Kirtland: Różnice pomiędzy wersjami
m (Przekierowanie do Alamosaurus#Paleoekologia formacji Kirtland) |
(Nowy artykuł - hasło w trakcie rozbudowy) (Znacznik: Usunięto przekierowanie) |
||
| Linia 1: | Linia 1: | ||
| − | + | Hasło w trakcie rozbudowy | |
| + | {{Formacja | ||
| + | |Autor = [[Paweł Konarzewski]] | ||
| + | |Korekta = | ||
| + | |nazwa = Formacja Kirtland | ||
| + | |wiek = {{Występowanie|75|73.5}} | ||
| + | ok. 75-73,5 [[Ma]]<br> | ||
| + | <small>[[późna kreda]] ([[kampan]])</small> | ||
| + | |miejsce = [[USA]] - Nowy Meksyk i Kolorado | ||
| + | |podjednostki = ogniwa Hunter Wash, Farmington and De-na-zin | ||
| + | |underlies = [[formacja]] [[Ojo Alamo]] (niezgodnie) | ||
| + | |overlies = [[formacja]] [[Fruitand]] | ||
| + | |miąższość = do 254 m | ||
| + | |klimat = | ||
| + | |litologia = łupki, iłowice, mułowce, piaskowce, zlepieńce i tufy | ||
| + | |typowy = | ||
| + | |grafika = Kirtland Formation.jpg | ||
| + | |podpis = Odsłonięcia skał (profil typowy) formacji Kirtland w stanie Nowy Meksyk. Fot. Kent G. Budge [https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Kirtland_Formation.jpg] | ||
| + | |mapa = | ||
| + | }} | ||
| + | ==Wstęp== | ||
| + | Formacja Kirtland to [[późna kreda|późnokredowa]] jednostka litologiczna położona w Basenie San Juan na terenie dzisiejszych Stanów Zjednoczonych (stan Nowy Meksyk i Kolorady). Osady tej formacji powstały w [[kampan]]ie. | ||
| + | |||
| + | ==Etymologia== | ||
| + | Nazwa formacji wywodzi się od nazwy miasta Kirtland znajdującym się w stanie Nowy Meksyk. | ||
| + | |||
| + | ==Litologia== | ||
| + | [[Plik:Kirtland Formation Outcrops Near Coal Creek by Nick Longrich.jpg|thumb|Odsłonięcia skał formacji Kirtland w pobliżu Coal Creek. Fot. [[Nick Longrich]] [https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Kirtland_Formation_Outcrops_Near_Coal_Creek_by_Nick_Longrich.jpg].]] | ||
| + | Formacja Kirtland w swojej najniższej części styka się z [[Fruitland]]. Tworzą ją iłowce, piaskowce, zlepieńce oraz tufy, które można spotkać miejscami. Ogniwa Farmington oraz De-na-zin są zbudowane piaskowców i iłowców układających się w formie soczewek. W północno-zachodniej części Basenu San Juan (rejonie rzeki La Plata) występują zlepieńce żwirowe zbudowane z kwarcu i jaspisu. Skały te są wypełnione drobnoziarnistym piaskiem i mułem. Przyjmują one barwy od czerwonych (różne odcienie) do żółtych. Z kolei w zachodniej i południowo-zachodniej części pojawiają się miejscowo zlepieńce i purpurowe iłowce. W rejonie Pinyon Mesa występują warstwy tufów o różnej miąższości oraz grubsze pokłady piaskowców z dużą zawartością materiału andezytowego. Piaskowce formacji są drobno- do średnioziarniste, z przewagą frakcji drobnoziarnistej. Wcześniej uważano, że ogniwo Naashoibito należy do omawianej formacji, jednak obecnie zaliczane jest do młodszej formacji [[Ojo Alamo]], od której oddziela je wyraźna niezgodność stratygraficzna <ref>przerwa w osadzaniu się warstw skalnych mogącą wynikać np. z erozji lub przyczyn geologicznych</ref> o czasie trwania ok. 3,5 [[Ma]] (Fassett i Hinds, 1971; [[Robert Sullivan|Sullivan]] i Lucas, 2006; Fowler, 2017). | ||
| + | |||
| + | ==Paleofauna== | ||
| + | Paleofauna z formacji Kirtland była typowa dla późnej kredy Ameryki Północnej. Głównymi roślinożernymi dinozaurami były [[Ceratopsidae|ceratopsydy]] [[pachycefalozauryd]]y, [[hadrozauryd]]y oraz [[Ankylosauria|ankylozaury]]. Obok nich roślinami mogły się żywić również [[Ornithomimosauria|ornitomimozaury]] ora [[Oviraptorosauria|owiraptorozaury]]. Na szczycie łańcucha pokarmowego stały [[tyranozauroid]]y, zaś w ich cieniu żyły mniejsze [[dromeozauryd]]y oraz [[troodon]]tydy. Zbiorniki wodne zamieszkały żółwie oraz krokodylomorfy, a w przestrzeni powietrznej panowały pterozaury. | ||
| + | |||
| + | ==Bibliografia== | ||
| + | <small> | ||
| + | Fassett, J. E., & Hinds, J. S. (1971). "Geology and fuel resources of the Fruitland Formation and Kirtland Shale of the San Juan Basin, New Mexico and Colorado (Vol. 676)". US Government Printing Office | ||
| + | |||
