Kosmoceratops: Różnice pomiędzy wersjami
(Utworzył nową stronę „<small> {| class="wikitable" style="background-color:CornSilk" | Autor: | Korekta: |- | Marcin Szermański | |} </small> ---- {| class="wikitable" style="text-al...”) |
m (→Spis gatunków) |
||
(Nie pokazano 17 wersji utworzonych przez 5 użytkowników) | |||
Linia 1: | Linia 1: | ||
− | + | {{DISPLAYTITLE:''Kosmoceratops''}} | |
− | { | + | {{Opis |
− | | Autor | + | |Autor = [[Marcin Szermański]], [[Paweł Konarzewski]] |
− | + | |Korekta = | |
− | + | |nazwa = ''Kosmoceratops'' (kosmoceratops) | |
− | + | |długość = 4,5 m <ref name=Paul2016>Paul, G.S. (2016). "The Princeton Field Guide to Dinosaurs: 2nd Edition" wyd. Princeton University.</ref> | |
− | | | + | |wysokość = |
− | | | + | |masa = 1,2 t <ref name=Paul2016></ref> |
− | + | |dieta = roślinożerny | |
− | + | |miejsce = [[USA]] - Utah | |
− | + | <small>([[formacja]] [[Kaiparowits]])</small> | |
− | + | |czas = {{Występowanie|76.4|75.6}} | |
− | + | ok. 76,4-75,6 [[Ma]] <ref>Loewen, M. A., Sertich, J. J. W., Sampson, S., O’Connor, J. K., Carpenter, S., Sisson, B., Øhlenschlæger, A., Farke, A. A., Makovicky, P. J., Longrich, N. & Evans, D. C. (2024). "''Lokiceratops rangiformis'' gen. et sp. nov. (Ceratopsidae: Centrosaurinae) from the Campanian Judith River Formation of Montana reveals rapid regional radiations and extreme endemism within centrosaurine dinosaurs". PeerJ 12:e17224 [[doi:10.7717/peerj.17224]]</ref><br> | |
− | + | <small>[[późna kreda]] ([[kampan]])</small> | |
− | | | + | |systematyka = |
− | + | [[Dinosauria]] | |
− | |||
− | |||
− | | | ||
− | |||
− | | | ||
− | |||
− | | | ||
− | |||
− | | [[USA]] - Utah | ||
− | |||
− | <small>(formacja [[Kaiparowits]])</small> | ||
− | |- | ||
− | |||
− | |||
− | |||
− | <small> | ||
− | | | ||
− | |||
− | |||
[[Ornithischia]] | [[Ornithischia]] | ||
[[Ceratopsia]] | [[Ceratopsia]] | ||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
[[Ceratopsoidea]] | [[Ceratopsoidea]] | ||
Linia 48: | Linia 25: | ||
[[Chasmosaurinae]] | [[Chasmosaurinae]] | ||
− | | | + | |grafika = Kosmo_and_vaga.jpg |
− | | | + | |podpis = Na pierwszym planie ''Kosmoceratops''; w tle ''[[Vagaceratops]]''. <br>Autor: [[Jakub Kowalski]] [http://kahless28.deviantart.com/art/Kosmoceratops-and-Vagaceratops-186116203] |
− | < | + | |PorównanieGrupa = Kosmoceratops silhouette |
− | | | + | |PorównanieDługość = 4.5 |
− | + | |mapa = | |
− | | | ||
− | | | ||
<display_points type="terrain" zoom=4> | <display_points type="terrain" zoom=4> | ||
− | + | 37°4' N, 111°7' W~Grand Staircase-Escalante National Monument, formacja [[Kaiparowits]], [[USA]]|<small>''K. richardsoni'' - [[Holotyp]] (UMNH VP 17000) i materiał przypisany.<br> | |
</display_points> | </display_points> | ||
− | | | + | }} |
+ | ==Wstęp== | ||
