Titanoceratops: Różnice pomiędzy wersjami

Rekonstrukcja szkieletu. Znany materiał na biało, niewystarczająco zilustrowany na jasnoszaro, zrekonstruowany na ciemnoszaro. Autor: Slate Weasel [4]


	6.5 m

Porównanie wielkości Titanoceratops i człowieka.
Sylwetki: Phylopic.org

Mapa znalezisk

Wczytywanie mapy…

Wstęp

Titanoceratops to rodzaj dinozaura rogatego, który należy do kladu Triceratopsini – zaawansowanej grupy zrzeszającej m.in. Eotriceratops, Ojoceratops, Torosaurus oraz Triceratops i jest jego najstarszym przedstawicielem.

Titanoceratops jest zdaniem Longricha (2011) największym (najcięższym) znanym dinozaurem kampanu Ameryki Północnej, choć w tej kwestii Longrich raczej się myli, np. Magnapaulia laticaudus przerasta go. Niemniej Titanoceratops osiągał rozmiary zbliżone do Triceratops. Odkrycie tytanoceratopsa zmieniło dotychczasowy pogląd na ewolucję dużych chasmozaurynów – jak się okazało Triceratopsini wyewoluowały kilka milionów lat wcześniej, niż sądzono wcześniej.

Materiał kopalny

Holotyp (OMNH 10165) to niekompletny szkielet, na który składają się: niekompletna (brak głównie tyłu kryzy) czaszka z żuchwą, elementy kręgosłupa (syncervical, tylny kręg szyjny, 6 grzbietowych, 7 krzyżowych i 7 ogonowych), niekompletne żebra, kości obręczy i kończyny przedniej (łopatka, ramienne, prawa promieniowa), kości kończyny tylnej (udowe, piszczelowe, prawa strzałkowa), kości miednicy (biodrowe, kulszowe) i skostniałe ścięgna (Lehman, 1998; Longrich, 2011).

Rekonstrukcja Titanoceratops. Autor: Paleocolour [1].

Częściowo zekonstruowana czaszka. Fot.: Nicholas R. Longrich [2].

Rekonstrukcja. Autor: Nobu Tamura [3].

Budowa i ważność

Początkowo jego holotyp traktowano jako wyrośnięty okaz Pentaceratops sternbergi (Lehman, 1998), jednak nie wykazuje jego cech diagnostycznych (Longrich, 2011).

Diagnoza według Longricha (2011): przedstawiciel kladu Triceratopsini różniący się: od innych chasmozaurynów ekstremalnym powiększeniem dołu w kości przedszczękowej; od Triceratops w posiadaniu cienkich kości łuskowych, obecnością okien ciemieniowych (oba mogą być związane z wiekiem zwierzęcia - Horner i Goodwin, 2006; Scannella i Horner, 2010), przypominającą róg kością najarzmową; różniący się od Triceratops i Torosaurus w wąskiej części kości ciemieniowej między oknami i pionowej rozpórki nosowej (ang. narial strut) z wąską podstawą; różniący się od Triceratops i Torosaurus i Eotriceratops w posiadaniu rozszerzonego episquamosal (małego rożku) na tylnym końcu kości łuskowej (może być związane z wiekiem zwierzęcia - Horner i Goodwin, 2006) i bardzo dużym dołem w kości przedszczękowej, brakiem grzbietowo zgiętego wyrostka nosowego kości przedszczękowej; różniący się od eotriceratopsa w posiadaniu wydłużonej kości przedszczękowej w stosunku do jej wysokości (Longrich, 2011).

Longrich (2011) podał również 22 cechy odróżniające Titanoceratops od Pentaceratopsa, z których na pewno część (1, 3, 5, 6, 8, 9) może zależeć od wieku osobnika i zmienności między przedstawicielami tego samego gatunku (por. Horner i Goodwin, 2006; Longrich i Field, 2012). Wiele z nich dotyczy kości przedszczękowej a kilka szkieletu pozaczaszkowego. Kolejne cechy różniące oba rodzaje zostały wskazane przez Dalmana i in. (2022).

