Ornitholestes

Autor:	Korekta:
Tomasz Sokołowski Maciej Ziegler	Adrian Tkocz

---

Ornitholestes (ornitolest)
Długość:	ok. 2-2,2 m
Masa:	ok. 12,6 kg
Miejsce występowania:	USA (Wyoming) formacja Morrison - ogniwo Salt Wash
Czas występowania	155-151 Ma późna jura (kimeryd)
Systematyka	Dinosauria Saurischia Theropoda Tetanurae Coelurosauria (?) Tyrannoraptora ? Maniraptoriformes ?? Maniraptora

Wstęp

Ornitholestes to rodzaj małego celurozaura żyjącego podczas późnej jury - około 155-151 milionów lat temu - na terenie obecnych Stanów Zjednoczonych.

Odkrycie i materiał kopalny

Pierwsze szczątki Ornitholestes o numerze AMNH 619 składające się z czaszki, żuchwy, kości miednicy, wielu kości kończyn przednich i tylnych, 45 kręgów (szyjnych, grzbietowych i ogonowych) oraz żeber, odkryto w 1900 roku, blisko Como Bluff w stanie Wyoming. Później odkryto również kolejne kości kończyny przedniej, jednak obecnie uważa się, że należały do innego jurajskiego rodzaju - Tanycolagreus (Carpenter i inni, 2005). Typowy gatunek, O. hermanni, został opisany przez Henry'ego Fairfielda Osborna w 1903 roku.

Budowa, etymologia i dieta

Ornitholestes przedstawiany jest czasem z małym grzebieniem na przedzie pyska, podobnym do rogu proceratozaura, jednak obecnie wiemy, że jest to źle zinterpretowana, złamana kość nosowa. Kilka aspektów budowy łączy go z Proceratosaurus, co może sugerować, że Ornitholestes jest tyranozauroidem. Niezwykłą cechą ma być duży, wyginany do góry pazur stopy, podobny od tego znanego u eumanirtorów. Nie zostało to jeszcze potwierdzone w literaturze (Mortimer, online; Hartman, online). To, co miałoby wskazywać na obecność takiego pazura - wyrastająca ku górze dystalna powierzchnia paliczka II-1 - jest obecna także u zaawansowanych owiraptorozaurów (Senter, 2007 - cecha 323). Szczątki ornitolesta odnaleziono dysartykułowane, więc duży pazur mógł pochodzić z kończyny przedniej.

Powszechnie uważa się, że Ornitholestes polował na drobne kręgowce, co czego odnosi się nawet jego nazwa, oznaczająca "ptasiego bandytę" (epitet gatunkowy utworzono zaś na cześć preparatora z Amerykańskiego Muzeum Historii Naturalnej, Adama Hermanna, za duży wkład w rozwój paleontologii kręgowców). Jako drapieżnika przedstawiono ornitolesta w "Wędrówkach z Dinozaurami": w drugim epizodzie jako głównego wroga młodych diplodoków oraz w "Balladzie o Wielkim Alu", gdzie próbował pożreć małego allozaura. Uważa się, że w pysku miał dużo małych, ostrych zębów, dzięki którym mógł łapać drobną zwierzynę taką jak jaszczurki lub małe ssaki. Jednak kilka faktów wskazuje, że Ornitholestes niekoniecznie był drapieżnikiem:

Pozycja filogenetyczna

Niektóre analizy (np. Holtz i in., 2004) wskazują, że Ornitholestes plasuje się wśród bazalnych, drapieżnych celurozaurów. Jednak nowsze i obszerniejsze badania, oparte na matrycy TWG (np. Senter, 2007) umiejscawiają go wśród teropodów charakteryzujących się odstępstwami od mięsożernej diety. Analiza Zanno i in. (2009) wykazała, że wyjściowa dla Ornitholestes jest wszystkożerność.

Anatomia

Ornitholestes mógł mieć cechy wiązane u teropodów z roślinożernością, wymienione w publikacji Zanno i in. (2009), lecz ich przyjęcie często zależy od tego, którą rekonstrukcję czaszki uznać za wiarygodną (rekonstrukcja Paula wyraźnie wskazuje te cechy):

- Ornitholestes miał bardzo małą głowę jak na teropoda. Jej długość (13,8 cm) to ok. 6,6% długości całego ciała (ok. 208 cm). Poza niektórymi, lekko zbudowanymi celofyzami (6,7% - holotyp C. bauri) i Eodromaeus (6,9%) jest to wartość niespotykana u drapieżnych teropodów. Także porównanie czaszki do kości udowej (>20,7 cm) dowodzi jej zmniejszenia - jej długość to tylko 66% długości kości kończyny (jedynie u Mei stosunek ten jest mniejszy - i to tylko o 1 pkt procentowy; u innych teropodów czaszka ma mniej więcej tą samą długość co udo),