+ | ''Kosmoceratops'' to [[rodzaj]] dinozaura rogatego, który występował w późnej kredzie na terenie obecnej Ameryki Północnej. Jego skamieniałości odnaleziono na terenie [[USA]] w południowej części stanu Utah, w tych samych pokładach co ''[[Utahceratops]]''. [[Eric Roberts|Roberts]] i in. ([[2013]]) datują te je na ok. 76 [[Ma]]. | ||
+ | |||
+ | ==Materiał kopalny== | ||
+ | [[Plik:Kosmoceratops richardsoni.png|300px|thumb|right|Odnalezione elementy szkieletu (na pomarańczowo) ''Kosmoceratops''. Źródło: Sampson i in., 2010. [https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Kosmoceratops_richardsoni.png]]] | ||
+ | ''Kosmoceratops'' znany jest z czterech osobników, w tym prawie kompletnej czaszki i 45% szkieletu pozaczaszkowego. Są to: | ||
− | + | [[Holotyp]] (UMNH VP 17000) to prawie kompletna czaszka dorosłego osobnika. | |
− | |||
− | + | Materiał przypisany (UMNH VP 16878) to dysartykułowana czaszka należąca do osobnika młodocianego. [[Scott Sampson|Sampson]] i in. ([[2010]]) omyłkowo oznaczyli go jako UMNH VP 12198. | |
− | + | Sampson i in. nie opisali szkieletu pozaczaszkowego (kompletnego w 45%) należącego do dwóch osobników, o którym wspomnieli w swej pracy. | |
− | |||
− | + | ==Budowa== | |
+ | [[Plik:Reconfiguration of epiparietal numbering in chasmosaurines.png|thumb|Propozycja oznaczenia różków ciemieniowych u gatunków ''[[Chasmosaurus]]'' i ''Kosmoceratops''. Źródło: Fowler i Freedman Fowler, 2020 [https://peerj.com/articles/9251/].]] | ||
+ | ''Kosmoceratops'' charakteryzował się najbardziej zdobioną kryzą wśród przedstawicieli [[Chasmosaurinae]]. Była ona stosunkowo krótka i szeroka z małymi otworami ciemieniowymi. Z górnej części kryzy wyrastało aż dziesięć różków. Sampson i in. (2010) zaproponowali, że trzy najbardziej wewnętrze różki są to ''[[epiparietales]]'' (ep3, ep2 i ep1), kolejny ''[[epiparietosquamosales]]'' (eps), a najbardziej zewnętrzny - ''[[episquamosales]]'' (es), jednakże Fowler i Freedman (2020) mają inną propozycję. Ich zdaniem trzy środkowe wyrostki tworzą jeden różek (ep1), najbardziej zewnętrzy (ep3), zaś środkowy (ep2) (zob. rys obok). Jak podają Loewen i współpracownicy (2013) młodociany osobnik UMNH VP 16878 miał tyle samo wyrostków na szczycie kryzy co [[holotyp]]. Rogi nadoczne były skierowane na boki, zakrzywione w dolną stronę. Róg nosowy był zwrócony do tyłu. | ||
==Systematyka== | ==Systematyka== | ||
− | + | Według analiz filogenetycznych kosmoceratops jest bliskim kuzynem ''[[Vagaceratops]]'' lub ''[[Spiclypeus]]''. Zobacz więcej: [[Ceratopsoidea#Kladogramy skupiające się na przedstawicielach Chasmosaurinae]]. | |
+ | |||
+ | ==Paleośrodowisko== | ||
+ | [[Plik:Kaiparowits fauna.jpg|thumb|''Kosmoceratops'' środowisku naturalnym. Znajduje się po prawej stronie. Autor: ABelov2014. [https://abelov2014.deviantart.com/art/Utahceratops-Nasutoceratops-Kosmoceratops-720725612]]] | ||
+ | Zobacz: [[Kaiparowits#Paleośrodowisko]] | ||
+ | |||
+ | ==Ewolucja== | ||
