Shamosaurus: Różnice pomiędzy wersjami
(→Bibliografia) |
m |
||
| (Nie pokazano 8 wersji utworzonych przez 2 użytkowników) | |||
| Linia 1: | Linia 1: | ||
| − | + | {{DISPLAYTITLE:''Shamosaurus''}} | |
| − | + | {{Opis | |
| − | + | |Autor = [[Janusz Mermer]] | |
| − | + | |Korekta = [[Adrian Sztuba]] | |
| − | | | + | |nazwa = ''Shamosaurus'' (szamozaur) |
| − | | | + | |długość = ok. 5 m |
| − | | | + | |wysokość = |
| − | | [[ | + | |masa = ok. 2 t |
| − | + | |dieta = roślinożerny | |
| − | + | |miejsce = [[Mongolia]]<br><small> ([[formacja]] [[Zuunbayan]]) | |
</small> | </small> | ||
| − | + | |czas = {{Występowanie|125|101}} | |
| − | + | {{Wiek|apt|alb}}<br> | |
| − | + | <small>[[wczesna kreda]] ([[apt]]-[[alb]])</small> | |
| − | + | |systematyka = [[Dinosauria]] | |
| − | |||
| − | | | ||
| − | |||
| − | | | ||
| − | |||
| − | | | ||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | < | ||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | | | ||
| − | |||
| − | |||
[[Ornithischia]] | [[Ornithischia]] | ||
| Linia 46: | Linia 24: | ||
[[Shamosaurinae]] | [[Shamosaurinae]] | ||
| − | + | |grafika = GobisaurusNV.jpg | |
| − | | | + | |podpis = Rekonstrukcja spokrewnionego [[Gobisaurus|gobizaura]]. Zapewne ‘’Shamosaurus’’ wyglądał podobnie. Autor: "Foolp" [https://commons.wikimedia.org/wiki/File:GobisaurusNV.jpg] |
| − | | | + | |PorównanieGrupa = Ankylosauridae |
| − | + | |PorównanieDługość = 5 | |
| − | + | |mapa = | |
| − | + | <display_points type="terrain" zoom=3> | |
| + | 43 50 N, 111 00 E~Khamryn-Us, południowy-wschód pustyni Gobi, Mongolia|<small> PIN 3779/2<br> | ||
| + | </display_points> | ||
| + | }} | ||
==Wstęp== | ==Wstęp== | ||
| − | ''Shamosaurus'' to [[rodzaj]] [[Ankylosauridae|ankylozauryda]] obejmujący jeden [[gatunek]] - ''S. | + | ''Shamosaurus'' to [[rodzaj]] [[Ankylosauridae|ankylozauryda]] obejmujący jeden [[gatunek]] - ''S. scutatus'', znany z dolnej kredy Mongolii. Jest to jeden najstarszych, o ile nie najstarszy znany ankylozauryd. Prawdopodobnie starszy jest ''[[Liaoningosaurus]] paradoxus'', jednak datowanie szamozaura jest nieprecyzyjne. |
==Etymologia== | ==Etymologia== | ||
| Linia 59: | Linia 40: | ||
==Materiał kopalny== | ==Materiał kopalny== | ||
| − | [[Holotyp]]: PIN 3779/2 – czaszka (z żuchwą) i część szkieletu pozaczaszkowego – kostne półpierścienie, łopatka, dwa kręgi grzbietowe; reszta nieopisana. | + | [[Holotyp]]: PIN 3779/2 – czaszka (z żuchwą) i część szkieletu pozaczaszkowego – kostne półpierścienie, łopatka, dwa kręgi grzbietowe; reszta nieopisana. Został odkryty w 1977 roku. |
| − | Materiał przypisany: PIN 3779/1 – fragmenty czaszki, PIN 3101 – niekompletna żuchwa | + | Materiał przypisany: PIN 3779/1 – fragmenty czaszki, PIN 3101 – niekompletna żuchwa. |
==Systematyka== | ==Systematyka== | ||
