteoderm	cf. Anguimorpha
?Exostinus sp.	Anguimorpha: Xenosauridae
Platynota conychoros	Anguimorpha: Platynota
Morfotyp H	Anguimorpha: Platynota
Morfotyp I	Anguimorpha: Platynota
Morfotyp J	Anguimorpha: Platynota
Coniophis sp.	Serpentes
Nieokreślony takson	Serpentes

Żółwie

Z formacji znane są liczne rodzaje żółwi, głównie słodkowodnych.

Takson	Klad
Compsemys victa	Paracryptodira: Pleurosternidae
Neurankylus hutchisoni	Paracrytodira: Baenidae
Neurankylus utahensis	Paracrytodira: Baenidae
Neurankylu sp.	Paracrytodira: Baenidae
Denazinemys nodosa	Paracrytodira: Baenidae
Boremys grandis	Paracrytodira: Baenidae
Plesiobaena sp.	Paracrytodira: Baenidae
Arvinachelys goldeni	Paracrytodira: Baenidae
Thescelus sp.	Paracrytodira: Baenidae
Nieokreślony takson	Eucryptodira: Chelydridae
Nieokreślony takson	Eucryptodira: Kinosternidae
Adocus sp. indet.	Eucryptodira: Adocidae
Basilemys nobilis	Eucryptodira: Nanhsiungchelyidae
Helopanoplia sp.	Eucryptodira: Trionychidae
Aspideretoides sp. indet.	Eucryptodira: Trionychidae
Derrisemys sp.	Eucryptodira: Trionychidae
Nieokreślony rodzaj B	Eucryptodira: Trionychidae
Nieokreślony rodzaj	Eucryptodira: Trionychidae

Ssaki

Ssaki z formacji Kaiparowits są stosunkowo zróżnicowane. Znane są z niej przedstawiciele wieloguzkowców (Multituberculata), torbaczy (Marsupialia) oraz ssaków wyższych (Eutheria). Znane są głównie ze stanowisk UMNH VP 1082, TB8 na głębokości 747 metrów.

Takson	Klad
Cedaromys hutchisoni	Multituberculata, grupa Paracimexomys
cf.Cedaromys sp.	Multituberculata, grupa Paracimexomys
Dakotamys magnus	Multituberculata, grupa Paracimexomys
Cimexomys sp. cf. C. judithae	Multituberculata, grupa Paracimexomys?
Cimexomys\Mesodma sp.	Multituberculata, grupa Paracimexomys?
Filikomys primaevus	Multituberculata, Ptilodontoidea
Mesodma archibaldi	Multituberculata, Neoplagiaulacidae
Mesodma sp. cf. M. archibaldi	Multituberculata, Neoplagiaulacidae
Mesodma minor	Multituberculata, Neoplagiaulacidae
Mesodma sp. (duży osobnik)	Multituberculata, Neoplagiaulacidae
Cimolodon foxi	Multituberculata, Cimolodontidae
Cimolodon sp. cf. C. nitidus	Multituberculata, Cimolodontidae
Cimolodon sp. cf. C. similis	Multituberculata, Cimolodontidae
Kaiparomys cifellii	Multituberculata, Cimolodontidae?
Cimolomys sp. A cf, C. clarki	Multituberculata, Cimolomyidae
Cimolomys sp. B cf, C. clarki	Multituberculata, Cimolomyidae
Meniscoessus sp. cf. M. intermedius	Multituberculata, Cimolomyidae
Meniscoessus sp. cf. M. major	Multituberculata, Cimolomyidae
Cimolomys? butleria	Multituberculata, Cimolomyidae?
Aenigmadelphys archeri	Maruspialia
Varalphadon wahweapensis	Marsupialia, "Alphadontidae"
Turgidodon lillegraveni	Marsupialia, "Alphadontidae"
Turgidodon sp. cf. T. lillegraveni	Marsupialia, "Alphadontidae"
Turgidodon madseni	Marsupialia, "Alphadontidae"
Turgidodon sp.	Marsupialia, "Alphadontidae"
Alphadon halleyi	Marsupialia, "Alphadontidae"
"Alphadon attaragos"	Marsupialia, "Alphadontidae"
Gypsonictops spp.	Eutheria, Leptictidae
Paranyctoides spp.	Eutheria, Nyctitheriidae?/Zhelestidae?
Avitotherium utahensis	Eutheria, Zhelestidae

