Machairoceratops: Różnice pomiędzy wersjami
m |
|||
| (Nie pokazano 31 wersji utworzonych przez 5 użytkowników) | |||
| Linia 1: | Linia 1: | ||
| − | |||
{{DISPLAYTITLE:''Machairoceratops''}} | {{DISPLAYTITLE:''Machairoceratops''}} | ||
| − | + | {{Opis | |
| − | { | + | |Autor = [[Kamil Kamiński]], [[Marcin Szermański]], [[Maciej Ziegler]] |
| − | | Autor | + | |Korekta = [[Paweł Konarzewski]] |
| − | + | |nazwa = ''Machairoceratops'' (machajroceratops) | |
| − | + | |długość = ok. 4 m <ref> Własne szacunki (PK) na podstawie [https://www.deviantart.com/getawaytrike/art/Machairoceratops-610053151/ rekonstrukcji GetAwayTrike'a]</ref> | |
| − | + | |wysokość = | |
| − | | | + | |masa = |
| − | | | + | |dieta = roślinożerny |
| − | + | |miejsce = [[USA]] - Utah | |
| − | + | <small>([[formacja]] [[Wahweap]] - ogniwo Coyote Point)</small> | |
| − | + | |czas = {{Występowanie|80.6|79}} | |
| − | + | ok. 80,6-79 [[Ma]] <ref>Badanie przeprowadzone przez Beveridge'a i in. (2022) wykazało, że dokładny wiek osadów, w którym odnaleziono ''Machairoceratops'' wynosi 80,06 [[Ma]]. Wiek ogniwa Coyote Point gdzie wydobyto [[holotyp]] ''Machairoceratops'' jest w przedziale 80,61-79,02 [[Ma]]. W haśle jako czas występowania dinozaura przyjęto cały wiek ogniwa Coyote Point.</ref><br> | |
| − | + | <small>[[późna kreda]] ([[kampan]])</small> | |
| − | + | |systematyka = | |
| − | | | + | [[Dinosauria]] |
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | | | ||
| − | |||
| − | | | ||
| − | |||
| − | | [[USA]] - Utah | ||
| − | |||
| − | <small>( | ||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | <small> | ||
| − | | | ||
| − | |||
| − | |||
[[Ornithischia]] | [[Ornithischia]] | ||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
[[Ceratopsia]] | [[Ceratopsia]] | ||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
[[Ceratopsoidea]] | [[Ceratopsoidea]] | ||
| Linia 57: | Linia 25: | ||
[[Centrosaurinae]] | [[Centrosaurinae]] | ||
| − | | | + | |grafika = Machairoceratops UDL.png |
| − | | | + | |podpis = Rekonstrukcja przyżyciowa ''Machairoceratops''. Autor: UnexpectedDinoLesson [https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Machairoceratops_UDL.png] |
| − | < | + | |PorównanieGrupa = |
| + | |PorównanieDługość = | ||
| + | |mapa = | ||
| + | <display_points type="terrain" zoom=4> | ||
| + | 37.5° N, 111.6° W ~ miejsce odnalezienia czaszki ''Machairoceratops cronusi'' | ||
| + | 37.1911, -111.6467~ miejsce odnalezienia czaszki UMNH VP 16704 | ||
| + | </display_points> | ||
| + | }} | ||
| + | ==Wstęp== | ||
| + | ''Machairoceratops '' to [[rodzaj]] ceratopsa z grupy [[Centrosaurinae]], cechującej się m.in. krótszą czaszką w stosunku do siostrzanego [[klad]]u [[Chasmosaurinae]]. Znany jest tylko z jednego, fragmentarycznego okazu. | ||
| − | + | ==Odkrycie i opis== | |
| + | Szczątki machairoceratopsa zostały odkryte w 2006 r. na obszarze 3 m² w górnych warstwach formacji [[Wahweap]]. Skamieniałości zostały wydobyte w przeciągu dwóch sezonów terenowych. [[Loewen]] i współautorzy w 2013 roku wstępnie opisali szczątki tego ceratopsa i nadali tymczasową nazwę "Wahweap centrosaurinae B". W 2016 r. okaz ten został opisany przez zespół paleontologów w składzie: [[Eric Lund]], [[Patrick O’Connor]], [[Mark Loewen]] i [[Zubair Jinnah]]. | ||