- wypukła żuchwa ze skierowaną ku dołowi przednią częścią (rekonstrukcja Paula),

- stożkowe i przynajmniej częściowo nieząbkowane zęby kości przedszczękowej, co jest jednak obecne też u niektórych mięsożerców (Coelophysidae, Dilophosaurus - Tykoski i Rowe, 2004; Spinosauridae - Holtz i in., 2004; Tyrannosauridae - Holtz, 2004; Compsognathus, Sinosauropteryx - Rauhut i in., 2010; Juravenator - Chiappe i Göhlich, 2010), dodatkowo mogły być większe niż dalej położone zęby a ich końcówki były spłaszczone (Rauhut, 2003), podobnie jak u Incisivosaurus, - utrata zębów żuchwowych, obecna też u Sinosauropteryx? sp. (NGMC 2124 - rysunek szkieletu w Paul, 2010).

Spis gatunków

Ornitholestes	Osborn, 1903
O. hermanni	Osborn, 1903
= Coelurus hermanni	(Osborn, 1903) Hay, 1930

Bibliografia

Chiappe, L.M. & Göhlich, U.B. (2010) "Anatomy of Juravenator starki (Theropoda: Coelurosauria) from the Late Jurassic of Germany" Neues Jahrbuch für Geologie und Paläontologie - Abhandlungen, 258 (3), 257-296. doi: 10.1127/0077-7749/2010/0125

Holtz, T.R. (2004) "Tyrannosauroidea" [w:] Weishampel, D.B., Dodson, P. & Osmólska, H. "The Dinosauria" wyd. University of California - Berkeley i Los Angeles, 111-136.

Holtz, T.R., Molnar, R.E. & Currie, P.J. (2004) "Basal Tetanurae" [w:] Weishampel, D.B., Dodson, P. & Osmólska, H. "The Dinosauria" Bwyd. University of California - Berkeley i Los Angeles, 71-110.

Martinez, R.N., Sereno, P.C., Alcober, O.A., Colombi, C.E., Renne, P.R., Montanez, I.P. & Currie, B.S. (2011) "A basal dinosaur from the dawn of the dinosaur era in southwestern Pangaea" Science, 331, 206-210. doi: 10.1126/science.1198467

Osborn, H.F. (1903) "Ornitholestes hermanni, a new compsognathoid dinosaur from the Upper Jurassic" Bulletin of the American Museum of Natural History. 19, 459-464.

Osborn, H.F. (1916) "Skeletal adaptations of Ornitholestes, Struthiomimus, Tyrannosaurus" Bulletin of the American Museum of Natural History. 35, 733-464.

Paul, G.S. (1988A) "The small predatory dinosaurs of the mid-Mesozoic: The horned theropods of the Morrison and Great Oolite - Ornitholestes and Proceratosaurus - and the sickleclaw theropods of the Cloverly, Djadokhta, and Judith River - Deinonychus, Velociraptor, and Saurornitholestes" Hunteria. 2(4), 1-9.

Paul, G.S. (1988B) "Predatory Dinosaurs of the World" wyd. Simon & Schuster, New York.

Rauhut, O.W.M. (2003) "The interrelationships and evolution of basal theropod dinosaurs" Special Papers in Palaeontology, 69, 1-213.

Rauhut, O.W.M., Milner, A.C. & Moore-Fay, S. (2010) "Cranial osteology and phylogenetic position of the theropod dinosaur Proceratosaurus bradleyi (Woodward, 1910) from the Middle Jurassic of England" Zoological Journal of the Linnean Society, 158, 155-195.

Senter, P. (2007) "A new look at the phylogeny of Coelurosauria (Dinosauria: Theropoda)" Journal of Systematic Palaeontology, 5, 429-463.

Tykoski, R.S. & Rowe, T. (2004) "Ceratosauria" [w:] Weishampel, D.B., Dodson, P. & Osmólska, H. "The Dinosauria" wyd. University of California - Berkeley i Los Angeles, 151-168.

Xu, X., Cheng, Y.-N., Wang, X.-L. & Chang, C.-H. (2002) "An unusual oviraptorosaurian dinosaur from China" Nature, 419, 291-293. doi:10.1038/nature00966

Zanno, L.E., Gillette, D.D., Albright, L.B. & Titus, A.L. (2009) "A new North American therizinosaurid and the role of herbivory in 'predatory' dinosaur evolution" Proceedings of the Royal Society B, 276, 3505-3511.

Hartman, online: http://shartman.deviantart.com/art/Ornitholestes-48798087

Mortimer, online: http://theropoddatabase.blogspot.com/2010/03/picture-of-day-ornitholestes.html

Paul, G.S. (2010) "The Princeton Field Guide to Dinosaurs" wyd. Princeton University - Princeton i Oxford.doi:10.1590/S0001-37652011000100006.