Eoraptor: Różnice pomiędzy wersjami

Z Encyklopedia Dinozaury.com
Skocz do: nawigacja, szukaj
m
m
 
(Nie pokazano 10 wersji utworzonych przez 2 użytkowników)
Linia 1: Linia 1:
−
{{Korekta|=hasło do znaczącej aktualizacji, zwłaszcza Sereno i in. 2013}}
+
Do sprawdzenia i aktualizacji.
−
{{DISPLAYTITLE:''Eoraptor''}}
 
−
<small>
 
−
{| class="wikitable" style="background-color:CornSilk"
 
−
| Autor:
 
−
| Korekta:
 
−
|-
 
−
| [[Maciej Ziegler]]
 
−
[[Sebastian Oziemski]]
 
−
| [[Marcin Szermański]]
 
−
 
 
−
[[Karol Sabath]]
 
−
 
 
−
[[Łukasz Czepiński]]
 
−
 
 
−
[[Adrian Tkocz]]
 
−
|}
 
−
</small>
 
−
 
 
−
----
 
−
 
 
−
{| class="wikitable" style="text-align:left" align="left"
 
−
! colspan=2 | ''Eoraptor'' (eoraptor)
 
−
|-
 
−
! '''Długość''':
 
−
| 1 (1,7?) m
 
−
 
 
−
|-
 
−
! '''Masa''':
 
−
| kilka kg
 
−
 
 
−
|-
 
−
! '''[[Lokacje|Miejsce występowania]]''':
 
−
| [[Argentyna]] - San Juan
 
  
−
<small>([[formacja]] [[Ischigualasto]])</small>
+
{{Opis
−
|-
+
|Autor                  = [[Maciej Ziegler]], [[Sebastian Oziemski]], [[Kamil Kamiński]]
−
! '''[[Czas|Czas występowania]]'''
+
|Korekta                = [[Marcin Szermański]], [[Karol Sabath]], [[Łukasz Czepiński]], [[Adrian Tkocz]]
−
|{{Występowanie|lewa granica=232|prawa granica=230}}
+
|nazwa                  = ''Eoraptor'' (eoraptor)
 +
|długość                = 1 (1,7?) m
 +
|wysokość              =
 +
|masa                  = kilka kg
 +
|dieta                  = wszystkożerny / roślinożerny
 +
|miejsce                = [[Argentyna]]
 +
<small>San Juan ([[formacja]] [[Ischigualasto]])</small>
 +
|czas                  = {{Występowanie|232|230}}
 
232-230 [[Ma]]
 
232-230 [[Ma]]
  
 
<small>[[późny trias]] (późny [[karnik]])</small>
 
<small>[[późny trias]] (późny [[karnik]])</small>
−
|-
+
|systematyka            =
−
! '''Systematyka'''
+
[[Dinosauria]]
−
| [[Dinosauria]]
 
  
 
[[Saurischia]]
 
[[Saurischia]]
Linia 49: Linia 22:
 
? [[Eusaurischia]]
 
? [[Eusaurischia]]
  
−
? [[Sauropodomorpha]] (? [[Theropoda]])
+
? [[Sauropodomorpha]] / ? [[Theropoda]]
  
 
?? [[Guaibasauridae]]
 
?? [[Guaibasauridae]]
−
|-
+
|grafika                = Eoraptor_1_by_Kahless28.jpg
−
| colspan=2 |[[Plik:Eoraptor_1_by_Kahless28.jpg|400px|]]
+
|podpis                = Autor: [[Jakub  Kowalski]] [http://kahless28.deviantart.com].
−
<small>Autor: [[Jakub  Kowalski]] [http://kahless28.deviantart.com].</small>
+
|PorównanieGrupa        = Saurischia_bazalne
−
|}
+
|PorównanieDługość      = 1
−
 
+
|mapa                  =
 +
}}
 
==Wstęp==
 
==Wstęp==
 
''Eoraptor'' to wczesny i mały dinozaur [[Saurischia|gadziomiedniczny]] – prawdopodobnie zauropodomorf lub prymitywny teropod. Było to szybkie i zwinne zwierzę.  
 
''Eoraptor'' to wczesny i mały dinozaur [[Saurischia|gadziomiedniczny]] – prawdopodobnie zauropodomorf lub prymitywny teropod. Było to szybkie i zwinne zwierzę.  
Linia 65: Linia 39:
 
==Materiał kopalny==
 
==Materiał kopalny==
 
[[Holotyp]] (PVSJ 512) to niemal kompletny szkielet, któremu brakuje jedynie tylnych kręgów ogonowych. Może być młody ([[Tykoski]], [[2005]] - nieopublikowane).  
 
[[Holotyp]] (PVSJ 512) to niemal kompletny szkielet, któremu brakuje jedynie tylnych kręgów ogonowych. Może być młody ([[Tykoski]], [[2005]] - nieopublikowane).  
 +
[[Plik: Eoraptor_NT_small.jpg|300px|thumb|right|Rekonstrukcja na tle sylwetki człowieka. Autor: Nobu Tamura [http://spinops.blogspot.com/2015/07/eoraptor-lunensis.html?q=Eoraptor].]]
  