| − | ''Shamosaurus'' to przedstawiciel [[Ankylosauridae]] | + | ''Shamosaurus'' to przedstawiciel [[Ankylosauridae]]. W 1983 Tumanova utworzyła dla szamozaura i ''[[Saichania]]'' podrodzinę [[Shamosaurinae]]. Nazwa ta była później używana przez Carpentera (2001,2008) choć w innym znaczeniu, tj. jako [[klad]] obejmujący ''Shamosaurus'', ''[[Gobisaurus]]'' i ''[[Cedarpelta]]''. Z analizy Thompsona i in. (2012) wynikało, że ten [[klad]] nie istniał - ''[[Cedarpelta]]'', ''[[Gobisaurus]]'' i ''Shamosaurus'' były tam kolejnymi odgałęzieniami drzewa rodowego ankylozaurydów. Arbour i Currie (2015) uznali [[Shamosaurinae]] za ważną nazwę. Według ich analizy był to [[klad]] siostrzany do [[Ankylosauridae]], ale obejmujący już tylko ''Shamosaurus'' i ''[[Gobisaurus]]'' - ''[[Cedarpelta]]'' była nieco bardziej [[bazalny|bazalna]]. |
| − | Najbliższym krewnym szamozaura jest | + | Najbliższym krewnym szamozaura jest [[Gobisaurus|Gobisaurus domonculus]] – jedynymi cechami odróżniającymi je od siebie są: długość rzędu zębów (około 40% długości czaszki u ''Shamosaurus'', w porównaniu z 26,7% u ''[[Gobisaurus]]'') oraz orientacją przedniej powierzchni wyrostka skrzydłowatego ("pterygoid"). |
==Diagnoza== | ==Diagnoza== | ||
| − | + | {{Szablon: diagnoza}} | |
| + | [[Diagnoza]] wg Arbour i Currie (2015): część czołowo-nosowa czaszki pokryta niewyraźną, pomarszczoną ornamentacją, niepodzieloną na osteodermy (caputegulae); podłużna bruzda na grzbietowej powierzchni dzioba kości przedszczękowej; rogi na kości łuskowej krótsze i bardziej zaokrąglone niż u ''[[Crichtonpelta]]''; róg kwadratowo-jarzmowy ma centralnie położony wierzchołek, w przeciwieństwie do ''[[Crichtonpelta]]''; brak wypukłości na grzebieniu karkowym, w przeciwieństwie do ''[[Crichtonpelta]]''; szereg zębowy proporcjonalnie dłuższy niż u ''[[Gobisaurus]]'' (40% długości czaszki u ''Shamosaurus'', 26,7% u ''[[Gobisaurus]]''); przednia powierzchnia wyrostka szkrzydłowatego (“pterygoid”) pochylona przedniobrzusznie (u ''[[Gobisaurus]]'' – pionowa). | ||
==Opis== | ==Opis== | ||
| − | Dość prymitywny ankylozauryd średniej wielkości, jak wszyscy jego krewni poruszał się na czterech kończynach | + | Dość prymitywny [[Ankylosauridae|ankylozauryd]] średniej wielkości, jak wszyscy jego krewni poruszał się na czterech kończynach i miał ciało pokryte pancerzem z osteoderm. Jak większość jego krewnych miał pysk zakończony bezzębnym dziobem. Czaszka była trójkątna, z krótkimi, mało wyraźnymi rogami, wąskim dziobem i oczodołami skierowanymi na boki (u większości jego bardziej zaawansowanych krewnych dzioby były szerokie, rogi wyraźne a oczodoły skierowane mniej lub bardziej do przodu). Jedynymi opisanymi częściami pancerza szamozaura są dwa kostne półpierścienie chroniące szyję. Na każdym znajdowało się po sześć osteoderm różniących się morfologią: osteodermy środkowej pary były płaskie i miały niewyraźny kil; bardziej boczne – miały wyższy, szpiczasty kil; położone skrajnie były największe i miały wierzchołek kila skierowany bocznie. Oba półpierścienie miały podobną budowę lecz drugi był dwukrotnie dłuższy i o jedną trzecią szerszy. |