Płazy ogoniaste

Takson	Materiał kopalny
Scapherpeton sp.	kręgi
Opisthotriton sp.	kręgi
Prodesmodon sp.	kręgi i kość zębowa
Lisserpeton sp.	kręgi
Habrosaurus sp.	kręgi

Płazy bezogonowe z formacji Kaiparowits są znane jedynie z kości biodrowych (Roček i in., 2013).

Ryby kostnoszkieletowe

Takson	Materiał kopalny
Lepidotes sp.	zęby
Coriops sp.	zęby
Przedstawiciel Hiodontidae	zęby
"Paralbula sp.	zęby
Przedstawiciel Clupeiformes	trzon kręgu
Estesesox foxi	niekompletna kość zębowa
Estesesox sp.	niekompletna kość zębowa
Przedstawiciele Acanthomorpha	trzon kręgu przedogonowego, kość zębowa

Ryby chrzęstoszkieletowe

Takson	Materiał kopalny
Chiloscyllium missouriens	zęby
Myledaphus bipartitus	zęby
Columbusia deblieuxi	zęby

Bezkręgowce

Najliczniejszymi bezkręgowcami występującymi w formacji Kaiparowits były mięczaki. Jest znanych co najmniej 52 rodzaje ślimaków i małży. Mniej spotykanymi grupami bezkręgowców były małżoraczki i mszywioły. Prawdopodobnie skamieniałe tropy odnalezione w Kaiparowits zostawiły owady (Tapanila i Roberts, 2013).

Flora

Roślinność występująca w Kaiparowits była podobna pozostałych kampańskich oraz niektórych mastrychckich formacji. Flora pochodząca ze stanowiska DMNH Loc. 3642 (87 morfotypów) była bardzo zróżnicowana, z czego dominowały w niej rośliny okrytozalążkowe oraz w mniejszych ilościach paprocie, skrzypy, widłaki i drzewa iglaste. Rośliny wodne również były urozmaicone. Rozwojowi tak różnorodnej sprzyjał ciepły i wilgotny klimat (Miller i in., 2013).

Bibliografia

Armour S., E.; Sertich, J.; Alger-Meyer, E.; Sartin, C. (2018). "Evidence for a second lambeosaur from the Upper Campanian Kaiparowits Formation (Grand Staircase–Escalante National Monument". Journal of Vertebrate Paleontology. 38: 83.

Atterholt, J., Hutchison, J. H., & O’Connor, J. K. (2018). "The most complete enantiornithine from North America and a phylogenetic analysis of the Avisauridae'. PeerJ, 6, e5910. [2]

Brinkman, D.B., Newbrey, M.G., Neuman, A.G. & Eaton, J.G. (2013). "Freshwater Osteichthyes from the Cenomanian to Late Campanian of Grand Staircase–Escalante National Monument, Utah" [w]: Titus, A.L. & Loewen, M.A. (red.) "At the Top of the Grand Staircase: The Late Cretaceous of Southern Utah" Bloomington, Indiana University Press pp. 195-236

Carr T.D., Williamson T.E., Britt B.B., Stadtman K. 2011. "Evidence for high taxonomic and morphologic tyrannosauroid diversity in the Late Cretaceous (Late Campanian) of the American Southwest and a new short-skulled tyrannosaurid from the Kaiparowits formation of Utah. Naturwissenschaften 98: 241–246. doi:10.1007/s00114-011-0762-7.