| − | + | ==Materiał kopalny== | |
| − | | | + | [[Plik:Machairoceratops.PNG|thumb|Materiał holotypowy ''Machairoceratops''. Źródło: Lund i in., 2016.]] |
| + | [[Holotyp]] (UMNH VP 20550) to fragmentaryczna czaszka, obejmująca dwa rogi nadoczodołowe (obydwa oddzielone od reszty czaszki), lewą kość jarzmową, prawie kompletną, lekko zdeformowaną puszkę mózgową, lewą kość łuskową oraz kość ciemieniową (widoczne na rys. obok). Skamieniałości najprawdopodobniej należały do młodocianego lub dojrzewającego osobnika. Okaz ten znajduje się w Muzeum Historii Naturalnej Stanu Utah w Salt Lake City. | ||
| − | == | + | ==Budowa== |
| − | ''Machairoceratops '' | + | Podobnie jak inne ceratopsy, ''Machairoceratops'' był zapewne łagodnym czworonożnym roślinożercą o czaszce zakończonej kostną kryzą i ozdobionej rogami. Wyglądem przypominał nieco ''[[Diabloceratops]]'' i ''[[Albertaceratops]]''. Nad oczami znajdowała się para zakrzywionych rogów o długości ponad 27 cm. Ze względu na brak bliższych końców, ich dokładne położenie względem oczodołów nie jest znane. Na bokach kryzy prawdopodobnie znajdowały się po 4 ''[[episquamosales]]'' – małe rożki na kości łuskowej. Kość łuskowa miała wachlarzowaty kształt typowy dla [[centrozauryn]]ów, chodź wg Loewena i in. (2024) była ona prostokątna. Na górze, z tyłu kryzy na kości ciemieniowej wyrastała jedynie para zakrzywionych przednio-grzbietowo dłuższych rogów ''[[epiparietales]]'' . Cecha ta występowała również u innego, jeszcze nienazwanego centrozauryna z formacji Wahweap (UMNH VP 20600). Brak obecności pozostałych par różków ciemieniowych u ''Machairoceratops'' mogła wynikać z rzeczywistej jego odmienności, młodocianego wieku lub procesów tafonomicznych. Osiągał rozmiary holotypu ''[[Diabloceratops]]''. |
| − | [[ | ||
| − | == | + | ==Czaszka UMNH VP 16704== |
| − | + | [[Plik:UMNH VP 16704 Nipple Butte.png|thumb|Diagram przedstawiający czaszkę okazu UMNH VP 16704. Autor: Clumsystiggy [https://commons.wikimedia.org/wiki/File:UMNH_VP_16704_Nipple_Butte.png]]] | |
| + | W [[1998]] roku w Nipple Butte (formacja Wahweap) odnaleziono czaszkę należącą do nieznanego wówczas centrozauryna. Był to pierwszy odkryty [[Ceratopsidae|ceratopsyd]] pochodzący z formacji Wahweap. Znaleziska dokonał Joshua A. Smith. Czaszka ta została formalnie opisana w [[2010]] roku przez Kirklanda i DeBlieuxa jako należąca do nowo opisanego przez nich [[rodzaj]]u ''[[Diabloceratops]]'', jako ''Diabloceratops'' [[sp.]] Różni się od ''Diabloceratops eatoni'' m.in. większymi rozmiarami oraz kształtem kości łuskowej – to oraz pewne cechy anatomiczne świadczą być może o starszym wieku tego osobnika. [[Mark Loewen|Loewen]] i in. ([[2013]]) stwierdzili, że nie ma podstaw by przypisywać go do diabloceratopsa, dlatego bardziej asekuracyjnie uważają go za przedstawiciela [[Centrosaurinae]] indet. Lund i in. (2016) wskazują, że okaz UMNH VP 16704 jest bardziej zbliżony do ''Machairoceratops''. Z kolei [[Rivera-Sylva]] i in. (2016) uważają, że okaz jest bardzo podobny do ''[[Menefeeceratops]]'' oraz ''[[Yehuecauhceratops]]''. | ||