| − | Ogon szamozaura nie został opisany, stąd nie ma pewności czy miał charakterystyczną dla bardziej zaawansowanych ankylozaurydów buławę. U bardziej zaawansowanych przedstawicieli rodziny, występowała buława ogonowa złożona ze zrośniętych osteoderm, osadzonych na usztywnionym końcowym odcinku kręgosłupa złożonym z połączonych („splecionych”) ze sobą kręgów. U pokrewnego gobizaura nie | + | Ogon szamozaura nie został opisany, stąd nie ma pewności czy miał charakterystyczną dla bardziej zaawansowanych [[Ankylosauridae|ankylozaurydów]] buławę. U bardziej zaawansowanych przedstawicieli rodziny, występowała buława ogonowa złożona ze zrośniętych osteoderm, osadzonych na usztywnionym końcowym odcinku kręgosłupa złożonym z połączonych („splecionych”) ze sobą kręgów. U pokrewnego [[Gobisaurus|gobizaura]] nie było powiększonych ostoderm tworzących „głowicę” buławy, miał jednak usztywniony koniec ogona. Można więc stwierdzić że zarówno [[Gobisaurus|gobizaur]] jak i (zapewne) szamozaur miały nie w pełni wykształconą buławę ogonową bez kostnej „głowicy”. |
| + | |||
| + | Paul (2010) oszacował długość szamozaura na 5 metrów, a masę na 2 tony. Czaszka miała 36 cm długości, a szerokość 26 cm w okolicy oczodołów i 37 cm w najszerszym miejscu. | ||
==Spis gatunków== | ==Spis gatunków== | ||
| Linia 81: | Linia 65: | ||
| [[Tatyana Tumanova|Tumanova]], [[1983]] | | [[Tatyana Tumanova|Tumanova]], [[1983]] | ||
|- | |- | ||
| − | ! ''S. | + | ! ''S. scutatus'' |
| [[Tatyana Tumanova|Tumanova]], [[1983]] | | [[Tatyana Tumanova|Tumanova]], [[1983]] | ||
|} | |} | ||
==Bibliografia== | ==Bibliografia== | ||
| − | < | + | <small> Arbour, V.M. (2014). "Systematics, evolution, and biogeography of the ankylosaurid dinosaurs". Ph.D thesis, University of Alberta [https://era.library.ualberta.ca/items/cd5b999b-5995-4aeb-b630-57a36f317abc] |
| + | |||
| + | Arbour, V.M. & Currie, P.J. (2015) Systematics, phylogeny and palaeobiogeography of the ankylosaurid dinosaurs. Journal of Systematic Palaeontology. [[DOI:10.1080/14772019.2015.1059985]] | ||
Arbour, V.M. & Currie, P.J. (2015) Ankylosaurid dinosaur tail clubs evolved through stepwise acquisition of key features. [[DOI: 10.1111/joa.12363]] | Arbour, V.M. & Currie, P.J. (2015) Ankylosaurid dinosaur tail clubs evolved through stepwise acquisition of key features. [[DOI: 10.1111/joa.12363]] | ||
| Linia 92: | Linia 78: | ||
Carpenter, K. (2001) „The armored dinosaurs” wyd. Indiana University Press | Carpenter, K. (2001) „The armored dinosaurs” wyd. Indiana University Press | ||
| − | Tumanova, T.,A. (1987) The Armored Dinosaurs of Mongolia. The Joint Soviet-Mongolian Paleontological Expedition Transaction</small> | + | Tumanova, T.A. (1983), "Pervyy ankilozavr iz nizhnego mela Mongolii". W: L.P. Tatarinov, R. Barsbold, E. Vorobyeva, B. Luvsandanzan, B.A. Trofimov, Yu. A. Reshetov, & M.A. Shishkin (eds.), Iskopayemyye reptilii mongolii. Trudy Sovmestnaya Sovetsko-Mongol'skaya Paleontologicheskaya Ekspeditsiya 24: 110-118 |
| + | |||
| + | Tumanova, T.A. (1987) "The Armored Dinosaurs of Mongolia". The Joint Soviet-Mongolian Paleontological Expedition Transaction. | ||
| + | |||
| + | Paul, G.S. (2010) “The Princeton Field Guide to Dinosaurs”. Princeton University Press p. 229 | ||
| + | </small> | ||
[[Kategoria:Dinosauria]] | [[Kategoria:Dinosauria]] | ||
Aktualna wersja na dzień 17:04, 30 kwi 2024