+ | Według Fowlera i Freedman-Fowler (2020) kosmoceratops jest ostatnim członkiem linii ewolucyjnej ''[[Chasmosaurus]]''. Zobacz więcej: [[Ceratopsoidea#Chasmosaurinae]]. | ||
+ | |||
+ | ==''Kosmoceratops'' z formacji [[Dinosaur Park]]?== | ||
+ | [[Plik:Kosmoceratopsskull.png|thumb|Czaszka holotypowa ''Kosmoceratops'' Źródło: Sampson i in., 2010 [https://journals.plos.org/plosone/article?id=10.1371/journal.pone.0012292]]] | ||
+ | [[Plik:Chasmosaurus skull CMN 8801.PNG|thumb|Czaszka CMN 8801. Źródło: Campbell i in., 2016 [https://journals.plos.org/plosone/article?id=10.1371/journal.pone.0145805]]] | ||
+ | [[Charles M. Sternberg]] w roku 1928 odnalazł na terenach formacji Dinosaur Park niekompletną czaszkę (CMN 8801), którą przypisano do rodzaju ''[[Chasmosaurus]]''. [[Longrich]] (2014) uznał, że należy ona do nowego [[gatunek|gatunku]] ''Kosmoceratops'' i ustalił, że jest [[takson siostrzany|taksonem siostrzanym]] dla ''K. richardsoni''. Campbell i in. (2016) nie zgodzili się z jego zdaniem i przypisali ją do nieokreślonego gatunku ''[[Chasmosaurus]]''. Opinię tą podtrzymują również Campbell i in. (2019). | ||
==Etymologia== | ==Etymologia== | ||
Linia 78: | Linia 71: | ||
==Spis gatunków== | ==Spis gatunków== | ||
{| class="wikitable" | {| class="wikitable" | ||
− | + | |{{V| ''Kosmoceratops''}} | |
− | | [[Scott Sampson| | + | | {{Kpt|[[Scott Sampson|Sampson]], [[Mark Loewen|Loewen]], [[Andrew Farke|Farke]], [[Eric Roberts|Roberts]], [[Catherine Forster|Forster]], [[Joshua Smith|Smith]]}} i {{Kpt|[[Alan Titus|Titus]]}}, [[2010]] |
|- | |- | ||
− | + | |{{V|''K. richardsoni''}} | |
− | | | + | | {{Kpt|[[Sampson]], [[Loewen]], Farke, Roberts, [[Forster]], Smith}} i {{Kpt|Titus}}, [[2010]] |
|} | |} | ||
==Bibliografia== | ==Bibliografia== | ||
<small> | <small> | ||
− | + | Campbell, J. A., Ryan, M. J., Holmes, R. B., & Schröder-Adams, C. J. (2016). "A re-evaluation of the chasmosaurine ceratopsid genus ''Chasmosaurus'' (Dinosauria: Ornithischia) from the Upper Cretaceous (Campanian) Dinosaur Park Formation of western Canada". PloS one, 11(1), e0145805. [[doi:10.1371/journal.pone.0145805]] | |
+ | |||
+ | Campbell, J. A., Ryan, M. J., Schroder-Adams, C. J., Holmes, R. B. & Evans, D. C. (2019) "Temporal range extension and evolution of the chasmosaurine ceratopsid "''Vagaceratops''" ''irvinensis'' (Dinosauria: Ornithischia) in the Upper Cretaceous (Campanian) Dinosaur Park Formation of Alberta." Vertebrate Anatomy Morphology Palaeontology 7: 83-100. [[doi:10.18435/vamp29356.]] | ||
+ | |||
+ | Dalman, S. G., Lucas, S. G., Jasinski, S. E., & Longrich, N. R. (2022). "''Sierraceratops turneri'', a new chasmosaurine ceratopsid from the Hall Lake Formation (Upper Cretaceous) of south-central New Mexico". Cretaceous Research, 130, 105034. [[doi:10.1016/j.cretres.2021.105034]] | ||
+ | |||