Etymologia

Nazwa rodzajowa Titanoceratops znaczy "tytaniczne/olbrzymie rogate oblicze" (gr. titan + ceras + ops). Epitet gatunkowy ouranos (odrzucona ostatecznie inna wersja Longricha - ouranous) została zaczerpnięta od Uranosa – ojca tytanów z mitologii greckiej.

Spis gatunków

Titanoceratops	Longrich, 2011
*T. ouranos*	Longrich, 2011
= "T. ouranos"	Longrich, 2010	nomen nudum
= "T. ouranous"	Longrich, 2010	nomen nudum

Bibliografia

Dalman, S., Jasinski, S., & Lucas, S. (2022) "A New Chasmosaurine Ceratopsid from the Upper Cretaceous (Campanian) Farmington Member of the Kirtland Formation, New Mexico" New Mexico Museum of Natural History and Science Bulletin, 90, 127-153.

Lehman T.M. (1998) "A gigantic skull and skeleton of the horned dinosaur Pentaceratops sternbergi from New Mexico" Journal of Paleontology, 72(5), 894-906.

Longrich N.R. (2011) "Titanoceratops ouranos, a giant horned dinosaur from the Late Campanian of New Mexico" Cretaceous Research, 32 (3), 264-276. doi:10.1016/j.cretres.2010.12.007

Longrich, N.R. & Field, D.J. (2012) "Torosaurus Is Not Triceratops: Ontogeny in Chasmosaurine Ceratopsids as a Case Study in Dinosaur Taxonomy" PLoS ONE 7(2), e32623. doi:10.1371/journal.pone.0032623

Horner J.R. & Goodwin M.B. (2006) "Major cranial changes during Triceratops ontogeny" Proceedings of the Royal Society B: Biological Sciences, 273 (1602), 2757-2761. doi:10.1098/rspb.2006.3643

Scannella, J. & Horner J.R. (2010) "Torosaurus Marsh, 1891, is Triceratops Marsh, 1889 (Ceratopsidae: Chasmosaurinae): synonymy through ontogeny" Journal of Vertebrate Paleontology, 30(4): 1157-1168. doi:10.1080/02724634.2010.483632

↑ ^1,0 ^1,1 Paul, G.S. (2016). "The Princeton Field Guide to Dinosaurs: 2nd Edition" wyd. Princeton University.
↑ Lehman (1998)
↑ Benson, R.B.J., Campione, N.E., Carrano, M.T., Mannion, P.D., Sullivan, C., Upchurch, P. & Evans, D.C. (2014) "Rates of Dinosaur Body Mass Evolution Indicate 170 Million Years of Sustained Ecological Innovation on the Avian Stem Lineage" PLoS Biology, 12(5), e1001853. doi:10.1371/journal.pbio.1001853

[Paul2016-1] 1,0 ^1,1 Paul, G.S. (2016). "The Princeton Field Guide to Dinosaurs: 2nd Edition" wyd. Princeton University.

[2] Lehman (1998)

[3] Benson, R.B.J., Campione, N.E., Carrano, M.T., Mannion, P.D., Sullivan, C., Upchurch, P. & Evans, D.C. (2014) "Rates of Dinosaur Body Mass Evolution Indicate 170 Million Years of Sustained Ecological Innovation on the Avian Stem Lineage" PLoS Biology, 12(5), e1001853. doi:10.1371/journal.pbio.1001853

[1]

[2]

[3]

