Diabloceratops: Różnice pomiędzy wersjami

Z Encyklopedia Dinozaury.com
Skocz do: nawigacja, szukaj
(szlify)
(przeniesienie części informacji do hasła Ceratopsoidea)
 
(Nie pokazano 32 wersji utworzonych przez 3 użytkowników)
Linia 1: Linia 1:
 
{{DISPLAYTITLE:''Diabloceratops''}}
 
{{DISPLAYTITLE:''Diabloceratops''}}
−
<small>
+
{{Opis
−
{| class="wikitable" style="background-color:CornSilk"
+
|Autor                 = [[Marcin Szermański]], [[Paweł Konarzewski]]
−
| Autor:
+
|Korekta                = [[Maciej Ziegler]]
−
| Korekta:
+
|nazwa                  = ''Diabloceratops'' (diabloceratops)
−
|-
+
|długość                = 4,5 m <ref name=Paul2016>Paul, G.S. (2016). "The Princeton Field Guide to Dinosaurs: 2nd Edition" wyd. Princeton University.</ref>
−
| [[Marcin Szermański]], [[Paweł Konarzewski]]
+
|wysokość              =
−
| [[Maciej Ziegler]]
+
|masa                  = 1,3 t <ref name=Paul2016></ref>
−
|}
+
|dieta                  = roślinożerny
−
</small>
+
|miejsce                = [[USA]] - Utah  
−
 
+
<small>([[formacja]] [[Wahweap]] - ogniwo Reynolds Point)</small>
−
----
+
|czas                  = {{Występowanie|81.6|80.6}}
−
 
+
ok. 81,6-80,6 [[Ma]] <ref>Badanie przeprowadzone przez Beveridge'a i in. (2022) wykazało, że dokładny  wiek osadów, w którym odnaleziono ''Diabloceratops'' wynosi 81,27 [[Ma]]. Wiek ogniwa Reynolds Point, gdzie wydobyto [[holotyp]] ''Diabloceratops'' jest w przedziale 81,55-80,62 [[Ma]]. W haśle jako czas występowania dinozaura przyjęto cały wiek ogniwa Reynolds Point.</ref><br>
−
{| class="wikitable" style="text-align:left" align="left"
 
−
! colspan=2 | ''Diabloceratops'' (diabloceratops)
 
−
|-
 
−
! '''Długość''':
 
−
| 4,5 m
 
−
 
 
−
|-
 
−
! '''Masa''':
 
−
| 1,5 t
 
−
|-
 
−
 
 
−
|-
 
−
! '''[[Lokacje|Miejsce występowania]]''':
 
−
| [[USA]] - Utah
 
−
 
 
−
<small>(formacja [[Wahweap]] - ogniwo Reynolds Point)</small>
 
−
|-
 
−
! '''[[Czas|Czas występowania]]'''
 
−
| ok. 81,3 [[Ma]] <small><ref> Beveridge, T. L., Roberts, E. M., Ramezani, J., Titus, A. L., Eaton, J. G., Irmis, R. B., & Sertich, J. J. (2022). Refined geochronology and revised stratigraphic nomenclature of the Upper Cretaceous Wahweap Formation, Utah, USA and the age of early Campanian vertebrates from southern Laramidia. Palaeogeography, Palaeoclimatology, Palaeoecology, 591, 110876. [[doi:10.1016/j.palaeo.2022.110876]]</ref></small>
 
−
 
 
 
<small>[[późna kreda]] ([[kampan]])</small>
 
<small>[[późna kreda]] ([[kampan]])</small>
−
|-
+
|systematyka            =
−
! '''Systematyka'''
+
[[Dinosauria]]
−
| [[Dinosauria]]
 
  
 
[[Ornithischia]]
 
[[Ornithischia]]
Linia 46: Linia 25:
  
 
[[Centrosaurinae]]
 
[[Centrosaurinae]]
−
|-
+
|grafika                = Diabloceratops.png
−
| colspan=2 |[[Plik:Diabloceratops NT.jpg|Diabloceratops NT]|400px]]
+
|podpis                = Rekonstrukcja przyżyciowa ''Diabloceratops''. Autor: UnexpectedDinoLesson [https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Diabloceratops_UDL.png]
−
<small>Rekonstrukcja ''Diabloceratops eatoni''. Autor: Nobu Tamura [https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Diabloceratops_NT.jpg]</small>
+
[[Plik:Diabloceratops Scale.svg|350px]]
−
|-
+
Porównanie wielkości człowieka z ''Diabloceratops'' [https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Diabloceratops_Scale.svg]
−
|}
+
|PorównanieGrupa        =
−
 
