Epidexipteryx: Różnice pomiędzy wersjami
(+Alvarezsauroidea) |
m (+rys.) |
||
| Linia 54: | Linia 54: | ||
[[Scansoriopterygidae]] | [[Scansoriopterygidae]] | ||
|- | |- | ||
| − | | colspan=2 |[[Plik:Epidexipteryx.jpg | + | | colspan=2 |[[Plik:Epidexipteryx.jpg]] |
| − | <small> | + | <small>Autorzy: Zhao Chuang i Xing Lida [http://news.nationalgeographic.com/news/bigphotos/11759552.html]. </small> |
|} | |} | ||
| Linia 70: | Linia 70: | ||
==Materiał kopalny== | ==Materiał kopalny== | ||
| − | [[Holotyp]] (IVPP V 15471) to niemal kompletny szkielet niedorosłego osobnika z odciskami piór. Składają się na niego: czaszka (43 mm), żuchwa (39,3 mm), kręgi: siedem szyjnych, czternaście grzbietowych, szesnaście ogonowych, żebra, gastralia (żebra brzuszne), kość krzyżowa, łopatki (31 mm), kość krucza (12,2 mm), płyty mostkowe, kości: ramienna (50 mm), promieniowe (jedna proksymalna, 39,2 mm) i łokciowe (jedna proksymalna, 42 mm), k. śródręcza: I (5,1 mm), II (13 mm), III (13,4 mm), paliczki: II-1 (7,6 mm), II-2 (12,4 mm), III-2 (14 mm), III-3 (13,5 mm), pazury: II (10,2 mm), III (10 mm), kości: biodrowe (34,2 mm), łonowa (27,8 mm), kulszowa (36,2 mm), udowe (51 mm), piszczelowe (63 mm), strzałkowe (59 mm), ''astragalocalcaneum'' (k. skokowo-piętowa?, 7 mm szerokości), k. stępu: dystalne części III i IV, śródstopia: I, niemkopletne II, III (31 mm) i IV, pióra. | + | [[Holotyp]] (IVPP V 15471) to niemal kompletny szkielet niedorosłego osobnika z odciskami piór (zob. rys. niżej). Składają się na niego: czaszka (43 mm), żuchwa (39,3 mm), kręgi: siedem szyjnych, czternaście grzbietowych, szesnaście ogonowych, żebra, gastralia (żebra brzuszne), kość krzyżowa, łopatki (31 mm), kość krucza (12,2 mm), płyty mostkowe, kości: ramienna (50 mm), promieniowe (jedna proksymalna, 39,2 mm) i łokciowe (jedna proksymalna, 42 mm), k. śródręcza: I (5,1 mm), II (13 mm), III (13,4 mm), paliczki: II-1 (7,6 mm), II-2 (12,4 mm), III-2 (14 mm), III-3 (13,5 mm), pazury: II (10,2 mm), III (10 mm), kości: biodrowe (34,2 mm), łonowa (27,8 mm), kulszowa (36,2 mm), udowe (51 mm), piszczelowe (63 mm), strzałkowe (59 mm), ''astragalocalcaneum'' (k. skokowo-piętowa?, 7 mm szerokości), k. stępu: dystalne części III i IV, śródstopia: I, niemkopletne II, III (31 mm) i IV, pióra. |
==Budowa== | ==Budowa== | ||
| + | [[Plik:Epidexipteryx2.jpg|300px|thumb|right|Skamieniałość ''Epidexipteryx'' - całość i powiększenie czaszki (na górze) i piór ogonowych (na dole). Źródło: Zhang i in., 2008.]] | ||
| + | |||
| + | [[Plik:Epidexipteryx3.jpg|300px|thumb|right|Szkic holotypu ''Epidexipteryx''. Autor: Jaime A. Headden [http://qilong.deviantart.com/art/Nitpicker-103918005].]] | ||
| + | |||
''Epidexipteryx'' - prócz cech [[avialae|ptasich]] - charakteryzuje się niezwykłą kombinacją cech rożnych grup [[celurozaur]]ów, szczególnie [[owiraptorozaur]]ów, lecz także ptaka ''[[Sapeornis]]'' i w mniejszym stopniu [[terizinozaur]]ów. Miał zęby jedynie na przedzie szczęk, te znajdujące się frontu były skierowane do przodu, co u teropodów wykazuje w takim stopniu jedynie [[noazauryd]] ''[[Masiakasaurus]]''. Pozaczaszkowy szkielet podobny jest do ''[[Epidendrosaurus]]''. Oba te dinozaury miały niezwykły kształt miednicy - kość łonowa była krótsza od kulszowej (która była skierowana do