@@ Linia 1: / Linia 1: @@
-<small>
+{{DISPLAYTITLE:''Titanoceratops''}}
-{| class="wikitable" style="background-color:CornSilk"
+{{Opis
-| Autor:
+ |Autor                  = [[Marcin Szermański]], [[Maciej Ziegler]]
-| Korekta:
+ |Korekta                = [[Tomasz Skawiński]], [[Dawid Mika]], [[Paweł Konarzewski]]
-|-
+ |nazwa                  = ''Titanoceratops'' (tytanoceratops)
-| [[Marcin Szermański]]
+ |długość                = 6,5<ref name=Paul2016>Paul, G.S. (2016). "The Princeton Field Guide to Dinosaurs: 2nd Edition" wyd. Princeton University.</ref>-6,8<ref>Lehman (1998)</ref> m
+ |wysokość               =
+ |masa                   = 4,5<ref name=Paul2016>Paul, G.S. (2016). "The Princeton Field Guide to Dinosaurs: 2nd Edition" wyd. Princeton University.</ref>-10,8<ref>Benson, R.B.J., Campione, N.E., Carrano, M.T., Mannion, P.D., Sullivan, C., Upchurch, P. & Evans, D.C. (2014) "Rates of Dinosaur Body Mass Evolution Indicate 170 Million Years of Sustained Ecological Innovation on the Avian Stem Lineage" PLoS Biology, 12(5), e1001853. [[doi:10.1371/journal.pbio.1001853]]</ref> t
+ |dieta                  = roślinożerny
+ |miejsce                = [[USA]] - Nowy Meksyk
+<small>([[formacja]] [[Fruitland]] - ogniwo Fossil Forest lub [[formacja]] [[Kirtland]] - ogniwo Hunter Wash)</small>
+ |czas                   = {{Występowanie|75|74.5}}
+ok. 75 [[Ma]]<br>
+<small>[[późna kreda]] ([[kampan]])</small>
+ |systematyka            =
+[[Dinosauria]]
-[[Maciej Ziegler]]
+[[Ornithischia]]
-| [[Tomasz Skawiński]]
-[[Dawid Mika]]
+[[Ceratopsia]]
-|}
-</small>
-----
+[[Ceratopsoidea]]
-{| class="wikitable" style="text-align:left" align="left"
+[[Ceratopsidae]]
-! colspan=2 | ''Titanoceratops'' (tytanoceratops)
-|-
-! '''Długość''':
-| 6,8 m
-|-
+[[Chasmosaurinae]]
-! '''Masa''':
-| 6,5 t
-|-
+[[Triceratopsini]]
-! '''[[Lokacje|Miejsce występowania]]''':
+|grafika                = Titanoceratops_Skeletal.svg
-| wyższe pokłady [[formacja Fruitland|formacji Fruitland]]
+ |podpis                 = Rekonstrukcja szkieletu. Znany materiał na biało, niewystarczająco zilustrowany na jasnoszaro, zrekonstruowany na ciemnoszaro. Autor: Slate Weasel [https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Titanoceratops_Skeletal.svg]
+ |PorównanieGrupa        = Titanoceratops silhouette
+ |PorównanieDługość      = 6.5
+ |mapa                   =
+<display_points type="terrain" zoom=4>
+New Mexico, USA~wyższe pokłady formacji [[Fruitland]] lub niższe pokłady formacji [[Kirtland]], Nowy Meksyk, [[USA]]|<small>''T. ouranos'' - '''OMNH 10165 ([[holotyp]])'''.
+</display_points>
+}}
+==Wstęp==
+''Titanoceratops'' to [[rodzaj]] dinozaura rogatego, który należy do [[klad]]u [[Triceratopsini]] – [[zaawansowany|zaawansowanej]] grupy zrzeszającej m.in. ''[[Eotriceratops]]'', ''[[Ojoceratops]]'', ''[[Torosaurus]]'' oraz ''[[Triceratops]]'' i jest jego najstarszym przedstawicielem.
-lub niższe pokłady [[formacja Kirkland|formacji Kirkland]]