+
|PorównanieDługość      =
 +
|mapa                  =
 +
<display_points type="terrain" zoom=4>
 +
37.1781,-111.349~ miejsce odnalezienia holotypu ''Diabloceratops eatoni''
 +
</display_points>
 +
}}
 
==Wstęp==
 
==Wstęp==
−
[[Plik:Diabloceratops Scale.svg|300px|thumb|right| Porównanie wielkości człowieka z ''Diabloceratops'' [https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Diabloceratops_Scale.svg]]]
 
 
''Diabloceratops'' to jeden z najwcześniejszych i najbardziej [[bazalny]]ch centrozaurynów, żyjący na terenie dzisiejszych Stanów Zjednoczonych w późnej kredzie. Jego szczątki zostały odkryte w osadach formacji Wahweap na południu stanu Utah. [[Rodzaj]] ten został nazwany i opisany w [[2010]] roku przez [[James Kirkland|Kirklanda]] i [[Donald DeBlieux|DeBlieuxa]].
 
''Diabloceratops'' to jeden z najwcześniejszych i najbardziej [[bazalny]]ch centrozaurynów, żyjący na terenie dzisiejszych Stanów Zjednoczonych w późnej kredzie. Jego szczątki zostały odkryte w osadach formacji Wahweap na południu stanu Utah. [[Rodzaj]] ten został nazwany i opisany w [[2010]] roku przez [[James Kirkland|Kirklanda]] i [[Donald DeBlieux|DeBlieuxa]].
 +
 +
==Odkrycie==
 +
W 2002 roku Donald DeBlieux odnalazł w Last Chance bardzo kompletną czaszkę wówczas nieznanego centrozauryna wystającą z środkowych osadów formacji Wahweap (105 m powyżej styku z formacją [[Straight Cliffs]]). Wraz z czaszką znajdowały się również szczątki małych kręgowców. Przez 8 dni za pomocą gazowej piły do cięcia badacze oddzielili blok skalny z czaszką od podłoża. We wrześniu 2005 roku blok z czaszką został przetransportowany do laboratorium w Saint Lake City. Oczyszczenie czaszki z osadów zajęło ponad 800 godzin (Kirkland i DeBeliux, 2010).   
  
 
==Materiał kopalny==
 
==Materiał kopalny==
−
[[Plik:Diabloceratops skull.jpg|200px|thumb|right| Zrekonstruowana czaszka diabloceratopsa. Autor zdjęcia: Perry Quan [https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Diabloceratops_skull.jpg]]]
+
[[Plik:Diabloceratops eatoni by Nick Longrich.jpg||thumb|Czaszka [[holotyp]]owa ''Diabloceratops''. Fot. [[Longrich|Nick Longrich]][https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Diabloceratops_eatoni_by_Nick_Longrich.jpg].]]
−
[[Holotyp]] odnaleziony w Last Chance o numerze UMNH VP 16699 zawiera całą lewą część czaszki oraz elementy prawej strony.
+
[[Holotyp]] o numerze katalogowym UMNH VP 16699 zawiera całą lewą część czaszki oraz elementy prawej strony, której duża część uległa erozji. [[Kirkland]] i [[DeBlieux]] (2010) uważają, że czaszka należała do dorosłego osobnika.
  