Eaton, J. G., Cifelli, R. L., Titus, A. L., & Loewen, M. A. (2013). "Review of Late Cretaceous mammalian faunas of the Kaiparowits and Paunsaugunt plateaus, southwestern Utah". [w]: Titus, A.L. & Loewen, M.A. (red.) "At the Top of the Grand Staircase: The Late Cretaceous of Southern Utah" Bloomington, Indiana University Press pp. 319-369

Evans, D. C.; Williamson, T.; Loewen, M. A. & Kirkland, J.O. (2013). "Review of Pachycephalosaurian Dinosaurus from Grand Staircase-Escalante National Monument, Southern Utah".[w] Titus, A. L.; Loewen, M. A. (red.). At the Top of the Grand Staircase: The Late Cretaceous of Southern Utah. Indiana University Press. pp. 482-487

Farke, A. A. (2021). "Farke AA (2021). "A large pterosaur limb bone from the Kaiparowits Formation (late Campanian) of Grand Staircase-Escalante National Monument, Utah, USA". PeerJ. 9: e10766. [3]

Farke, A. A.; Chok, D. J.; Herrero, A.; Scolieri, B.; Werning, S. (2013) "Ontogeny in the tube-crested dinosaur Parasaurolophus (Hadrosauridae) and heterochrony in hadrosaurids". PeerJ. 1: e182. [4]

Fowler, D. W. (2017). "Revised geochronology, correlation, and dinosaur stratigraphic ranges of the Santonian-Maastrichtian (Late Cretaceous) formations of the Western Interior of North America" PLoS ONE, 12(11), e0188426. doi:10.1371/journal.pone.0188426

Gardner, J.D., Eaton, J. G. & Cifelli, R.L. (2013). "Preliminary Report on Salamanders (Lissamphibia; Caudata) from the Late Cretaceous (Late Cenomanian–Late Campanian) of Southern Utah, USA". [w]: Titus, A.L. & Loewen, M.A. (red.) "At the Top of the Grand Staircase: The Late Cretaceous of Southern Utah" Bloomington, Indiana University Press, pp. 237-272

Gates, T. A.; Lund, E.K.; Boyd, C. A.; DeBlieux, D. D.; Titus, A. L.; Evans, D. C.; Getty, M. A.; Kirkland, J. I.; Eaton, J. G. (2013). "Ornithopod Dinosaurs from the Grand Staircase–Escalante National Monument Region, Utah, and Their Role in Paleobiogeographic and Macroevolutionary Studies".[w] Titus, A. L.; Loewen, M. A. (red.). At the Top of the Grand Staircase: The Late Cretaceous of Southern Utah. Indiana University Press. pp. 463–481.

Gates, T. A. & Sampson, S. D. (2007). "A new species of Gryposaurus (Dinosauria: Hadrosauridae) from the late Campanian Kaiparowits Formation, southern Utah, USA". Zoological Journal of the Linnean Society. 151 (2): 351–376 [5]

Herrero, L. & Farke, A. A. (2010). "Hadrosaurid Dinosaur Skin Impressions from the Upper Cretaceous Kaiparowits Formation of Southern Utah, USA". PalArch's Journal of Vertebrate Palaeontology. 7 (2): 1–7.

Hutchinson, J. H., Knell, M. J. i Brinkman, D. B. (2013). "Turtles form the Kaiparowits formation, Utah. [w]: Titus, A. L.; Loewen, M. A. (red.). At the Top of the Grand Staircase-The Late Cretaceous of Southern Utah. Indiana University Press. pp. 295–318.

Irmis, R. B., Hutchinson, J.H., Sertich, J. J. W. i Titus, A. L. (2013) "Crocodyliforms from the Late Cretaceous of Grand Staircase-Escalante National Monument and Vicinity, Southern Utah, U.S.A.". [w]: Titus, A. L.; Loewen, M. A. (red.). At the Top of the Grand Staircase-The Late Cretaceous of Southern Utah. Indiana University Press. pp. 424–444.