+''Titanoceratops'' jest zdaniem Longricha (2011) największym (najcięższym) znanym dinozaurem [[kampan]]u Ameryki Północnej, choć w tej kwestii [[Nicholas Longrich|Longrich]] raczej się myli, np. ''[[Magnapaulia]] laticaudus'' przerasta go. Niemniej ''Titanoceratops'' osiągał rozmiary zbliżone do ''[[Triceratops]]''. Odkrycie tytanoceratopsa zmieniło dotychczasowy pogląd na ewolucję dużych chasmozaurynów – jak się okazało [[Triceratopsini]] wyewoluowały kilka milionów lat wcześniej, niż sądzono wcześniej.
-[[Stany Zjednoczone]] ([[Nowy Meksyk]])
+==Materiał kopalny==
-|-
+[[Holotyp]] (OMNH 10165) to niekompletny szkielet, na który składają się: niekompletna (brak głównie tyłu kryzy) czaszka z żuchwą, elementy kręgosłupa (''syncervical'', tylny kręg szyjny, 6 grzbietowych, 7 krzyżowych i 7 ogonowych), niekompletne żebra, kości obręczy i kończyny przedniej (łopatka, ramienne, prawa promieniowa), kości kończyny tylnej (udowe, piszczelowe, prawa strzałkowa), kości miednicy (biodrowe, kulszowe) i skostniałe ścięgna (Lehman, 1998; Longrich, 2011).
-! '''[[Czas|Czas występowania]]'''
-| 74-73 Ma
-(późny [[kampan]])
-|-
-! '''Systematyka'''
-| [[Dinosauria]]
-[[Ornithishia]]
-[[Genasauria]]
+[[Plik:Titanoceratops_ouranos_life_restoration.jpg|300px|thumb|rigth|Rekonstrukcja ''Titanoceratops''. Autor: Paleocolour [https://www.deviantart.com/paleocolour/art/Titanoceratops-ouranos-739855154].]]
-[[Cerapoda]]
+[[Plik:Titanoceratops_ouranos_skull_by_Nick_Longrich.jpg|300px|thumb|rigth|Częściowo zekonstruowana czaszka. Fot.: Nicholas R. Longrich [https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Titanoceratops_ouranos_skull_by_Nick_Longrich.jpg].]]
-[[Marginocephalia]]
+[[Plik:Titanoceratops NT.jpg|300px|thumb|rigth|Rekonstrukcja. Autor: Nobu Tamura [https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Titanoceratops_NT.jpg].]]
-[[Ceratopsia]]
+==Budowa i ważność==
+Początkowo jego [[holotyp]] traktowano jako wyrośnięty okaz ''[[Pentaceratops]] sternbergi'' (Lehman, 1998), jednak nie wykazuje jego cech diagnostycznych (Longrich, 2011).
-[[Neoceratopia]]
+[[Diagnoza]] według [[Longric]]ha (2011): przedstawiciel [[klad]]u [[Triceratopsini]] różniący się: od innych [[chasmozauryn]]ów ekstremalnym powiększeniem dołu w kości przedszczękowej; od ''[[Triceratops]]'' w posiadaniu cienkich kości łuskowych, obecnością okien ciemieniowych (oba mogą być związane z wiekiem zwierzęcia - [[John Horner|Horner]] i [[Mark Goodwin|Goodwin]], [[2006]]; [[John Scannella|Scannella]] i Horner, [[2010]]), przypominającą róg kością najarzmową; różniący się od ''Triceratops'' i ''[[Torosaurus]]'' w wąskiej części kości ciemieniowej między oknami i pionowej rozpórki nosowej (ang. ''narial strut'') z wąską podstawą; różniący się od ''Triceratops'' i ''Torosaurus'' i ''[[Eotriceratops]]'' w posiadaniu rozszerzonego ''episquamosal'' (małego rożku) na tylnym końcu kości łuskowej (może być związane z wiekiem zwierzęcia - Horner i Goodwin, [[2006]]) i bardzo dużym dołem w kości przedszczękowej, brakiem grzbietowo zgiętego wyrostka nosowego kości przedszczękowej; różniący się od eotriceratopsa w posiadaniu wydłużonej kości przedszczękowej w stosunku do jej wysokości (Longrich, 2011).
-[[Ceratopsidae]]
