Tianzhenosaurus

Autor:

Paweł Konarzewski

---

Tianzhenosaurus (tianzenozaur)
Dieta	roślinożerny
Miejsce	Chiny - Shanxi (formacja Huiquanpu)
Czas	Trias 252 Jura 201 Kreda 143 66 późna kreda (cenoman-?kampan)
Systematyka	Dinosauria Ornithischia Thyreophora Ankylosauria Ankylosauridae Ankylosaurinae
Zrekonstruowany szkielet Tianzhenosaurus youngi. Fot. Kabacchi [4]

Wstęp

Tianzhenosaurus to ankylozauryd żyjący w późnej kredzie na terenie dzisiejszych Chin. Szczątki tego dinozaura pancernego odnaleziono w skałach formacji Huiquanpu. Nazwa rodzajowa Tianzhenosaurus nawiązuje do powiatu Tianzhen, w którym odnaleziono skamieniałości.

Historia taksonu

Czaszka holotypowa T. youngi. Fot. ★Kumiko★ [1].

W 1983 roku roku Pang Qiqing i Cheng Zhengwu odkryli 12 artykułowanych kręgów ogonowych wówczas nieznanego dinozaura w wiosce Zhaojiagou znajdującej się w prowincji Shanxi. Podczas kolejnych wykopalisk odnaleziono ponad 2,3 tys. okazów należnych do zauropodów, teropodów, ornitopodów oraz ankylozaurów. Na postawie trzech okazów HBV-10001, HBV-10002 i HBV-10003, Pang i Cheng w 1998 roku nazwali nowego ankylozauryda, który otrzymał nazwę Tianzhenosaurus. W tym samym roku Barrett i współpracownicy opisali kolejnego dinozaura pancernego pochodzącego ze skał formacji Huiquanpu - Shanxia tianzhenensis. Robert Sullivan (1999) uznał, iż Tianzhenosaurus to młodszy synonim Saichania ze względu na podobieństwa w budowie czaszki. Według tego naukowca Shanxia może być tym samym dinozaurem co omawiamy rodzaj. Z kolei Arbour i Currie (2016) uważają, że zarówno Shanxia i Tianzhenosaurus to synonimy Saichania. Badacze zastrzegają jednak, że różnice w budowie kości ramiennej sajchanii i tianzenozaura mogą wskazywać na to, że są to odrębne dinozaury. Niektóre analizy filogenetyczne (np. Vickaryous i in., 2004; Thompson i in., 2012; Wiersma i Irmis, 2018) potwierdzają ważność Tianzhenosaurus. W 2024 roku Pang i współpracownicy opisali drugi gatunek - T. chengi. Zdaniem chińskich naukowców kilka cech budowy czaszki Tianzhenosaurus pozwala odróżnić od innych azjatyckich ankylozaurydów jak Saichania, Talarurus i Shanxia.

Budowa

Zrekonstruowana czaszka T. youngi. Fot. Kabacchi [2]

Tianzhenosaurus miał niską i płaską czaszkę, a jej kształt przypominał wydłużony trójkąt równoramienny. Jej ogólna morfologia była bardzo podobna jak u Saichania. Na górze czaszki znajdowały się liczne guzy, które różnymi się wielkością oraz kształtem. Oczodoły były małe. Dinozaur ten miał krótkie kręgi szyjne. Z kolei grzbietowe były długie. W kości krzyżowej znajdowało się 8 kręgów. Koniec ogona był wyposażony w wydłużoną i podobną do brzoskwini kostną buławę. Kość udowa Tianzhenosaurus cechowała się masywną budową. Kości stopy miały typową morfologię dla ankylozaurów (Pang i Cheng, 1998; Pang i in., 2024).