 
==Budowa==
 
==Budowa==
−
Czaszka diabloceratopsa ozdobiona była czterema rogami, czyniąc jego wygląd niepowtarzalnym, wręcz demonicznym (z czego zresztą wzięła się jego nazwa [[rodzaj]]owa). Para dłuższych (ok. 50 cm) rogów wyrastała z końca kryzy, natomiast rogi nadoczne były około dwukrotnie krótsze. Rogi nadoczne były niemalże prosto skierowane ku górze, natomiast rogi na kryzie były zwrócone na zewnątrz, gdy u jego kuzyna ''[[Machairoceratops]]'' były wygięte do środka kryzy. Całkowitą długość czaszki (od dzioba po koniec kryzy) ocenia się na około 1 m, natomiast jej długość od dzioba do kłykcia potylicznego wynosi ok. 62 cm (Kirkland i DeBlieux, 2010).  
+
[[Plik:Diabloceratops skull.jpg|thumb|Zrekonstruowana czaszka ''Diabloceratops''. Fot. Perry Quan [https://commons.l.wikimedia.org/wiki/File:Diabloceratops_skull.jpg]]]
 +
Czaszka diabloceratopsa ozdobiona była czterema dużymi rogami, niewielkimi różkami ciemieniowymi i łuskowymi oraz niewielkim różkiem nosowym, czyniąc jego wygląd niepowtarzalnym, wręcz demonicznym (z czego zresztą wzięła się jego nazwa [[rodzaj]]owa). Okna w kryzie były trójkątne i wydłużone. Para dłuższych (ok. 50 cm) rogów wyrastała z końca kryzy, natomiast rogi nadoczne były około dwukrotnie krótsze. Rogi nadoczne były niemalże prosto skierowane ku górze, natomiast rogi na kryzie były zwrócone na zewnątrz, gdy u jego kuzyna ''[[Machairoceratops]]'' były wygięte do środka kryzy. Tuż przed małym, stożkowatym różkiem nosowym znajdowało się dodatkowe skostnienie mogące być drugim rogiem nosowym. ''Diabloceratops'' miał wyjątkowo duży, podobny do trójkąta różek jarzmowy (''epijugal''). Był on znacznie większy niż u pozostałych przedstawicieli [[Centrosaurinae]]. Duże różki jarzmowe występowały zazwyczaj u [[chasmozauryn]]ów. Od innych [[centrozauryn]]ów różnił się prostokątnym kształtem kości łuskowej oraz obecnością dodatkowego okna w czaszce znajdującego się między kością przedszczękową, szczękową oraz nosową. Cechy te występowały również u przedstawicieli [[Protoceratopsidae]]. Podobnie jak reszta [[centrozauryn]]ów, ''Diabloceratops'' miał schodkowaty styk między kością ciemieniową a łuskową. Kość szczękowa miała trójkątny kształt i znajdowały się w niej 24 zęby. Całkowitą długość czaszki (od dzioba po koniec kryzy) ocenia się na około 1 m, natomiast jej długość od dzioba do kłykcia potylicznego wynosi ok. 62 cm (Kirkland i DeBlieux, 2010).
 +
 
 +
==Systematyka==
 +
Liczne analizy filogenetyczne wskazują, że diabloceratops jest jednym z najbardziej bazalnych [[Centrosaurinae|centrozaurynów]]. Zobacz więcej w: [[Ceratopsoidea#Kladogramy]] oraz [[Ceratopsoidea#Kladogramy skupiające się na przedstawicielach Centrosaurinae]].
 +
 
 +
==Paleopatologie==
 +
O paleopatologiach ceratopsydów zobacz więcej w: [[Ceratopsoidea#Paleopatologie]].
 +
 
 +
==Paleośrodowisko==
 +
[[Plik:Wahweap Formation dinosaurs.jpg|thumb|Dinozaury z formacji Wahweap. Grupa ''Diabloceratops'' zażywa kąpiel błotną. Do wędrującego stada ''Acristavus'' zbliża się ''Lythronax''. Autor: ABelov2014 [https://www.deviantart.com/abelov2014/art/We-sit-quietly-A-caring-mother-var-2-931035023]]]
 +
Zobacz więcej: [[Wahweap#Paleośrodowisko]].
  