+ | Fowler, D. W. (2017). "Revised geochronology, correlation, and dinosaur stratigraphic ranges of the Santonian-Maastrichtian (Late Cretaceous) formations of the Western Interior of North America" PLoS ONE, 12(11), e0188426. [[doi:10.1371/journal.pone.0188426]] | ||
+ | |||
+ | Fowler, D. W. & Freedman Fowler, E.A . (2020). "Transitional evolutionary forms in chasmosaurine ceratopsid dinosaurs: evidence from the Campanian of New Mexico". PeerJ. 8: e9251. [[doi:10.7717/peerj.9251]]. | ||
+ | |||
+ | Loewen, M. A., Farke, A. A., Sampson, S. D., Getty, M. A., Lund, E. K. & O’Connor, P. M. (2013) "Ceratopsid Dinosaurs from the Grand Staircase of Southern Utah" [w:] Titus, A.L. & Loewen, M.A. (red.) "At the Top of the Grand Staircase: The Late Cretaceous of Southern Utah" Bloomington, Indiana University Press, 488-503. | ||
+ | |||
+ | Longrich, N. R. (2014). "The horned dinosaurs ''Pentaceratops'' and ''Kosmoceratops'' from the upper Campanian of Alberta and implications for dinosaur biogeography". Cretaceous Research, 51, 292-308. [[doi:10.1016/j.cretres.2014.06.011]] | ||
+ | |||
+ | Mallon, J. C., Ott, C. J., Larson, P. L., Iuliano, E. M., & Evans, D. C. (2016). "''Spiclypeus shipporum'' gen. et sp. nov., a boldly audacious new chasmosaurine ceratopsid (Dinosauria: Ornithischia) from the Judith River Formation (Upper Cretaceous: Campanian) of Montana, USA". PloS one, 11(5), e0154218. [[doi:10.1371/journal.pone.0154218]] | ||
+ | |||
+ | Roberts, E. M., Sampson, S. D., Deino, A. L., Bowring, S. A. & Buchwaldt, R. (2013) "The Kaiparowits Formation: A Remarkable Record of Late Cretaceous Terrestrial Environments, Ecosystems, and Evolution in Western North America" [w]: Titus, A.L. & Loewen, M.A. (red.) "At the Top of the Grand Staircase: The Late Cretaceous of Southern Utah" Bloomington, Indiana University Press | ||
− | + | Sampson, S. D., Loewen, M. A., Farke, A. A., Roberts, E. M., Forster, C. A., Smith, J. A. & Titus, A. L. (2010) "New Horned Dinosaurs from Utah Provide Evidence for Intracontinental Dinosaur Endemism". PLoS ONE 5 (9): e12292. [[doi:10.1371/journal.pone.0012292]] | |
− | </small> | + | <references/></small> |
[[Kategoria:Dinosauria]] | [[Kategoria:Dinosauria]] |
Aktualna wersja na dzień 19:56, 7 lis 2024
Autor: | Marcin Szermański, Paweł Konarzewski |
Kosmoceratops (kosmoceratops) | |||||
---|---|---|---|---|---|
Długość | 4,5 m [1] | ||||
Masa | 1,2 t [1] | ||||
Dieta | roślinożerny | ||||
Miejsce | USA - Utah | ||||
Czas |
ok. 76,4-75,6 Ma [2] | ||||
Systematyka | Dinosauria | ||||
Na pierwszym planie Kosmoceratops; w tle Vagaceratops. Autor: Jakub Kowalski [6]
Porównanie wielkości Kosmoceratops i człowieka. | |||||
Mapa znalezisk | |||||
Wczytywanie mapy…
|
Wstęp
Kosmoceratops to rodzaj dinozaura rogatego, który występował w późnej kredzie na terenie obecnej Ameryki Północnej. Jego skamieniałości odnaleziono na terenie USA w południowej części stanu Utah, w tych samych pokładach co Utahceratops. Roberts i in. (2013) datują te je na ok. 76 Ma.