+[[Nicholas Longrich|Longrich]] ([[2011]]) podał również 22 cechy odróżniające ''Titanoceratops'' od ''Pentaceratopsa'', z których na pewno część (1, 3, 5, 6, 8, 9) może zależeć od wieku osobnika i zmienności między przedstawicielami tego samego gatunku (por. Horner i Goodwin, 2006; Longrich i Field, 2012). Wiele z nich dotyczy kości przedszczękowej a kilka szkieletu pozaczaszkowego. Kolejne cechy różniące oba rodzaje zostały wskazane przez Dalmana i in. (2022).
-[[Chasmosaurinae]]
-[[Triceratopsini]]
-|-
-| colspan=2 |[[Plik:Titanoceratops.jpg|400px|]]
-|}
-==Wstęp==
-''Titanoceratops'' to nazwa rodzajowa dinozaura rogatego, który należy do kladu [[Triceratopsini]] – zaawansowanej grupy zrzeszającej ''[[Eotriceratops]]'', ''[[Nedoceratops]]'', ''[[Ojoceratops]]'', ''[[Torosaurus]]'' oraz ''[[Triceratops]]'' i jest jego najstarszym przedstawicielem. Początkowo holotyp traktowano jako wyrośnięty okaz ''[[Pentaceratops]] sternbergii'', jednak nie wykazuje jego cech diagnostycznych. ''Titanoceratops'' jest największym (najcięższym) znanym dinozaurem kampanu Ameryki Północnej, choć w tej kwestii [[Longrich]] raczej się myli – niepewny gatunek lambeozaura, ''[[Lambeosaurus]] laticaudus'' przerasta go rozmiarami. Na podstawie skamieniałości uważa się, że osiągał rozmiary zbliżone do ''[[Triceratops]]''. Odkrycie tytanoceratopsa zmieniło dotychczasowy pogląd na ewolucję dużych chasmozaurynów – jak się okazuje [[Triceratopsini]] wyewoluowały 5 milionów lat wcześniej, niż sądzono dotychczas.
-==Materiał kopalny==
-[[Holotyp]] (OMNH 10165) to niekompletny szkielet na którego składają się: niekompletna czaszka z żuchwą, elementy kręgosłupa (''syncervical'', kręgi szyjne, grzbietowe, krzyżowe i ogonowe), niekompletne żebra, kości kończyny górnej (ramienne, prawa promieniowa), kości kończyny dolnej (udowe, piszczelowe, prawa strzałkowa), kości miednicy (biodrowe, kulszowe) i skostniałe ścięgna.
-==Budowa i cechy anatomiczne==
-Przedstawiciel kladu [[Triceratopsini]] różniący się: od innych chasmozaurynów ekstremalnym powiększeniem dołu w kości przedszczękowej; od triceratopsa w posiadaniu cienkich kości łuskowych, obecnością okien ciemieniowych (oba mogą być związane z wiekiem zwierzęcia - [[Horner]] i [[Goodwin]], [[2006]]; [[Scannella]] i [[Horner]], [[2010]]), przypominającej róg kość nadjarzmową; różniący się od triceratopsa i torozaura w posiadaniu wąskiego łuku ciemieniowego i pionowej nosowej rozpórki z wąską podstawą; różniący się od triceratopsa, torozaura i eotriceratopsa w posiadaniu rozszerzonego ''epoccipital'' (małego rożku) na ogonowym końcu kości łuskowej (może być związane z wiekiem zwierzęcia - [[Horner]] i [[Goodwin]], [[2006]]; [[Scannella]] i [[Horner]], [[2010]]) i bardzo dużym dołem w kości przedszczękowej, brakiem rzędu zgiętych grzbietowo wyrostków; różniący się od eotriceratopsa w posiadaniu wydłużonej kości przedszczękowej w stosunku do jej wysokości.
-[[Longrich]] ([[2011]]) podaje 22 cechy odróżniające tytanoceratopsa od pentaceratopsa, z których niektóre mogą zależeć od wieku osobnika i zmienności między przedstawicielami tego samego gatunku.
 ==Etymologia==
-Nazwa rodzajowa ''Titanoceratops'' znaczy "tytaniczne/olbrzymie rogate oblicze" (gr. ''titan'' + ''ceras'' + ''ops''). Epitet gatunkowy ''ouranos'' (odrzucona ostatecznie inna wersja Longricha - ''ouranous'') została zaczerpnięta od Uranosa – ojca tytanów z mitologii greckiej.