Kirkland, J.I., Eaton, Jeffrey G. & Brinkman, D.B. (2013). "Elasmobranchs from Upper Cretaceous Freshwater Facies in Southern Utah" [w]: Titus, A.L. & Loewen, M.A. (red.) "At the Top of the Grand Staircase: The Late Cretaceous of Southern Utah" Bloomington, Indiana University Press pp. 153-194

Lively, J. (2016) "Baenid turtles of the Kaiparowits Formation (Upper Cretaceous: Campanian) of southern Utah, USA". Journal of Systematic Paleontology 14 (11): 891-918 [6]

Loewen, M. A.; Burns, M. E.; Getty, M. A.; Kirkland, J. I.; Vickaryous, M. K. (2013a). "Review of Late Cretaceous Ankylosaurian Dinosaurs from the Grand Staircase Region, Southern Utah" . [w]: Titus, A. L.; Loewen, M. A. (red.). At the Top of the Grand Staircase-The Late Cretaceous of Southern Utah. Indiana University Press. pp. 445–462.

Loewen, M. A.; Farke, A. A.; Sampson, S. D.; Getty, M. A.; Lund, E. K.; O'Connor, P. M. (2013b). "Ceratopsid Dinosaurs from the Grand Staircase of Southern Utah". [w]: Titus, A. L.; Loewen, M. A. (red.). At the Top of the Grand Staircase-The Late Cretaceous of Southern Utah. Indiana University Press. pp. 488–503.

Loewen M.A., Irmis R.B., Sertich J.J.W., Currie P.J., Sampson S.D. (2013c). "Tyrant dinosaur evolution tracks the rise and fall of Late Cretaceous oceans". PLOS ONE 8 (11): e79420. doi:10.1371/journal.pone.0079420

Lund, E. K., Sampson, S. D., & Loewen, M. A. (2016). "Nasutoceratops titusi (Ornithischia, Ceratopsidae), a basal centrosaurine ceratopsid from the Kaiparowits Formation, southern Utah". Journal of Vertebrate Paleontology, 36(2), e1054936. [7]

Miller, I.M., Johnson, K.R., Kline, D.E, Nichols, D.J. & Barclay, R.S. (2013). "A Late Campanian Flora from the Kaiparowits Formation, Southern Utah, and a Brief Overview of the Widely Sampled but Little-Known Campanian Vegetation of the Western Interior of North America". [w]: Titus, A.L. & Loewen, M.A. (red.) "At the Top of the Grand Staircase: The Late Cretaceous of Southern Utah" Bloomington, Indiana University Press, pp. 107-131

Nottrodt RE, Farke AA (2021). "New data on the distal tarsals in Ornithomimidae". Acta Palaeontologica Polonica. 66 (4): 789–796. [8]

Nydam, R. L. (2013). "Lizard and Snakes from the Cenomanian to Campanian of Southern Utah: Filling the Gap in the Fossil Record of Squamata from the Late Cretaceous of the Western Interior of North America". [w]: Titus, A. L.; Loewen, M. A. (red.). At the Top of the Grand Staircase-The Late Cretaceous of Southern Utah. Indiana University Press. pp. 370–423.

Oser SE, Chin K, Sertich JJ, Varricchio DJ, Choi S, Rifkin J (2021). "Tiny, ornamented eggs and eggshell from the Upper Cretaceous of Utah represent a new ootaxon with theropod affinities". Scientific Reports. 11 (1): 10021. [9]

Ramezani, J., Beveridge, T. L., Rogers, R. R., Eberth, D. A., & Roberts, E. M. (2022). "Calibrating the zenith of dinosaur diversity in the Campanian of the Western Interior Basin by CA-ID-TIMS U–Pb geochronology". Scientific Reports, 12(1), 16026. doi:doi:10.1038/s41598-022-19896-w

Roberts, E. M., Deino, A. L., & Chan, M. A. (2005). "40Ar/39Ar age of the Kaiparowits Formation, southern Utah, and correlation of contemporaneous Campanian strata and vertebrate faunas along the margin of the Western Interior Basin". Cretaceous Research, 26(2), 307-318. doi:10.1016/j.cretres.2005.01.002

Roberts, E. M. (2007). "Facies architecture and depositional environments of the Upper Cretaceous Kaiparowits Formation, southern Utah". Sedimentary Geology, 197(3-4), 207-233. doi:10.1016/j.sedgeo.2006.10.001