Materiał kopalny
Kosmoceratops znany jest z czterech osobników, w tym prawie kompletnej czaszki i 45% szkieletu pozaczaszkowego. Są to:
Holotyp (UMNH VP 17000) to prawie kompletna czaszka dorosłego osobnika.
Materiał przypisany (UMNH VP 16878) to dysartykułowana czaszka należąca do osobnika młodocianego. Sampson i in. (2010) omyłkowo oznaczyli go jako UMNH VP 12198.
Sampson i in. nie opisali szkieletu pozaczaszkowego (kompletnego w 45%) należącego do dwóch osobników, o którym wspomnieli w swej pracy.
Budowa
Kosmoceratops charakteryzował się najbardziej zdobioną kryzą wśród przedstawicieli Chasmosaurinae. Była ona stosunkowo krótka i szeroka z małymi otworami ciemieniowymi. Z górnej części kryzy wyrastało aż dziesięć różków. Sampson i in. (2010) zaproponowali, że trzy najbardziej wewnętrze różki są to epiparietales (ep3, ep2 i ep1), kolejny epiparietosquamosales (eps), a najbardziej zewnętrzny - episquamosales (es), jednakże Fowler i Freedman (2020) mają inną propozycję. Ich zdaniem trzy środkowe wyrostki tworzą jeden różek (ep1), najbardziej zewnętrzy (ep3), zaś środkowy (ep2) (zob. rys obok). Jak podają Loewen i współpracownicy (2013) młodociany osobnik UMNH VP 16878 miał tyle samo wyrostków na szczycie kryzy co holotyp. Rogi nadoczne były skierowane na boki, zakrzywione w dolną stronę. Róg nosowy był zwrócony do tyłu.
Systematyka
Według analiz filogenetycznych kosmoceratops jest bliskim kuzynem Vagaceratops lub Spiclypeus. Zobacz więcej: Ceratopsoidea#Kladogramy skupiające się na przedstawicielach Chasmosaurinae.
Paleośrodowisko
Zobacz: Kaiparowits#Paleośrodowisko
Ewolucja
Według Fowlera i Freedman-Fowler (2020) kosmoceratops jest ostatnim członkiem linii ewolucyjnej Chasmosaurus. Zobacz więcej: Ceratopsoidea#Chasmosaurinae.
Kosmoceratops z formacji Dinosaur Park?
Charles M. Sternberg w roku 1928 odnalazł na terenach formacji Dinosaur Park niekompletną czaszkę (CMN 8801), którą przypisano do rodzaju Chasmosaurus. Longrich (2014) uznał, że należy ona do nowego gatunku Kosmoceratops i ustalił, że jest taksonem siostrzanym dla K. richardsoni. Campbell i in. (2016) nie zgodzili się z jego zdaniem i przypisali ją do nieokreślonego gatunku Chasmosaurus. Opinię tą podtrzymują również Campbell i in. (2019).
Etymologia
Nazwa rodzajowa Kosmoceratops to połączenie gr. kosmos (zdobiony) i gr. ceratops (rogate oblicze). Nazwa ta znaczy więc w wolnym tłumaczeniu "zdobione rogate oblicze" i odnosi się do jego bogato ozdobionej rogami kryzy. Epitet gatunkowy richardsoni honoruje Scotta Richardsona, który odkrył holotyp i wiele innych skamieniałości z GSENM (Grand Staircase-Escalante National Monument).
Spis gatunków
Kosmoceratops | Sampson, Loewen, Farke, Roberts, Forster, Smith i Titus, 2010 |
K. richardsoni | Sampson, Loewen, Farke, Roberts, Forster, Smith i Titus, 2010 |
Bibliografia
Campbell, J. A., Ryan, M. J., Holmes, R. B., & Schröder-Adams, C. J. (2016). "A re-evaluation of the chasmosaurine ceratopsid genus Chasmosaurus (Dinosauria: Ornithischia) from the Upper Cretaceous (Campanian) Dinosaur Park Formation of western Canada". PloS one, 11(1), e0145805. doi:10.1371/journal.pone.0145805
Campbell, J. A., Ryan, M. J., Schroder-Adams, C. J., Holmes, R. B. & Evans, D. C. (2019) "Temporal range extension and evolution of the chasmosaurine ceratopsid "Vagaceratops" irvinensis (Dinosauria: Ornithischia) in the Upper Cretaceous (Campanian) Dinosaur Park Formation of Alberta." Vertebrate Anatomy Morphology Palaeontology 7: 83-100. doi:10.18435/vamp29356.