| Autor: | Janusz Mermer |
| Korekta: | Adrian Sztuba |
| Shamosaurus (szamozaur) | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Długość | ok. 5 m | ||||
| Masa | ok. 2 t | ||||
| Dieta | roślinożerny | ||||
| Miejsce | Mongolia (formacja Zuunbayan)
| ||||
| Czas |
125 - 100,5 Ma | ||||
| Systematyka | Dinosauria | ||||
 Rekonstrukcja spokrewnionego gobizaura. Zapewne ‘’Shamosaurus’’ wyglądał podobnie. Autor: "Foolp" [1]
Porównanie wielkości Shamosaurus i człowieka. | |||||
| Mapa znalezisk | |||||
Wczytywanie mapy…
| |||||
Wstęp
Shamosaurus to rodzaj ankylozauryda obejmujący jeden gatunek - S. scutatus, znany z dolnej kredy Mongolii. Jest to jeden najstarszych, o ile nie najstarszy znany ankylozauryd. Prawdopodobnie starszy jest Liaoningosaurus paradoxus, jednak datowanie szamozaura jest nieprecyzyjne.
Etymologia
Nazwa Shamosaurus jest połączeniem pochodzących z mandaryńskiego słów sha mo („pustynia piaszczysta” co jest chińską nazwą Gobi) i greckiego saurus („jaszczur”). Epitet gatunkowy scutatus oznacza „osłonięty tarczą”.
Materiał kopalny
Holotyp: PIN 3779/2 – czaszka (z żuchwą) i część szkieletu pozaczaszkowego – kostne półpierścienie, łopatka, dwa kręgi grzbietowe; reszta nieopisana. Został odkryty w 1977 roku.
Materiał przypisany: PIN 3779/1 – fragmenty czaszki, PIN 3101 – niekompletna żuchwa.
Systematyka
Shamosaurus to przedstawiciel Ankylosauridae. W 1983 Tumanova utworzyła dla szamozaura i Saichania podrodzinę Shamosaurinae. Nazwa ta była później używana przez Carpentera (2001,2008) choć w innym znaczeniu, tj. jako klad obejmujący Shamosaurus, Gobisaurus i Cedarpelta. Z analizy Thompsona i in. (2012) wynikało, że ten klad nie istniał - Cedarpelta, Gobisaurus i Shamosaurus były tam kolejnymi odgałęzieniami drzewa rodowego ankylozaurydów. Arbour i Currie (2015) uznali Shamosaurinae za ważną nazwę. Według ich analizy był to klad siostrzany do Ankylosauridae, ale obejmujący już tylko Shamosaurus i Gobisaurus - Cedarpelta była nieco bardziej bazalna.
Najbliższym krewnym szamozaura jest Gobisaurus domonculus – jedynymi cechami odróżniającymi je od siebie są: długość rzędu zębów (około 40% długości czaszki u Shamosaurus, w porównaniu z 26,7% u Gobisaurus) oraz orientacją przedniej powierzchni wyrostka skrzydłowatego ("pterygoid").
Diagnoza
| Uwaga! Poniższy fragment przedstawia szczegółowe dane i może wymagać od Czytelnika znajomości fachowych pojęć anatomicznych. |
Diagnoza wg Arbour i Currie (2015): część czołowo-nosowa czaszki pokryta niewyraźną, pomarszczoną ornamentacją, niepodzieloną na osteodermy (caputegulae); podłużna bruzda na grzbietowej powierzchni dzioba kości przedszczękowej; rogi na kości łuskowej krótsze i bardziej zaokrąglone niż u Crichtonpelta; róg kwadratowo-jarzmowy ma centralnie położony wierzchołek, w przeciwieństwie do Crichtonpelta; brak wypukłości na grzebieniu karkowym, w przeciwieństwie do Crichtonpelta; szereg zębowy proporcjonalnie dłuższy niż u Gobisaurus (40% długości czaszki u Shamosaurus, 26,7% u Gobisaurus); przednia powierzchnia wyrostka szkrzydłowatego (“pterygoid”) pochylona przedniobrzusznie (u Gobisaurus – pionowa).