tyłu). ''Epidexipteryx'' miał znacznie krótszy ogon od swojego krewnego - jego długość wynosiła ok. 70% długości szyi. Natomiast u jego bliskiego krewnego ogon był około 3 razy dłuższy od szyi. Ogon epideksipteryksa miał także strukturę podobna do pygostylu, jaka mają ptaki i niektóre owiraptorozaury i terizinozaury. Mimo że ''Epidexipteryx'' był blisko spokrewniony z ptakami, nie miał on sterówek na ogonie ani na kończynach. Zapewne był niezdolny do lotu. ''Epidexipteryx'' miał dwie pary wydłużonych, podobnych do wstęg piór ogonowych. Były one prościej zbudowane niż pióra współczesnych ptaków - chorągiewki nie są zbudowane z promyków. Pióra te prawdopodobnie odgrywały rolę pokazową lub komunikacyjną. Ten szczególny typ budowy piór może być jednak sprawą nieprawidłowej identyfikacji (Foth, [[2012]]). Zhang i inni zasugerowali, że jeżeli epideksipteryks nie pochodził od latających przodków i nie stracił skrzydeł, to prawdopodobnie zaawansowane pióra pokazowe na ogonie mogły pojawić się wcześniej niż lot ślizgowy. Jego kończyny są pozbawione piór konturowych, które umożliwiają lot. Brak zaawansowanych piór, jakie miały bardziej [[bazalny|bazalne]] grupy ([[Deinonychosauria]] i [[Oviraptorosauria]]) i cechy budowy spotykane u innych grup teropodów (jak np. zęby podobne do tych, które miały bazalne owiraptorozaury) dały początek spekulacjom, że być może skansoriopterygidy były mniej [[zaawansowany]]mi [[maniraptor]]ami. Odkrycie epideksipteryksa ujawnia, że członkowie [[klad]]u eumaniraptorów bliższych ptakom niż deinonychozaurom eksperymentowali z formą i funkcją pokrycia ciała już na wczesnym etapie swojej ewolucji. | ''Epidexipteryx'' - prócz cech [[avialae|ptasich]] - charakteryzuje się niezwykłą kombinacją cech rożnych grup [[celurozaur]]ów, szczególnie [[owiraptorozaur]]ów, lecz także ptaka ''[[Sapeornis]]'' i w mniejszym stopniu [[terizinozaur]]ów. Miał zęby jedynie na przedzie szczęk, te znajdujące się frontu były skierowane do przodu, co u teropodów wykazuje w takim stopniu jedynie [[noazauryd]] ''[[Masiakasaurus]]''. Pozaczaszkowy szkielet podobny jest do ''[[Epidendrosaurus]]''. Oba te dinozaury miały niezwykły kształt miednicy - kość łonowa była krótsza od kulszowej (która była skierowana do tyłu). ''Epidexipteryx'' miał znacznie krótszy ogon od swojego krewnego - jego długość wynosiła ok. 70% długości szyi. Natomiast u jego bliskiego krewnego ogon był około 3 razy dłuższy od szyi. Ogon epideksipteryksa miał także strukturę podobna do pygostylu, jaka mają ptaki i niektóre owiraptorozaury i terizinozaury. Mimo że ''Epidexipteryx'' był blisko spokrewniony z ptakami, nie miał on sterówek na ogonie ani na kończynach. Zapewne był niezdolny do lotu. ''Epidexipteryx'' miał dwie pary wydłużonych, podobnych do wstęg piór ogonowych. Były one prościej zbudowane niż pióra współczesnych ptaków - chorągiewki nie są zbudowane z promyków. Pióra te prawdopodobnie odgrywały rolę pokazową lub komunikacyjną. Ten szczególny typ budowy piór może być jednak sprawą nieprawidłowej identyfikacji (Foth, [[2012]]). Zhang i inni zasugerowali, że jeżeli epideksipteryks nie pochodził od latających przodków i nie stracił skrzydeł, to prawdopodobnie zaawansowane pióra pokazowe na ogonie mogły pojawić się wcześniej niż lot ślizgowy. Jego kończyny są pozbawione