Saichania

Do sprawdzenia (zwłaszcza status Shanxia i Tianzhenosaurus).

Autor:	Maciej Pindakiewicz
Korekta:	Karol Sabath, Daniel Madzia, Sebastian Oziemski, Witek Napierała, Adrian Sztuba, Kamil Kamiński, Łukasz Czepiński

---

Saichania (sajchania)
Długość	ok. 5-6,6 m
Masa	ok. 1,4-2 t
Miejsce	Mongolia ajmak południowogobijski (formacja Baruungoyot)
Czas	Trias 252 Jura 201 Kreda 145 66 ok. 75-72 Ma późna kreda (kampan)
Systematyka	Dinosauria Ornithischia Thyreophora Ankylosauria Ankylosauridae Ankylosaurinae
Czaszka Saichania chulsanensis. Autor: "Ghedoghedo" [1]. 6.6 m Porównanie wielkości Saichania i człowieka. Sylwetki: Phylopic.org

Wstęp

Saichania to średniej wielkości, lecz bardzo masywnie zbudowany ankylozauryd z terenów dzisiejszej Mongolii.

Odkrycie i materiał kopalny

Kostna buława ("maczuga") na końcu ogona Saichania chulsanensis. Niekatalogowany okaz z Muzeum Paleontologicznego RAN w Moskwie.
Zdjęcie: Łukasz Czepiński

Holotyp - GI SPS 100/151 to kompletna przednia część szkieletu. Został odkryty podczas Polsko - Mongolskiej Wyprawy Paleontologicznej z 1970 r. Szkielet znajdował się na ścianie wąwozu na wysokości kilku metrów, dlatego wydobyto go dopiero rok później za pomocą rusztowania z platformą.

Za należący do sajchanii był uznawany również szkielet MPC 100/1305 (Carpenter i in., 2011). Jest to prawie kompletny szkielet młodocianego osobnika o długości 2,8 m. Jednak inni badacze (Arbour, 2014 oraz Arbour i Currie, 2015) stwierdzili, że czaszka uznana za należącą do MPC 100/1305 (na jej podstawie ten okaz zaliczono do rodzaju Saichania) to tak naprawdę odlew czaszki holotypu Saichania, a reszta szkieletu różni się od GI SPS 100/151 budową łopatki, kości ramiennej i kości śródręcza. Ponadto okaz ten pochodzi prawdopodobnie z formacji Djadokhta, a nie Baruungoyot, jak początkowo sądzono (Arbour i Currie, 2013). Ponieważ różni się on również od Pinacosaurus, Arbour i Currie (2013) uznali go za bliżej nieokreślonego ankylozauryda.

Do Saichania był też zaliczany okaz PIN 3142/250 (Arbour, 2014) z formacji Nemegt. Obecnie jednak jest uważany za osobny gatunek, należący do rodzaju Tarchia - T. teresae (Penkalski i in, 2016).

Penkalski i Tumanova (2017) za należące do saichanii uznali również okazy PIN 3142/251 (czaszka i szkielet pozaczaszkowy z formacji Baruungoyot) oraz ZPAL MgD I/42 (kręgi, maczuga ogonowa i osteodermy z formacji Nemegt). Ten drugi okaz został uznany przez Arbour i in. (2014) za nierozpoznanego ankylozauryda.

Arbour i Currie (2015) wymienili także okazy HBV-10001, HBV-10002 i HBV-10003 (holotyp i paratypy Tianzhenosaurus youngi, obejmujące łącznie niemal cały szkielet z czaszką) oraz IVPP V11276 (holotyp Shanxia tianzhenensis - fragmentaryczna czaszka i elementy szkieletu pozaczaszkowego). Nie zostało to jednak potwierdzone przez Penkalskiego i Tumanovą.

Etymologia

Nazwa rodzajowa pochodzi od mongolskiego "saichan", czyli "piękny". Epitet gatunkowy odnosi się do miejsca odkrycia holotypu, stanowiska Khulsan na Pustyni Gobi.

Budowa

Sajchanię cechował wyjątkowo guzowaty łeb. Jak na tak dużego dinozaura miała niewielki mózg i zapewne niewielką inteligencję. Z przodu pyska umiejscowione były dwa duże, owalne nozdrza. W przedsionku nosowym znajdowały się 4 pary otworów: A, B, C1 i C2. Ich funkcja nie jest znana, być może w części z nich znajdowały się np. jakieś gruczoły (zob. opis Pinacosaurus). Na czaszce holotypu znajdują się objawy chorób - kostne narośle. Część z nich mogła doprowadzić nawet do ślepoty zwierzęcia.

Sajchania była mocno opancerzona, a także wyjątkowo silnie zbudowana (nawet jak na ankylozaura), o czym świadczą masywne kości kończyn. Na końcu ogona znajdowała się maczuga o sercowatym kształcie.

Systematyka

Saichania należy do kladu Ankylosaurinae. Najbliżej była spokrewniona z Tarchia, Tianzhenosaurus i Minotaurasaurus.

Spis gatunków

Saichania	Maryańska, 1977
= ?Tianzhenosaurus	Pang i Cheng, 1998
= ?Shanxia	Barrett, You, Upchurch i Burton, 1998
Saichania chulsanensis	Maryańska, 1977
= ?Tianzhenosaurus tianzhenensis	Pang i Cheng, 1998
= ?Shanxia youngi	Barrett, You, Upchurch i Burton, 1998

Bibliografia

Arbour, Victoria Megan (2014). Systematics, evolution, and biogeography of the ankylosaurid dinosaurs. Ph.D thesis, University of Alberta [2].

Arbour, V.M., Currie, P.J.& Badamgarav, D. (2014). "The ankylosaurid dinosaurs of the Upper Cretaceous Baruungoyot and Nemegt formations of Mongolia", Zoological Journal of the Linnean Society 172(3): 631–652.

Carpenter, K., Hayashi, S., Kobayashi, Y., Maryańska, T., Barsbold, R., Sato, K., and Obata, I. (2011) "Saichania chulsanensis (Ornithischia, Ankylosauridae) from the Upper Cretaceous of Mongolia", Palaeontographica, Abteilung A, 294(1-3): 1-61

Maryańska, T. (1977). "Ankylosauridae (Dinosauria) from Mongolia". Palaeontologia Polonica. 37: 85–151.

Arbour, V. M.; Currie, P. J. (2015). "Systematics, phylogeny and palaeobiogeography of the ankylosaurid dinosaurs". Journal of Systematic Palaeontology: 1–60. doi:10.1080/14772019.2015.1059985

Penkalski, P & Tumanova, T. (2017). "The cranial morphology and taxonomic status of Tarchia (Dinosauria: Ankylosauridae) from the Upper Cretaceous of Mongolia". Cretaceous Research. in press. doi:10.1016/j.cretres.2016.10.004.

Seebacher, F. (2001). "A New Method to Calculate Allometric Length-Mass Relationships of Dinosaurs". Journal of Vertebrate Paleontology 21 (1).

Kielan-Jaworowska, Z. (2013) "W poszukiwaniu wczesnych ssaków". Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego.