Teratophoneus

Autor:	Korekta:
Tomasz Skawiński	Maciej Ziegler

---

Teratophoneus (teratofon)
Długość:	>5 m
Masa:	>700 kg
Miejsce występowania:	USA - Utah (formacja Kaiparowits)
Czas występowania	76-74 Ma późna kreda (późny kampan)
Systematyka	Dinosauria Saurischia Theropoda Neotheropoda Tetanurae Avetheropoda Coelurosauria Tyrannosauroidea Tyrannosauridae Tyrannosaurinae

Wstęp

Teratophoneus to rodzaj teropoda z rodziny tyranozaurów (Tyrannosauridae) żyjącego w późnej kredzie w Ameryce Północnej.

Budowa i biologia

Na podstawie rozmiarów i stopnia rozwoju kości czaszki, Carr i wsp. stwierdzili, że holotyp teratofona był osobnikiem młodocianym. Występują u niego cechy juwenilne obserwowane również u gorgozaura. Teratophoneus miał jednak krótki i głęboki pysk, co jest cechą nietypową, ponieważ u większości młodocianych tyranozaurów występowały pyski długie i płytkie. Carr i in. sugerują również, że pysk dorosłego teratofona był prawdopodobnie stosunkowo jeszcze krótszy, ponieważ tego typu rozwój czaszki miał miejsce u innych tyranozaurów. Na podstawie rozmiarów kości udowej masę okazu holotypowego oszacowano na 667 kg – niemal dwukrotnie więcej niż długopyski Alioramus, lecz blisko dziesięciokrotnie mniej niż Tyrannosaurus.

Systematyka

Teratophoneus został uwzględniony (jako „takson z Utah”) w analizie kladystycznej przeprowadzonej przez Brusattego i współpracowników (2009), według której należy do kladu Tyrannosaurinae, gdzie jest bardziej zaawansowany od aliorama i siostrzany dla kladu obejmującego rodzaje Daspletosaurus, Tarbosaurus i Tyrannosaurus. Podobne rezultaty przyniosła również późniejsza analiza wykonana przez Brusattego et al. (2010).

Materiał kopalny i lokalizacja typowa

Został opisany w 2011 roku przez Thomasa Carra i współpracowników w oparciu o niekompletny szkielet jednego osobnika, oznaczony kilkoma numerami katalogowymi (kości czaszki, kręgi szyjne, kość krucza i łopatka – BYU 8120/9396, kości promieniowa i łokciowa – BYU 8120/9397, lewa kość szczękowa – BYU 826/9420, lewa kość zębowa – BYU 9398, lewa kość udowa – BYU 13719). Skamieniałości te odkryto na terenie pomnika narodowego USA Grand Staircase-Escalante National Monument, w górnokampańskich osadach formacji Kaiparowits, datowanych radiometrycznie na około 74–76 mln lat.

Teratophoneus jest pierwszym znanym diagnostycznym tyranozaurydem żyjącym w kampanie na południowym zachodzie Ameryki Północnej i pierwszym przedstawicielem tej grupy z formacji Kaiparowits.

Etymologia

Nazwa Teratophoneus pochodzi od greckich słów teratos („potwór”) i phoneus („morderca”), co odnosi się do drapieżnictwa tego teropoda. Nazwa gatunkowa gatunku typowego, curriei, honoruje kanadyjskiego paleontologa Philipa Currie'ego, który zajmuje się m.in. osteologią i systematyką teropodów.

Spis gatunków

Teratophoneus	Carr, Williamson, Britt i Stadtman, 2011
T. curriei	Carr, Williamson, Britt i Stadtman, 2011

Bibliografia

Carr TD, Williamson TE, Britt BB, Stadtman K. 2011. Evidence for high taxonomic and morphologic tyrannosauroid diversity in the Late Cretaceous (Late Campanian) of the American Southwest and a new short-skulled tyrannosaurid from the Kaiparowits formation of Utah. Naturwissenschaften. doi:10.1007/s00114-011-0762-7.

Brusatte SL, Carr TD, Erickson GM, Bever GS, Norell MA. 2009. A long-snouted, multihorned tyrannosaurid from the Late Cretaceous of Mongolia. Proceedings of the National Academy of Sciences 106 (41): 17261–17266. doi:10.1073/pnas.0906911106.

Brusatte SL, Norell MA, Carr TD, Erickson GM, Hutchinson JR, Balanoff AM, Bever GS, Choiniere JN, Makovicky PJ, Xu X. 2010. Tyrannosaur paleobiology: new research on ancient exemplar organisms. Science 329 (5998): 1481-1485. doi:10.1126/science.1193304.