+Nazwa [[rodzaj]]owa ''Titanoceratops'' znaczy "tytaniczne/olbrzymie rogate oblicze" (gr. ''titan'' + ''ceras'' + ''ops''). Epitet gatunkowy ''ouranos'' (odrzucona ostatecznie inna wersja Longricha - ''ouranous'') została zaczerpnięta od Uranosa – ojca tytanów z mitologii greckiej.
 ==Spis gatunków==
 {| class="wikitable"
-| ''Titanoceratops''
+|{{V|''Titanoceratops''}}
-| [[Longrich]], [[2011]]
+| {{Kpt|[[Nicholas Longrich|Longrich]]}}, [[2011]]
+|-
+|{{V| ''T. ouranos''}}
+| {{Kpt|[[Longrich]]}}, [[2011]]
 |-
-| ''T. ouranos''
+|= "T. ouranos"
-| [[Longrich]], [[2011]]
+| {{Kpt|[[Longrich]]}}, [[2010]]
+| ''[[nomen nudum]]''
 |-
-|= ''T. ouranous''
+|= "T. ouranous"
-| [[Longrich]], [[2011]]
+| {{Kpt|[[Longrich]]}}, [[2010]]
+| ''[[nomen nudum]]''
 |}
 ==Bibliografia==
-<small>
+<small>Dalman, S., Jasinski, S., & Lucas, S. (2022) "A New Chasmosaurine Ceratopsid from the Upper Cretaceous (Campanian) Farmington Member of the Kirtland Formation, New Mexico" New Mexico Museum of Natural History and Science Bulletin, 90, 127-153.
-. Longrich N.R. (2011) Titanoceratops ouranous, a giant horned dinosaur from the Late Campanian of New Mexico. „Cretaceous Research”
+Lehman T.M. (1998) "A gigantic skull and skeleton of the horned dinosaur Pentaceratops sternbergi from New Mexico" Journal of Paleontology, 72(5), 894-906.
+Longrich N.R. (2011) "Titanoceratops ouranos, a giant horned dinosaur from the Late Campanian of New Mexico" Cretaceous Research, 32 (3), 264-276. [[doi:10.1016/j.cretres.2010.12.007]]
+Longrich, N.R. & Field, D.J. (2012) "Torosaurus Is Not Triceratops: Ontogeny in Chasmosaurine Ceratopsids as a Case Study in Dinosaur Taxonomy" PLoS ONE 7(2), e32623. [[doi:10.1371/journal.pone.0032623]]
+Horner J.R. & Goodwin M.B. (2006) "Major cranial changes during Triceratops ontogeny" Proceedings of the Royal Society B: Biological Sciences, 273 (1602), 2757-2761. [[doi:10.1098/rspb.2006.3643]]
-. Horner J.R. & Goodwin M.B. (2006) "Major cranial changes during Triceratops ontogeny" Proceedings of the Royal Society B: Biological Sciences, 273 (1602), 2757-2761.
+Scannella, J. & Horner J.R. (2010) "Torosaurus Marsh, 1891, is Triceratops Marsh, 1889 (Ceratopsidae: Chasmosaurinae): synonymy through ontogeny" Journal of Vertebrate Paleontology, 30(4): 1157-1168. [[doi:10.1080/02724634.2010.483632]]
-. Scannell, J. & Horner J.R. (2010) "Torosaurus Marsh, 1891, is Triceratops Marsh, 1889 (Ceratopsidae: Chasmosaurinae): synonymy through ontogeny" Journal of Vertebrate Paleontology, 30(4): 1157-1168.
+<references/></small>
-</small>
 [[Kategoria:Dinosauria]]
 [[Kategoria:Ornithischia]]
 [[Kategoria:Ceratopsia]]
-[[Kategoria:Chasmosaurinae]]
+[[Kategoria:Ceratopsoidea]]
 [[Kategoria:Ameryka Północna]]
 [[Kategoria:USA]]

Titanoceratops: Różnice pomiędzy wersjami

Aktualna wersja na dzień 12:55, 18 wrz 2025

Wstęp

Materiał kopalny

Budowa i ważność

Etymologia

Spis gatunków

Bibliografia

Menu nawigacyjne

Narzędzia osobiste

Przestrzenie nazw

Warianty

Widok

Więcej

Szukaj

Nawigacja

Kategorie

Narzędzia