piór konturowych, które umożliwiają lot. Brak zaawansowanych piór, jakie miały bardziej [[bazalny|bazalne]] grupy ([[Deinonychosauria]] i [[Oviraptorosauria]]) i cechy budowy spotykane u innych grup teropodów (jak np. zęby podobne do tych, które miały bazalne owiraptorozaury) dały początek spekulacjom, że być może skansoriopterygidy były mniej [[zaawansowany]]mi [[maniraptor]]ami. Odkrycie epideksipteryksa ujawnia, że członkowie [[klad]]u eumaniraptorów bliższych ptakom niż deinonychozaurom eksperymentowali z formą i funkcją pokrycia ciała już na wczesnym etapie swojej ewolucji. | ||
Wersja z 19:20, 31 sty 2012
| Autor: | Korekta: |
| Maciej Ziegler | Tomasz Sokołowski |
| Epidexipteryx (epideksipteryks) | |
|---|---|
| Długość: | >20 cm (bez piór na ogonie, niedorosły
osobnik) |
| Masa: | >160-170 g (niedorosły osobnik) |
| Miejsce występowania: | Chiny - Mongolia Wewnętrzna
(Daohugou) |
| Czas występowania | 168-152 Ma (145-125 Ma?) |
| Systematyka | Dinosauria
Paraves (??? Alvarezsauroidea) |
Autorzy: Zhao Chuang i Xing Lida [2]. | |
Wstęp
Epidexipteryx to rodzaj ptakopodobnego maniraptora z kladu Avialae (sensu Padian, 2004). Pochodzi on z warstw Daohugou datowanych na środkową-późną jurę (być może jednak wczesnokredowych) z Mongolii Wewnętrznej (północno-zachodnie Chiny). Analiza filogenetyczna wykazała, że Epidexipteryx jest taksonem siostrzanym Epidendrosaurus. Jest on kolejnym ogniwem paleontologicznej układanki, która obrazuje przemianę teropodów w ptaki.
Datowanie warstw w których znaleziono epideksipteryksa jest niepewne - autorzy opisu dinozaura podają 168-152 Ma, inne badania wskazują, że są to skały wczesnokredowe, lecz starsze od formacji Yixian. W każdym razie wiek epideksipteryksa mieści się w przedziale od 168 Ma do 125 Ma.
Etymologia
Epidexipteryx znaczy "pokazowe pióro" (z greckiego epidexi - pokaz, wystawa i gr. pteryx - pióro). Epitet gatunkowy honoruje zmarłego paleontologa Yaominga Hu, który zasłużył się szczególnie badaniami chińskich ssaków mezozoicznych.
Odkrycie i publikacja
Szczątki tego małego dinozaura odkryli rolnicy pod koniec roku 2007 ze wzgórz Mongolii Wewnętrznej. Naukowy opis Epidexipteryx hui pojawił się w Nature Precedings we wrześniu 2008 roku. Jednak okazało się to pomyłką i Epidexipteryx nie był ważnym taksonem aż do opublikowana właściwego opisu w periodyku Nature 23 października tego samego roku.
Materiał kopalny
Holotyp (IVPP V 15471) to niemal kompletny szkielet niedorosłego osobnika z odciskami piór (zob. rys. niżej). Składają się na niego: czaszka (43 mm), żuchwa (39,3 mm), kręgi: siedem szyjnych, czternaście grzbietowych, szesnaście ogonowych, żebra, gastralia (żebra brzuszne), kość krzyżowa, łopatki (31 mm), kość krucza (12,2 mm), płyty mostkowe, kości: ramienna (50 mm), promieniowe (jedna proksymalna, 39,2 mm) i łokciowe (jedna proksymalna, 42 mm), k. śródręcza: I (5,1 mm), II (13 mm), III (13,4 mm), paliczki: II-1 (7,6 mm), II-2 (12,4 mm), III-2 (14 mm), III-3 (13,5 mm), pazury: II (10,2 mm), III (10 mm), kości: biodrowe (34,2 mm), łonowa (27,8 mm), kulszowa (36,2 mm), udowe (51 mm), piszczelowe (63 mm), strzałkowe (59 mm), astragalocalcaneum (k. skokowo-piętowa?, 7 mm szerokości), k. stępu: dystalne części III i IV, śródstopia: I, niemkopletne II, III (31 mm) i IV, pióra.