Gatunki

T. youngi

Gatunek typowy rodzaju Tianzhenosaurus. Holotyp (HBV-10001) to niemalże kompletna czaszka. Paratypy to niekompletna żuchwa (HBV-10002) oraz niemalże kompletny szkielet pozaczaszkowy (HBV-10003). Według Panga i Chenga (1998) od pozostałych ankylozaurydów różnił się ornamentacją oraz budową czaszki, kręgów, kości ramiennej, udowej oraz stóp. Epitet gatunkowy yougi honoruje słynnego chińskiego badacza C. C. Younga, twórcę Chińskiego Instytutu Paleontologii Kręgowców i Paleoantropologii (Institute of Vertebrate Paleontology and Paleoanthropology).

T. chengi

Rekonstrukcja przyżyciowa T. chengi. Autor: Ddinodan [3]

Gatunek ten został został odnaleziony w tych samych warstwach skalnych co T. youngi. Holotypem jest prawie kompletna czaszka (HBV-10004). Paratyp to niemalże kompletny szkielet pozaczaszkowy (HBV-10005). T. chengi różnił się od T. youngi szczegółami budowy czaszki oraz szkieletu pozaczaszkowego. Gatunek ten cechował się również masywniejszymi kręgami ogonowymi w stosunku do typowego. Epitet gatunkowy chengi został nadany na cześć chińskiego paleontologa i stratygrafa Chenga Zhengwu (Pang i in., 2024).

Spis gatunków

Tianzhenosaurus	Pang i Cheng, 1998	?= Saichania
?= Shanxia	Barrett, You, Upchurch i Burton, 1998
T. youngi	Pang i Cheng, 1998	?= Saichania chulsanensis
?= Shanxia tianzhenensis	Barrett, You, Upchurch i Burton, 1998
T. chengi	Pang, Li i Guo, 2024

Bibliografia

Arbour, V. M., & Currie, P. J. (2016). "Systematics, phylogeny and palaeobiogeography of the ankylosaurid dinosaurs". Journal of Systematic Palaeontology, 14(5), 385-444. doi:10.1080/14772019.2015.1059985

Barrett, P. M., Hailu, Y., Upchurch, P., & Burton, A. C. (1998). "A new ankylosaurian dinosaur (Ornithischia: Ankylosauria) from the Upper Cretaceous of Shanxi Province, People's Republic of China". Journal of Vertebrate Paleontology, 18(2), 376-384. doi:10.1080/02724634.1998.10011065

Pang, Q., & Cheng, Z. (1998). "A new ankylosaur of the late Cretaceous from Tianzhen, Shanxi". Progress in Natural Science. 8(3), 326-334.

Pang, Q., Li, Z., & Guo, Z. (2024). "A new species of ankylosaurian dinosaur — Tianzhenosaurus chengi sp. nov., from the Late Cretaceous of Tianzhen County, Shanxi Province, China". Journal of Hebei GEO University. 6: 41–73. doi:10.13937/j.cnki.hbdzdxxb.2024.06.006

Sullivan, R.M. (1999). "Nodocephalosaurus kirtlandensis, gen. et sp. nov., a new ankylosaurid dinosaur (Ornithischia: Ankylosauria) from the Upper Cretaceous Kirtland Formation (Upper Campanian), San Juan Basin, New Mexico" Journal of Vertebrate Paleontology, 19, 126–139. doi:10.1080/02724634.1999.10011128<

Thompson, R. S., Parish, J. C., Maidment, S. C. R. & Barrett, P. M. (2012). "Phylogeny of the ankylosaurian dinosaurs (Ornithischia: Thyreophora)". Journal of Systematic Palaeontology, 10, 301-312. doi:10.1080/14772019.2011.569091

Vickaryous, M. K., Maryańska, T. & Weishampel, D. B. (2004) "Ankylosauria" [w:] Weishampel, D.B., Dodson, P., & Osmólska, H. (red.) "The Dinosauria" Berkeley: University of California Press, 363-392.

Wiersma, J. P., & Irmis, R. B. (2018). "A new southern Laramidian ankylosaurid, Akainacephalus johnsoni gen. et sp. nov., from the upper Campanian Kaiparowits Formation of southern Utah, USA". PeerJ 6:e5016. doi:10.7717/peerj.5016