−
==Paleoekologia==
+
==Diabloceratops w kulturze masowej==
−
[[Plik:Diabloceratops in environment.jpg|300px|thumb|right| ''Diabloceratops'' w środowisku naturalnym. Autor: Abelov2014 [https://www.deviantart.com/abelov2014/art/Diabloceratops-514870045]]]
+
Diabloceratops ze względu na swój unikatowy wygląd jest popularny wśród producentów modeli dinozaurów (np. CollectA<ref>https://dinotoyblog.com/diabloceratops-collecta/</ref>, Safari LTD<ref>https://dinotoyblog.com/diabloceratops-wild-safari-by-safari-ltd/</ref>, Schleich<ref>https://dinotoyblog.com/diabloceratops-schleich/</ref>, Haolonggood<ref>https://dinotoyblog.com/news/upcoming-releases-from-haolonggood-new-for-2024pt-10/</ref> itp.).  
−
W środowisku odtworzonym na podstawie znalezisk z formacji Wahweap znajdowały się głównie tereny wilgotne z dominacją rzek, ale sezonowo występowały susze (Jinnah i Roberts, 2011). W starszych osadach odnaleziono dużo [[hadrozauryd]]ów, [[centrozauryn]]y, [[pachycefalozauryd]]a, [[nodozauryd]]a, krokodyle oraz żółwie. Znanymi dinozaurami z tej formacji są: ''[[Lythronax]], [[Acristavus]], [[Machairoceratops]]'' i ''[[Adelolophus]]'' (Holroyd i Hutchison, 2016).
 
  
 
==Etymologia==
 
==Etymologia==
Linia 72: Linia 68:
 
==Spis gatunków==
 
==Spis gatunków==
 
{| class="wikitable"
 
{| class="wikitable"
−
! ''Diabloceratops''
+
|{{V|''Diabloceratops''}}
 
| {{Kpt|[[James Kirkland|Kirkland]]}} i {{Kpt|[[Donald DeBlieux|DeBlieux]]}}, [[2010]]
 
| {{Kpt|[[James Kirkland|Kirkland]]}} i {{Kpt|[[Donald DeBlieux|DeBlieux]]}}, [[2010]]
 
|-
 
|-
−
! ''D. eatoni''
+
|{{V| ''D. eatoni''}}
 
| {{Kpt|Kirkland}} i {{Kpt|DeBlieux}}, 2010
 
| {{Kpt|Kirkland}} i {{Kpt|DeBlieux}}, 2010
 
|}
 
|}
  
 
==Bibliografia==
 
==Bibliografia==
−
<small>
+
<small>Beveridge, T. L., Roberts, E. M., Ramezani, J., Titus, A. L., Eaton, J. G., Irmis, R. B., & Sertich, J. J. (2022). "Refined geochronology and revised stratigraphic nomenclature of the Upper Cretaceous Wahweap Formation, Utah, USA and the age of early Campanian vertebrates from southern Laramidia". Palaeogeography, Palaeoclimatology, Palaeoecology, 591, 110876. [[doi:10.1016/j.palaeo.2022.110876]]
−
Jinnah, Z. A., & Roberts, E. M. (2011). Facies associations, paleoenvironment, and base-level changes in the Upper Cretaceous Wahweap Formation, Utah, USA. Journal of Sedimentary Research, 81(4), 266-283. [[doi:10.2110/jsr.2011.22]]
 
−
 
 
−
Holroyd, P.A.; Hutchison, H.J. (2016). "Fauna and setting of the Adelolophus hutchisoni type locality in the Upper Cretaceous (Campanian) Wahweap Formation of Utah". PaleoBios. 33. [[doi:10.5070/P9331031196]]
 
−
 
 
−
Kirkland, J.I. & DeBlieux, D.D. (2010) New basal centrosaurine ceratopsian skulls from the Wahweap Formation (Middle Campanian), Grand Staircase – Escalante National Monument, southern Utah; in Ryan, M.J., Chinnery-Allgeier, B.J., & Eberth, D.A. (red.) New Perspectives on Horned Dinosaurs: The Royal Tyrell Museum Ceratopsian Symposium, Bloomington, Indiana University Press, 117 – 140.
 
−
 
 
−
McDonald A. T., (2011) A Subadult Specimen of Rubeosaurus ovatus (Dinosauria: Ceratopsidae), with Observations on Other Ceratopsids from the Two Medicine Formation. PLoS ONE 6(8): e22710. [[doi:10.1371/journal.pone.0022710]]
 
  
−
Paul, G.S. (2010). "The Princeton Field Guide to Dinosaurs" wyd. Princeton University. <references/></small>
+
Kirkland, J.I. & DeBlieux, D.D. (2010) "New basal centrosaurine ceratopsian skulls from the Wahweap Formation (Middle Campanian), Grand Staircase – Escalante National Monument, southern Utah". [w]: Ryan, M.J., Chinnery-Allgeier, B.J., & Eberth, D.A. (red.) "New Perspectives on Horned Dinosaurs: The Royal Tyrell Museum Ceratopsian Symposium, Bloomington", Indiana University Press, 117 – 140.
 +
<references/></small>
  