| − | == | + | ==Filogeneza== |
| − | [[ | + | Wg autorów opisu ''Machairoceratops'' należy do podrodziny [[Centrosaurinae]], będąc jej stosunkowo [[bazalny]]m członkiem. O pozycji systematycznej ''Machairoceratops'' zobacz więcej w: [[Ceratopsoidea#Kladogramy skupiające się na przedstawicielach Centrosaurinae]]. |
| − | == | + | ==Paleośrodowisko== |
| − | + | Zobacz: [[Wahweap#Paleośrodowisko]]. | |
| − | == | + | ==Machajroceratops w kulturze masowej== |
| − | + | W 2021 roku chińska firma PNSO produkująca | |
| − | + | modele redukcyjne zaprezentowała figurkę ''Machairoceratops'' o imieniu Perez. <ref>https://dinotoyblog.com/machairoceratops-perez-prehistoric-animal-models-by-pnso/</ref> Jest to obecnie jedyny dostępny na rynku model tego ceratopsa. | |
| − | == | + | ==Etymologia== |
| − | + | [[Plik:Machairoceratops cronusi.jpg|thumb|Rekonstrukcja głowy ''Machairoceratops''. Autor: [[Jakub Kowalski]].]] | |
| + | Nazwa ''Machairoceratops'' pochodzi od greckiego słowa ''machairis'', oznaczającego „zakrzywiony miecz”, co nawiązuje do zakrzywionych ku przodowi ''[[epiparietales]]'' pozycji 1 – rożków z tyłu kryzy, oraz łacińskiego słowa ''ceratops'', czyli „rogata twarz”. Epitet gatunkowy ''cronusi'' odnosi się do mitologicznego boga Kronosa, przedstawianego często z zakrzywionym ostrzem. | ||
==Spis gatunków== | ==Spis gatunków== | ||
{| class="wikitable" | {| class="wikitable" | ||
| − | + | |{{V|''Machairoceratops''}} | |
| − | | {{ | + | | {{Kpt|[[Eric Lund|Lund]]}}, {{Kpt|[[Patrick O’Connor|O’Connor]]}}, {{Kpt|[[Mark Loewen|Loewen]]}} i {{Kpt|[[Zubair Jinnah|Jinah]]}}, [[2016]] |
| − | |||
| − | |||
| − | | {{Kpt|[[Eric Lund|Lund]]}}, {{Kpt|[[Patrick O’Connor|O’Connor]]}}, {{Kpt|[[Mark Loewen|Loewen]]}} i {{Kpt|[[Zubair Jinnah|Jinah]]}}, [[ | ||
|- | |- | ||
| + | |{{V|''M. cronusi''}} | ||
| + | | {{Kpt|[[Eric Lund|Lund]]}}, {{Kpt|[[Patrick O’Connor|O’Connor]]}}, {{Kpt|[[Mark Loewen|Loewen]]}} i {{Kpt|[[Zubair Jinnah|Jinah]]}}, [[2016]] | ||
|} | |} | ||
==Bibliografia== | ==Bibliografia== | ||
| − | <small> Lund, E., K., O’Connor, P., M., Loewen, M., A., Jinnah, Z., A. (2016). "A New Centrosaurine Ceratopsid, Machairoceratops cronusi gen et sp. nov., from the Upper Sand Member of the Wahweap Formation (Middle Campanian), Southern Utah". PLoS ONE. 11 (5): e0154403. [[doi:10.1371/journal.pone.0154403]] | + | <small>Beveridge, T. L., Roberts, E. M., Ramezani, J., Titus, A. L., Eaton, J. G., Irmis, R. B., & Sertich, J. J. (2022). "Refined geochronology and revised stratigraphic nomenclature of the Upper Cretaceous Wahweap Formation, Utah, USA and the age of early Campanian vertebrates from southern Laramidia". Palaeogeography, Palaeoclimatology, Palaeoecology, 591, 110876. [[doi:10.1016/j.palaeo.2022.110876]] |
| − | </small> | + | |
| + | DeBlieux, D. D., Kirkland, J. I., Gates, T. A., Eaton, J. G., Getty, M. A., Sampson, S. D., Loewen, M. A., & Hayden, M. C. (2013). "Paleontological overview and taphonomy of the middle Campanian Wahweap Formation in Grand Staircase-Escalante National Monument". [w]: Titus, A.L. & Loewen, M.A. (red.) "At the Top of the Grand Staircase: The Late Cretaceous of Southern Utah" Bloomington, Indiana University Press, 563-587. | ||