Dalman, S. G., Lucas, S. G., Jasinski, S. E., & Longrich, N. R. (2022). "Sierraceratops turneri, a new chasmosaurine ceratopsid from the Hall Lake Formation (Upper Cretaceous) of south-central New Mexico". Cretaceous Research, 130, 105034. doi:10.1016/j.cretres.2021.105034
Fowler, D. W. (2017). "Revised geochronology, correlation, and dinosaur stratigraphic ranges of the Santonian-Maastrichtian (Late Cretaceous) formations of the Western Interior of North America" PLoS ONE, 12(11), e0188426. doi:10.1371/journal.pone.0188426
Fowler, D. W. & Freedman Fowler, E.A . (2020). "Transitional evolutionary forms in chasmosaurine ceratopsid dinosaurs: evidence from the Campanian of New Mexico". PeerJ. 8: e9251. doi:10.7717/peerj.9251.
Loewen, M. A., Farke, A. A., Sampson, S. D., Getty, M. A., Lund, E. K. & O’Connor, P. M. (2013) "Ceratopsid Dinosaurs from the Grand Staircase of Southern Utah" [w:] Titus, A.L. & Loewen, M.A. (red.) "At the Top of the Grand Staircase: The Late Cretaceous of Southern Utah" Bloomington, Indiana University Press, 488-503.
Longrich, N. R. (2014). "The horned dinosaurs Pentaceratops and Kosmoceratops from the upper Campanian of Alberta and implications for dinosaur biogeography". Cretaceous Research, 51, 292-308. doi:10.1016/j.cretres.2014.06.011
Mallon, J. C., Ott, C. J., Larson, P. L., Iuliano, E. M., & Evans, D. C. (2016). "Spiclypeus shipporum gen. et sp. nov., a boldly audacious new chasmosaurine ceratopsid (Dinosauria: Ornithischia) from the Judith River Formation (Upper Cretaceous: Campanian) of Montana, USA". PloS one, 11(5), e0154218. doi:10.1371/journal.pone.0154218
Roberts, E. M., Sampson, S. D., Deino, A. L., Bowring, S. A. & Buchwaldt, R. (2013) "The Kaiparowits Formation: A Remarkable Record of Late Cretaceous Terrestrial Environments, Ecosystems, and Evolution in Western North America" [w]: Titus, A.L. & Loewen, M.A. (red.) "At the Top of the Grand Staircase: The Late Cretaceous of Southern Utah" Bloomington, Indiana University Press
Sampson, S. D., Loewen, M. A., Farke, A. A., Roberts, E. M., Forster, C. A., Smith, J. A. & Titus, A. L. (2010) "New Horned Dinosaurs from Utah Provide Evidence for Intracontinental Dinosaur Endemism". PLoS ONE 5 (9): e12292. doi:10.1371/journal.pone.0012292
- ↑ 1,0 1,1 Paul, G.S. (2016). "The Princeton Field Guide to Dinosaurs: 2nd Edition" wyd. Princeton University.
- ↑ Loewen, M. A., Sertich, J. J. W., Sampson, S., O’Connor, J. K., Carpenter, S., Sisson, B., Øhlenschlæger, A., Farke, A. A., Makovicky, P. J., Longrich, N. & Evans, D. C. (2024). "Lokiceratops rangiformis gen. et sp. nov. (Ceratopsidae: Centrosaurinae) from the Campanian Judith River Formation of Montana reveals rapid regional radiations and extreme endemism within centrosaurine dinosaurs". PeerJ 12:e17224 doi:10.7717/peerj.17224