 
[[Kategoria:Dinosauria]]
 
[[Kategoria:Dinosauria]]

Aktualna wersja na dzień 20:01, 31 paź 2024

Autor: Marcin Szermański, Paweł Konarzewski
Korekta: Maciej Ziegler

Diabloceratops (diabloceratops)
Długość 4,5 m [1]
Masa 1,3 t [1]
Dieta roślinożerny
Miejsce USA - Utah

(formacja Wahweap - ogniwo Reynolds Point)

Czas
252 201 145
66

ok. 81,6-80,6 Ma [2]
późna kreda (kampan)

Systematyka Dinosauria

Ornithischia

Ceratopsia

Ceratopsoidea

Ceratopsidae

Centrosaurinae

Diabloceratops UDL.png
Rekonstrukcja przyżyciowa Diabloceratops. Autor: UnexpectedDinoLesson [4]

Diabloceratops Scale.svg Porównanie wielkości człowieka z Diabloceratops [5]

Mapa znalezisk
Wczytywanie mapy…

Wstęp

Diabloceratops to jeden z najwcześniejszych i najbardziej bazalnych centrozaurynów, żyjący na terenie dzisiejszych Stanów Zjednoczonych w późnej kredzie. Jego szczątki zostały odkryte w osadach formacji Wahweap na południu stanu Utah. Rodzaj ten został nazwany i opisany w 2010 roku przez Kirklanda i DeBlieuxa.

Odkrycie

W 2002 roku Donald DeBlieux odnalazł w Last Chance bardzo kompletną czaszkę wówczas nieznanego centrozauryna wystającą z środkowych osadów formacji Wahweap (105 m powyżej styku z formacją Straight Cliffs). Wraz z czaszką znajdowały się również szczątki małych kręgowców. Przez 8 dni za pomocą gazowej piły do cięcia badacze oddzielili blok skalny z czaszką od podłoża. We wrześniu 2005 roku blok z czaszką został przetransportowany do laboratorium w Saint Lake City. Oczyszczenie czaszki z osadów zajęło ponad 800 godzin (Kirkland i DeBeliux, 2010).

Materiał kopalny

Czaszka holotypowa Diabloceratops. Fot. Nick Longrich[1].

Holotyp o numerze katalogowym UMNH VP 16699 zawiera całą lewą część czaszki oraz elementy prawej strony, której duża część uległa erozji. Kirkland i DeBlieux (2010) uważają, że czaszka należała do dorosłego osobnika.

Budowa

Zrekonstruowana czaszka Diabloceratops. Fot. Perry Quan [2]

Czaszka diabloceratopsa ozdobiona była czterema dużymi rogami, niewielkimi różkami ciemieniowymi i łuskowymi oraz niewielkim różkiem nosowym, czyniąc jego wygląd niepowtarzalnym, wręcz demonicznym (z czego zresztą wzięła się jego nazwa rodzajowa). Okna w kryzie były trójkątne i wydłużone. Para dłuższych (ok. 50 cm) rogów wyrastała z końca kryzy, natomiast rogi nadoczne były około dwukrotnie krótsze. Rogi nadoczne były niemalże prosto skierowane ku górze, natomiast rogi na kryzie były zwrócone na zewnątrz, gdy u jego kuzyna Machairoceratops były wygięte do środka kryzy. Tuż przed małym, stożkowatym różkiem nosowym znajdowało się dodatkowe skostnienie mogące być drugim rogiem nosowym. Diabloceratops miał wyjątkowo duży, podobny do trójkąta różek jarzmowy (epijugal). Był on znacznie większy niż u pozostałych przedstawicieli Centrosaurinae. Duże różki jarzmowe występowały zazwyczaj u chasmozaurynów. Od innych centrozaurynów różnił się prostokątnym kształtem kości łuskowej oraz obecnością dodatkowego okna w czaszce znajdującego się między kością przedszczękową, szczękową oraz nosową. Cechy te występowały również u przedstawicieli Protoceratopsidae. Podobnie jak reszta centrozaurynów, Diabloceratops miał schodkowaty styk między kością ciemieniową a łuskową. Kość szczękowa miała trójkątny kształt i znajdowały się w niej 24 zęby. Całkowitą długość czaszki (od dzioba po koniec kryzy) ocenia się na około 1 m, natomiast jej długość od dzioba do kłykcia potylicznego wynosi ok. 62 cm (Kirkland i DeBlieux, 2010).