Roček, Z., Gardner, J.D., Eaton, J.G & Prčikryl, T. (2013) "Anuran Ilia from the Upper Cretaceous of Utah – Diversity and Stratigraphic Patterns" [w]: Titus, A.L. & Loewen, M.A. (red.) "At the Top of the Grand Staircase: The Late Cretaceous of Southern Utah" Bloomington, Indiana University Press, pp. 273-294

Sampson, S.D., Loewen, M.A., Farke, A.A., Roberts, E.M., Forster, C.A., Smith, J.A. & Titus, A.L. (2010) "New Horned Dinosaurs from Utah Provide Evidence for Intracontinental Dinosaur Endemism". PLoS ONE 5 (9): e12292. [10]

Sampson, S.D., Lund, K.E., Loewen, M.A., Farke, A.A. & Clayton, K.E. (2013) "A remarkable short-snouted horned dinosaur from the Late Cretaceous (Late Campanian) of southern Laramidia". Proceedings of the Royal Society of London, series B [11]

Tapanila, L. & Roberts, E.M. (2013). "Continental Invertebrates and Trace Fossils from the Campanian Kaiparowits Formation, Utah". [w]: Titus, A.L. & Loewen, M.A. (red.) "At the Top of the Grand Staircase: The Late Cretaceous of Southern Utah" Bloomington, Indiana University Press, pp. 132-152

Titus, A. L., Roberts, E. M., & Albright III, L. B. (2013). "Geologic overview'. [w] Titus, A. L.; Loewen, M. A. (red.). At the Top of the Grand Staircase-The Late Cretaceous of Southern Utah. Indiana University Press. pp. 13-41

Titus, A. L., Knoll, K., Sertich, J. J., Yamamura, D., Suarez, C. A., Glasspool, I. J., ... & Roberts, E. M. (2021). "Geology and taphonomy of a unique tyrannosaurid bonebed from the upper Campanian Kaiparowits Formation of southern Utah: implications for tyrannosaurid gregariousness". PeerJ, 9, e11013. [12]

Weaver, L.N.; Varricchio, D.J.; Sargis, E.J.; Chen, M.; Freimuth, W.J.; Wilson Mantilla, G.P. (2020). "Early mammalian social behaviour revealed by multituberculates from a dinosaur nesting site". Nature Ecology & Evolution. 5 (1): 32–37 [13]

Wiersma, J. P. (2016). "The evolution and biogeography of ankylosaurid dinosaurs from the late cretaceous of western north america (Teza magisterska)". University of Utah.

Wiersma, J.P & Irmis, R.B. (2018) "A new southern Laramidian ankylosaurid, Akainacephalus johnsoni gen. et sp. nov., from the upper Campanian Kaiparowits Formation of southern Utah, USA". PeerJ 6:e5016 [14]

Xu, H. A.; Woodward, S. J.; Henn, M. M.; Farke, A. A. (2014). "Leidyosuchus (Crocodylia: Alligatoroidea) from the Upper Cretaceous Kaiparowits Formation (late Campanian) of Utah, USA". PaleoBios. 30 (3). [[15]]

Zanno, L. E.; Loewen, M. A.; Farke, A. A.; Kim, G.-S.; Claessens, L. P. A. M.; McGarrity, C. T. (2013). "Late Cretaceous Theropod Dinosaurs of Southern Utah". [w] Titus, A. L.; Loewen, M. A. (red.). At the Top of the Grand Staircase-The Late Cretaceous of Southern Utah. Indiana University Press. pp. 504–525.

Zanno, L.E., Varricchio, D.J., O'Connor, P.M., Titus, A.L. & Knell, M.J. (2011) "A New Troodontid Theropod, Talos sampsoni gen. et sp. nov., from the Upper Cretaceous Western Interior Basin of North America" PLoS ONE 6(9), e24487. [16]

Ford, T. (online) http://www.paleofile.com/Dinosaurs/Ornithopods/Gryposaurus.asp