| + | Fowler, D. W. (2017). "Revised geochronology, correlation, and dinosaur stratigraphic ranges of the Santonian-Maastrichtian (Late Cretaceous) formations of the Western Interior of North America". PLoS ONE, 12(11), e0188426. [[doi:10.1371/journal.pone.0188426]] | ||
| + | |||
| + | Sullivan, R. M., & Lucas, S. G. (2006). "The Kirtlandian land-vertebrate “age”–faunal composition, temporal position and biostratigraphic correlation in the nonmarine Upper Cretaceous of Western North America". New Mexico Museum of Natural History and Science Bulletin, 35, 7-29. | ||
| + | <references/></small> | ||
| + | [[Kategoria:Formacje]] | ||
| + | [[Kategoria:Formacje kredowe]] | ||
| + | [[Kategoria:Formacje Ameryki Północnej]] | ||
| + | [[Kategoria:Formacje USA]] | ||
Wersja z 07:27, 11 wrz 2025
Hasło w trakcie rozbudowy
| Autor: | Paweł Konarzewski |
| Formacja Kirtland | |
|---|---|
| Wiek |
ok. 75-73,5 Ma |
| Miejsce | USA - Nowy Meksyk i Kolorado |
| Podjednostki | ogniwa Hunter Wash, Farmington and De-na-zin |
| Leży pod | formacja Ojo Alamo (niezgodnie) |
| Leży nad | formacja Fruitand |
| Miąższość | do 254 m |
| Litologia | łupki, iłowice, mułowce, piaskowce, zlepieńce i tufy |
 Odsłonięcia skał (profil typowy) formacji Kirtland w stanie Nowy Meksyk. Fot. Kent G. Budge [2] | |
Wstęp
Formacja Kirtland to późnokredowa jednostka litologiczna położona w Basenie San Juan na terenie dzisiejszych Stanów Zjednoczonych (stan Nowy Meksyk i Kolorady). Osady tej formacji powstały w kampanie.
Etymologia
Nazwa formacji wywodzi się od nazwy miasta Kirtland znajdującym się w stanie Nowy Meksyk.
Litologia
Formacja Kirtland w swojej najniższej części styka się z Fruitland. Tworzą ją iłowce, piaskowce, zlepieńce oraz tufy, które można spotkać miejscami. Ogniwa Farmington oraz De-na-zin są zbudowane piaskowców i iłowców układających się w formie soczewek. W północno-zachodniej części Basenu San Juan (rejonie rzeki La Plata) występują zlepieńce żwirowe zbudowane z kwarcu i jaspisu. Skały te są wypełnione drobnoziarnistym piaskiem i mułem. Przyjmują one barwy od czerwonych (różne odcienie) do żółtych. Z kolei w zachodniej i południowo-zachodniej części pojawiają się miejscowo zlepieńce i purpurowe iłowce. W rejonie Pinyon Mesa występują warstwy tufów o różnej miąższości oraz grubsze pokłady piaskowców z dużą zawartością materiału andezytowego. Piaskowce formacji są drobno- do średnioziarniste, z przewagą frakcji drobnoziarnistej. Wcześniej uważano, że ogniwo Naashoibito należy do omawianej formacji, jednak obecnie zaliczane jest do młodszej formacji Ojo Alamo, od której oddziela je wyraźna niezgodność stratygraficzna [1] o czasie trwania ok. 3,5 Ma (Fassett i Hinds, 1971; Sullivan i Lucas, 2006; Fowler, 2017).
Paleofauna
Paleofauna z formacji Kirtland była typowa dla późnej kredy Ameryki Północnej. Głównymi roślinożernymi dinozaurami były ceratopsydy pachycefalozaurydy, hadrozaurydy oraz ankylozaury. Obok nich roślinami mogły się żywić również ornitomimozaury ora owiraptorozaury. Na szczycie łańcucha pokarmowego stały tyranozauroidy, zaś w ich cieniu żyły mniejsze dromeozaurydy oraz troodontydy. Zbiorniki wodne zamieszkały żółwie oraz krokodylomorfy, a w przestrzeni powietrznej panowały pterozaury.
Bibliografia
Fassett, J. E., & Hinds, J. S. (1971). "Geology and fuel resources of the Fruitland Formation and Kirtland Shale of the San Juan Basin, New Mexico and Colorado (Vol. 676)". US Government Printing Office
Fowler, D. W. (2017). "Revised geochronology, correlation, and dinosaur stratigraphic ranges of the Santonian-Maastrichtian (Late Cretaceous) formations of the Western Interior of North America". PLoS ONE, 12(11), e0188426. doi:10.1371/journal.pone.0188426
Sullivan, R. M., & Lucas, S. G. (2006). "The Kirtlandian land-vertebrate “age”–faunal composition, temporal position and biostratigraphic correlation in the nonmarine Upper Cretaceous of Western North America". New Mexico Museum of Natural History and Science Bulletin, 35, 7-29.
- ↑ przerwa w osadzaniu się warstw skalnych mogącą wynikać np. z erozji lub przyczyn geologicznych
![[2]](https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Kirtland_Formation.jpg){kind=link}
![[1]](https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Kirtland_Formation_Outcrops_Near_Coal_Creek_by_Nick_Longrich.jpg){kind=link}