Systematyka

Liczne analizy filogenetyczne wskazują, że diabloceratops jest jednym z najbardziej bazalnych centrozaurynów. Zobacz więcej w: Ceratopsoidea#Kladogramy oraz Ceratopsoidea#Kladogramy skupiające się na przedstawicielach Centrosaurinae.

Paleopatologie

O paleopatologiach ceratopsydów zobacz więcej w: Ceratopsoidea#Paleopatologie.

Paleośrodowisko

Dinozaury z formacji Wahweap. Grupa Diabloceratops zażywa kąpiel błotną. Do wędrującego stada Acristavus zbliża się Lythronax. Autor: ABelov2014 [3]

Zobacz więcej: Wahweap#Paleośrodowisko.

Diabloceratops w kulturze masowej

Diabloceratops ze względu na swój unikatowy wygląd jest popularny wśród producentów modeli dinozaurów (np. CollectA[3], Safari LTD[4], Schleich[5], Haolonggood[6] itp.).

Etymologia

Nazwa rodzajowa Diabloceratops składa się z hiszpańskiego diablo (znaczącego diabeł) oraz greckiego ceratops (rogate oblicze). W wolnym tłumaczeniu nazwę te można przetłumaczyć jako "diabelskie, rogate oblicze", która wzięła się z okazałych i złowieszczo wyglądających kolców występujących po parze nad oczami i na kryzie. Natomiast epitet gatunkowy eatoni honoruje paleontologa Jeffery’ego Eatona, który badał kredowe kręgowce na terenie południowego Utah.

Spis gatunków

Diabloceratops Kirkland i DeBlieux, 2010
D. eatoni Kirkland i DeBlieux, 2010

Bibliografia

Beveridge, T. L., Roberts, E. M., Ramezani, J., Titus, A. L., Eaton, J. G., Irmis, R. B., & Sertich, J. J. (2022). "Refined geochronology and revised stratigraphic nomenclature of the Upper Cretaceous Wahweap Formation, Utah, USA and the age of early Campanian vertebrates from southern Laramidia". Palaeogeography, Palaeoclimatology, Palaeoecology, 591, 110876. doi:10.1016/j.palaeo.2022.110876

Kirkland, J.I. & DeBlieux, D.D. (2010) "New basal centrosaurine ceratopsian skulls from the Wahweap Formation (Middle Campanian), Grand Staircase – Escalante National Monument, southern Utah". [w]: Ryan, M.J., Chinnery-Allgeier, B.J., & Eberth, D.A. (red.) "New Perspectives on Horned Dinosaurs: The Royal Tyrell Museum Ceratopsian Symposium, Bloomington", Indiana University Press, 117 – 140.

  1. ↑ 1,0 1,1 Paul, G.S. (2016). "The Princeton Field Guide to Dinosaurs: 2nd Edition" wyd. Princeton University.
  2. ↑ Badanie przeprowadzone przez Beveridge'a i in. (2022) wykazało, że dokładny wiek osadów, w którym odnaleziono Diabloceratops wynosi 81,27 Ma. Wiek ogniwa Reynolds Point, gdzie wydobyto holotyp Diabloceratops jest w przedziale 81,55-80,62 Ma. W haśle jako czas występowania dinozaura przyjęto cały wiek ogniwa Reynolds Point.
  3. ↑ https://dinotoyblog.com/diabloceratops-collecta/
  4. ↑ https://dinotoyblog.com/diabloceratops-wild-safari-by-safari-ltd/
  5. ↑ https://dinotoyblog.com/diabloceratops-schleich/
  6. ↑ https://dinotoyblog.com/news/upcoming-releases-from-haolonggood-new-for-2024pt-10/
Źródło: „https://encyklopedia.dinozaury.com/index.php?title=Diabloceratops&oldid=34808”