| + | |||
| + | Kirkland, J.I. & DeBlieux, D.D. (2010) "New basal centrosaurine ceratopsian skulls from the Wahweap Formation (Middle Campanian), Grand Staircase – Escalante National Monument, southern Utah"; in Ryan, M.J., Chinnery-Allgeier, B.J., & Eberth, D.A. (red.) New Perspectives on Horned Dinosaurs: The Royal Tyrell Museum Ceratopsian Symposium, Bloomington, Indiana University Press, 117 – 140. | ||
| + | |||
| + | Loewen, M.A., Farke, A.A., Sampson, S.D., Getty, M.A., Lund, E.K. & O'Connor, P.M. (2013) "Ceratopsid Dinosaurs from the Grand Staircase of Southern Utah" [w]: Titus, A.L. & Loewen, M.A. (red.) "At the Top of the Grand Staircase: The Late Cretaceous of Southern Utah" Bloomington, Indiana University Press, 488-503 | ||
| + | |||
| + | Loewen, M. A., Sertich, J. J. W., Sampson, S., O’Connor, J. K., Carpenter, S., Sisson, B., Øhlenschlæger, A., Farke, A. A., Makovicky, P. J., Longrich, N. & Evans, D. C. (2024). "''Lokiceratops rangiformis'' gen. et sp. nov. (Ceratopsidae: Centrosaurinae) from the Campanian Judith River Formation of Montana reveals rapid regional radiations and extreme endemism within centrosaurine dinosaurs". PeerJ 12:e17224 [[doi:10.7717/peerj.17224]] | ||
| + | |||
| + | Lund, E., K., O’Connor, P., M., Loewen, M., A., Jinnah, Z., A. (2016). "A New Centrosaurine Ceratopsid, ''Machairoceratops cronusi'' gen et sp. nov., from the Upper Sand Member of the Wahweap Formation (Middle Campanian), Southern Utah". PLoS ONE. 11 (5): e0154403. [[doi:10.1371/journal.pone.0154403]] | ||
| + | |||
| + | Rivera-Sylva, H. E., Hedrick, B. P., & Dodson, P. (2016). "A Centrosaurine (Dinosauria: Ceratopsia) from the Aguja Formation (Late Campanian) of Northern Coahuila, Mexico". PloS one, 11(4), e0150529. [[doi:10.1371/journal.pone.0150529]] | ||
| + | |||
| + | <references/></small> | ||
[[Kategoria:Dinosauria]] | [[Kategoria:Dinosauria]] | ||
Aktualna wersja na dzień 20:44, 18 sie 2024
| Autor: | Kamil Kamiński, Marcin Szermański, Maciej Ziegler |
| Korekta: | Paweł Konarzewski |
| Machairoceratops (machajroceratops) | |
|---|---|
| Długość | ok. 4 m [1] |
| Dieta | roślinożerny |
| Miejsce | USA - Utah |
| Czas |
ok. 80,6-79 Ma [2] |
| Systematyka | Dinosauria |
 Rekonstrukcja przyżyciowa Machairoceratops. Autor: UnexpectedDinoLesson [2] | |
| Mapa znalezisk | |
Wczytywanie mapy…
| |
Wstęp
Machairoceratops to rodzaj ceratopsa z grupy Centrosaurinae, cechującej się m.in. krótszą czaszką w stosunku do siostrzanego kladu Chasmosaurinae. Znany jest tylko z jednego, fragmentarycznego okazu.
Odkrycie i opis
Szczątki machairoceratopsa zostały odkryte w 2006 r. na obszarze 3 m² w górnych warstwach formacji Wahweap. Skamieniałości zostały wydobyte w przeciągu dwóch sezonów terenowych. Loewen i współautorzy w 2013 roku wstępnie opisali szczątki tego ceratopsa i nadali tymczasową nazwę "Wahweap centrosaurinae B". W 2016 r. okaz ten został opisany przez zespół paleontologów w składzie: Eric Lund, Patrick O’Connor, Mark Loewen i Zubair Jinnah.