Opis
Dość prymitywny ankylozauryd średniej wielkości, jak wszyscy jego krewni poruszał się na czterech kończynach i miał ciało pokryte pancerzem z osteoderm. Jak większość jego krewnych miał pysk zakończony bezzębnym dziobem. Czaszka była trójkątna, z krótkimi, mało wyraźnymi rogami, wąskim dziobem i oczodołami skierowanymi na boki (u większości jego bardziej zaawansowanych krewnych dzioby były szerokie, rogi wyraźne a oczodoły skierowane mniej lub bardziej do przodu). Jedynymi opisanymi częściami pancerza szamozaura są dwa kostne półpierścienie chroniące szyję. Na każdym znajdowało się po sześć osteoderm różniących się morfologią: osteodermy środkowej pary były płaskie i miały niewyraźny kil; bardziej boczne – miały wyższy, szpiczasty kil; położone skrajnie były największe i miały wierzchołek kila skierowany bocznie. Oba półpierścienie miały podobną budowę lecz drugi był dwukrotnie dłuższy i o jedną trzecią szerszy.
Ogon szamozaura nie został opisany, stąd nie ma pewności czy miał charakterystyczną dla bardziej zaawansowanych ankylozaurydów buławę. U bardziej zaawansowanych przedstawicieli rodziny, występowała buława ogonowa złożona ze zrośniętych osteoderm, osadzonych na usztywnionym końcowym odcinku kręgosłupa złożonym z połączonych („splecionych”) ze sobą kręgów. U pokrewnego gobizaura nie było powiększonych ostoderm tworzących „głowicę” buławy, miał jednak usztywniony koniec ogona. Można więc stwierdzić że zarówno gobizaur jak i (zapewne) szamozaur miały nie w pełni wykształconą buławę ogonową bez kostnej „głowicy”.
Paul (2010) oszacował długość szamozaura na 5 metrów, a masę na 2 tony. Czaszka miała 36 cm długości, a szerokość 26 cm w okolicy oczodołów i 37 cm w najszerszym miejscu.
Spis gatunków
| Shamosaurus | Tumanova, 1983 |
|---|---|
| S. scutatus | Tumanova, 1983 |
Bibliografia
Arbour, V.M. (2014). "Systematics, evolution, and biogeography of the ankylosaurid dinosaurs". Ph.D thesis, University of Alberta [2]
Arbour, V.M. & Currie, P.J. (2015) Systematics, phylogeny and palaeobiogeography of the ankylosaurid dinosaurs. Journal of Systematic Palaeontology. DOI:10.1080/14772019.2015.1059985
Arbour, V.M. & Currie, P.J. (2015) Ankylosaurid dinosaur tail clubs evolved through stepwise acquisition of key features. DOI: 10.1111/joa.12363
Carpenter, K. (2001) „The armored dinosaurs” wyd. Indiana University Press
Tumanova, T.A. (1983), "Pervyy ankilozavr iz nizhnego mela Mongolii". W: L.P. Tatarinov, R. Barsbold, E. Vorobyeva, B. Luvsandanzan, B.A. Trofimov, Yu. A. Reshetov, & M.A. Shishkin (eds.), Iskopayemyye reptilii mongolii. Trudy Sovmestnaya Sovetsko-Mongol'skaya Paleontologicheskaya Ekspeditsiya 24: 110-118
Tumanova, T.A. (1987) "The Armored Dinosaurs of Mongolia". The Joint Soviet-Mongolian Paleontological Expedition Transaction.
Paul, G.S. (2010) “The Princeton Field Guide to Dinosaurs”. Princeton University Press p. 229
![[1]](https://commons.wikimedia.org/wiki/File:GobisaurusNV.jpg){kind=link}