Budowa
Epidexipteryx - prócz cech ptasich - charakteryzuje się niezwykłą kombinacją cech rożnych grup celurozaurów, szczególnie owiraptorozaurów, lecz także ptaka Sapeornis i w mniejszym stopniu terizinozaurów. Miał zęby jedynie na przedzie szczęk, te znajdujące się frontu były skierowane do przodu, co u teropodów wykazuje w takim stopniu jedynie noazauryd Masiakasaurus. Pozaczaszkowy szkielet podobny jest do Epidendrosaurus. Oba te dinozaury miały niezwykły kształt miednicy - kość łonowa była krótsza od kulszowej (która była skierowana do tyłu). Epidexipteryx miał znacznie krótszy ogon od swojego krewnego - jego długość wynosiła ok. 70% długości szyi. Natomiast u jego bliskiego krewnego ogon był około 3 razy dłuższy od szyi. Ogon epideksipteryksa miał także strukturę podobna do pygostylu, jaka mają ptaki i niektóre owiraptorozaury i terizinozaury. Mimo że Epidexipteryx był blisko spokrewniony z ptakami, nie miał on sterówek na ogonie ani na kończynach. Zapewne był niezdolny do lotu. Epidexipteryx miał dwie pary wydłużonych, podobnych do wstęg piór ogonowych. Były one prościej zbudowane niż pióra współczesnych ptaków - chorągiewki nie są zbudowane z promyków. Pióra te prawdopodobnie odgrywały rolę pokazową lub komunikacyjną. Ten szczególny typ budowy piór może być jednak sprawą nieprawidłowej identyfikacji (Foth, 2012). Zhang i inni zasugerowali, że jeżeli epideksipteryks nie pochodził od latających przodków i nie stracił skrzydeł, to prawdopodobnie zaawansowane pióra pokazowe na ogonie mogły pojawić się wcześniej niż lot ślizgowy. Jego kończyny są pozbawione piór konturowych, które umożliwiają lot. Brak zaawansowanych piór, jakie miały bardziej bazalne grupy (Deinonychosauria i Oviraptorosauria) i cechy budowy spotykane u innych grup teropodów (jak np. zęby podobne do tych, które miały bazalne owiraptorozaury) dały początek spekulacjom, że być może skansoriopterygidy były mniej zaawansowanymi maniraptorami. Odkrycie epideksipteryksa ujawnia, że członkowie kladu eumaniraptorów bliższych ptakom niż deinonychozaurom eksperymentowali z formą i funkcją pokrycia ciała już na wczesnym etapie swojej ewolucji.
Spis gatunków
| Epidexipteryx | Zhang, Zhou, Xu, Wang i Sullivan, 2008 |
|---|---|
| E. hui | Zhang, Zhou, Xu, Wang i Sullivan, 2008 |
Bibliografia
Foth, C. (2012) "On the identification of feather structures in stem-line representatives of birds: evidence from fossils and actuopalaeontology" Paläontologische Zeitschrift. doi:10.1007/s12542-011-0111-3
Xu, X., Clark, J.M., Mo J., Choiniere, J., Forster, C.A., Erickson, G.M., Hone, D.W.E., Sullivan, C., Eberth, D.A., Nesbitt, S., Zhao, Q., Hernandez, R., Jia, C., Han, F. & Guo, Y. (2009B) "A Jurassic ceratosaur from China helps clarify avian digital homologies" Nature, 459, 940-944.
Zhang, F., Zhou, Z., Xu, X., Wang, X. & Sullivan, C. (2008A) "A bizarre Jurassic maniraptoran from China with elongate ribbon-like feathers" Nature Precedings. doi:10.1038/npre.2008.2326.1
Zhang, F., Zhou, Z., Xu, X., Wang, X. & Sullivan, C. (2008B) "A bizarre Jurassic maniraptoran from China with elongate ribbon-like feathers" Nature, 455, 1105-1108. doi:10.1038/nature07447
http://home.comcast.net/~eoraptor/Avialae.htm#Epidexipteryxhui