Materiał kopalny
Holotyp (UMNH VP 20550) to fragmentaryczna czaszka, obejmująca dwa rogi nadoczodołowe (obydwa oddzielone od reszty czaszki), lewą kość jarzmową, prawie kompletną, lekko zdeformowaną puszkę mózgową, lewą kość łuskową oraz kość ciemieniową (widoczne na rys. obok). Skamieniałości najprawdopodobniej należały do młodocianego lub dojrzewającego osobnika. Okaz ten znajduje się w Muzeum Historii Naturalnej Stanu Utah w Salt Lake City.
Budowa
Podobnie jak inne ceratopsy, Machairoceratops był zapewne łagodnym czworonożnym roślinożercą o czaszce zakończonej kostną kryzą i ozdobionej rogami. Wyglądem przypominał nieco Diabloceratops i Albertaceratops. Nad oczami znajdowała się para zakrzywionych rogów o długości ponad 27 cm. Ze względu na brak bliższych końców, ich dokładne położenie względem oczodołów nie jest znane. Na bokach kryzy prawdopodobnie znajdowały się po 4 episquamosales – małe rożki na kości łuskowej. Kość łuskowa miała wachlarzowaty kształt typowy dla centrozaurynów, chodź wg Loewena i in. (2024) była ona prostokątna. Na górze, z tyłu kryzy na kości ciemieniowej wyrastała jedynie para zakrzywionych przednio-grzbietowo dłuższych rogów epiparietales . Cecha ta występowała również u innego, jeszcze nienazwanego centrozauryna z formacji Wahweap (UMNH VP 20600). Brak obecności pozostałych par różków ciemieniowych u Machairoceratops mogła wynikać z rzeczywistej jego odmienności, młodocianego wieku lub procesów tafonomicznych. Osiągał rozmiary holotypu Diabloceratops.
Czaszka UMNH VP 16704
W 1998 roku w Nipple Butte (formacja Wahweap) odnaleziono czaszkę należącą do nieznanego wówczas centrozauryna. Był to pierwszy odkryty ceratopsyd pochodzący z formacji Wahweap. Znaleziska dokonał Joshua A. Smith. Czaszka ta została formalnie opisana w 2010 roku przez Kirklanda i DeBlieuxa jako należąca do nowo opisanego przez nich rodzaju Diabloceratops, jako Diabloceratops sp. Różni się od Diabloceratops eatoni m.in. większymi rozmiarami oraz kształtem kości łuskowej – to oraz pewne cechy anatomiczne świadczą być może o starszym wieku tego osobnika. Loewen i in. (2013) stwierdzili, że nie ma podstaw by przypisywać go do diabloceratopsa, dlatego bardziej asekuracyjnie uważają go za przedstawiciela Centrosaurinae indet. Lund i in. (2016) wskazują, że okaz UMNH VP 16704 jest bardziej zbliżony do Machairoceratops. Z kolei Rivera-Sylva i in. (2016) uważają, że okaz jest bardzo podobny do Menefeeceratops oraz Yehuecauhceratops.
Filogeneza
Wg autorów opisu Machairoceratops należy do podrodziny Centrosaurinae, będąc jej stosunkowo bazalnym członkiem. O pozycji systematycznej Machairoceratops zobacz więcej w: Ceratopsoidea#Kladogramy skupiające się na przedstawicielach Centrosaurinae.
Paleośrodowisko
Zobacz: Wahweap#Paleośrodowisko.
Machajroceratops w kulturze masowej
W 2021 roku chińska firma PNSO produkująca modele redukcyjne zaprezentowała figurkę Machairoceratops o imieniu Perez. [3] Jest to obecnie jedyny dostępny na rynku model tego ceratopsa.
Etymologia
Nazwa Machairoceratops pochodzi od greckiego słowa machairis, oznaczającego „zakrzywiony miecz”, co nawiązuje do zakrzywionych ku przodowi epiparietales pozycji 1 – rożków z tyłu kryzy, oraz łacińskiego słowa ceratops, czyli „rogata twarz”. Epitet gatunkowy cronusi odnosi się do mitologicznego boga Kronosa, przedstawianego często z zakrzywionym ostrzem.
Spis gatunków
| Machairoceratops | Lund, O’Connor, Loewen i Jinah, 2016 |
| M. cronusi | Lund, O’Connor, Loewen i Jinah, 2016 |
Bibliografia
Beveridge, T. L., Roberts, E. M., Ramezani, J., Titus, A. L., Eaton, J. G., Irmis, R. B., & Sertich, J. J. (2022). "Refined geochronology and revised stratigraphic nomenclature of the Upper Cretaceous Wahweap Formation, Utah, USA and the age of early Campanian vertebrates from southern Laramidia". Palaeogeography, Palaeoclimatology, Palaeoecology, 591, 110876. doi:10.1016/j.palaeo.2022.110876
DeBlieux, D. D., Kirkland, J. I., Gates, T. A., Eaton, J. G., Getty, M. A., Sampson, S. D., Loewen, M. A., & Hayden, M. C. (2013). "Paleontological overview and taphonomy of the middle Campanian Wahweap Formation in Grand Staircase-Escalante National Monument". [w]: Titus, A.L. & Loewen, M.A. (red.) "At the Top of the Grand Staircase: The Late Cretaceous of Southern Utah" Bloomington, Indiana University Press, 563-587.
Kirkland, J.I. & DeBlieux, D.D. (2010) "New basal centrosaurine ceratopsian skulls from the Wahweap Formation (Middle Campanian), Grand Staircase – Escalante National Monument, southern Utah"; in Ryan, M.J., Chinnery-Allgeier, B.J., & Eberth, D.A. (red.) New Perspectives on Horned Dinosaurs: The Royal Tyrell Museum Ceratopsian Symposium, Bloomington, Indiana University Press, 117 – 140.
Loewen, M.A., Farke, A.A., Sampson, S.D., Getty, M.A., Lund, E.K. & O'Connor, P.M. (2013) "Ceratopsid Dinosaurs from the Grand Staircase of Southern Utah" [w]: Titus, A.L. & Loewen, M.A. (red.) "At the Top of the Grand Staircase: The Late Cretaceous of Southern Utah" Bloomington, Indiana University Press, 488-503
Loewen, M. A., Sertich, J. J. W., Sampson, S., O’Connor, J. K., Carpenter, S., Sisson, B., Øhlenschlæger, A., Farke, A. A., Makovicky, P. J., Longrich, N. & Evans, D. C. (2024). "Lokiceratops rangiformis gen. et sp. nov. (Ceratopsidae: Centrosaurinae) from the Campanian Judith River Formation of Montana reveals rapid regional radiations and extreme endemism within centrosaurine dinosaurs". PeerJ 12:e17224 doi:10.7717/peerj.17224
Lund, E., K., O’Connor, P., M., Loewen, M., A., Jinnah, Z., A. (2016). "A New Centrosaurine Ceratopsid, Machairoceratops cronusi gen et sp. nov., from the Upper Sand Member of the Wahweap Formation (Middle Campanian), Southern Utah". PLoS ONE. 11 (5): e0154403. doi:10.1371/journal.pone.0154403
Rivera-Sylva, H. E., Hedrick, B. P., & Dodson, P. (2016). "A Centrosaurine (Dinosauria: Ceratopsia) from the Aguja Formation (Late Campanian) of Northern Coahuila, Mexico". PloS one, 11(4), e0150529. doi:10.1371/journal.pone.0150529
- ↑ Własne szacunki (PK) na podstawie rekonstrukcji GetAwayTrike'a
- ↑ Badanie przeprowadzone przez Beveridge'a i in. (2022) wykazało, że dokładny wiek osadów, w którym odnaleziono Machairoceratops wynosi 80,06 Ma. Wiek ogniwa Coyote Point gdzie wydobyto holotyp Machairoceratops jest w przedziale 80,61-79,02 Ma. W haśle jako czas występowania dinozaura przyjęto cały wiek ogniwa Coyote Point.
- ↑ https://dinotoyblog.com/machairoceratops-perez-prehistoric-animal-models-by-pnso/
![[2]](https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Machairoceratops_UDL.png){kind=link}
![[1]](https://commons.wikimedia.org/wiki/File:UMNH_VP_16704_Nipple_Butte.png){kind=link}