 
==Budowa i interpretacja==
 
==Budowa i interpretacja==
−
''Eoraptor'' przypominał mocno rodzaj ''[[Panphagia]]''. Miał nietypowe uzębienie. Tylna cześć jego szczęk zaopatrzona była w zakrzywione, ostre zęby, zaś te znajdujące się na samym przodzie górnej szczęki były liściokształtne i przypominały zęby zauropodomorfów. Bezzębny przedni koniec kości zębowej, który jest otoczony przez parę widocznych otworów naczyniowych, mógł być miejscem przyczepu niewielkiego dziobu, jak u (innych?) [[bazalny]]ch zauropodomorfów. ''Eoraptor'' miał staw śródżuchwowy, co łączy go z teropodami.
+
''Eoraptor'' przypominał mocno rodzaj ''[[Panphagia]]''. Jego czaszka była lekko zbudowana, z nieznacznie powiększonymi nozdrzami zewnętrznymi. Eoraptor miał nietypowe uzębienie. Tylna cześć jego szczęk zaopatrzona była w zakrzywione, ostre zęby, zaś te znajdujące się na samym przodzie górnej szczęki były liściokształtne i przypominały zęby zauropodomorfów. Piłkowanie zębów było większe i zorientowane bardziej pionowo niż miało to miejsce u typowych teropodów ([[Paul Sereno|Sereno]] i in., 2013). Bezzębny przedni koniec kości zębowej, który był otoczony przez parę widocznych otworów naczyniowych, mógł być miejscem przyczepu niewielkiego dziobu, jak u (innych?) [[bazalny]]ch zauropodomorfów. Wg Martineza i współpracowników budowa zębów wskazuje na wszystkożerność lub nawet całkowitą roślinożerność omawianego dinozaura. ''Eoraptor'' miał staw śródżuchwowy, co łączy go z teropodami; u eoraptora staw ten był jednak słabiej rozwinięty.
 +
 
 +
Trzony kręgów były wydrążone, ale bez wyraźnych śladów pneumatyzacji. Wszystkie kości długie miały wydrążone trzony. Kość promieniowa i łokciowa były masywniejsze, dłoń proporcjonalnie krótsza, a jej pazury – mniej zakrzywione niż u ''[[Eodromaeus]]''. Budowa paliczków dłoni wykazywała cechy typowe dla bazalnych zauropodomorfów. Dłoń miała pięć palców, ale dwa ostatnie były wyraźnie zredukowane. Tylne kończyny były bardziej masywne niż u eodroma, a kość piszczelowa przewyższała długością kość udową, co wskazuje na zdolność do szybkiego biegu (Sereno i in., 2013).
 +
[[Plik: Royal_Ontario_Museum_Eoraptor.JPG|300px|thumb|right|Zrekonstruowany szkielet. Autor zdjęcia: The Lord of Allosaurus [https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Royal_Ontario_Museum_Eoraptor.JPG].]]
 +
 
 +
Autorzy opisu (Sereno i in., 1993) uznali eoraptora za teropoda, co było później powielane w licznych publikacjach. Późniejsze badania klasyfikowały go jak bazalnego teropoda lub bardziej prymitywnego przedstawiciela [[Saurischia]] (Nesbit i in., 2009). W niektórych pracach uznawano go również za bazalnego zauropodomorfa (np. Martinez i in. [2011]; Sereno i in. [2013]). Dokładna pozycja systematyczna eoraptora pozostaje więc niejasna.
  
 
==Rozmiary==
 
==Rozmiary==
−
[[Paul Sereno|Sereno]] i in. ([[1993]]) oszacowali długość eoraptora na 1 metr. Z kolei oszacowanie [[Gregory Paul|Paul]]a ([[2010]]) i [[Michael Mortimer|Mortimer]]a - który wskazuje, że podana przez Sereno i in. ([[1993]]) długość 1 m jest bazowana na bardzo krótkim jak na bazalnego gadziomiednicznego dinozaura ogonie - eoraptor więc mógł wg nich osiągać 1,7 m.
+
[[Plik: Eoraptor_Japan.jpg|300px|thumb|right|Zrekonstruowany szkielet. Autor zdjęcia: Kentaro Ohno [https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Eoraptor_Japan.jpg].]]
 +
[[Paul Sereno|Sereno]] i in. ([[1993]]) ocenili długość eoraptora na 1 metr. Inne wyniki daje oszacowanie [[Gregory Paul|Paul]]a ([[2010]]) i [[Michael Mortimer|Mortimer]]a - który wskazuje, że podana przez Sereno i in. ([[1993]]) długość 1 m jest bazowana na bardzo krótkim jak na bazalnego gadziomiednicznego dinozaura ogonie - eoraptor więc mógł wg nich osiągać 1,7 m.
  
 
==Etymologia==
 
==Etymologia==
 
Nazwa ''Eoraptor'' to połączenie greckiego ''eos'' (świt, początek), co odnosi się do prymitywnej budowy i wczesnego okresu występowania i łacińskiego ''raptor'' (rabuś), wiążącego się z drapieżnością i łapami przystosowanymi do chwytania (później okazało się, że nazwa jest raczej nietrafna, bo eoraptor prawdopodobnie był wszystkożercą). Epitet gatunkowy (''lunensis''; od łac. ''luna'', księżyc i łac. -''ensis'', miejsce) pochodzi od miejsca znalezienia - Doliny Księżycowej.
 
Nazwa ''Eoraptor'' to połączenie greckiego ''eos'' (świt, początek), co odnosi się do prymitywnej budowy i wczesnego okresu występowania i łacińskiego ''raptor'' (rabuś), wiążącego się z drapieżnością i łapami przystosowanymi do chwytania (później okazało się, że nazwa jest raczej nietrafna, bo eoraptor prawdopodobnie był wszystkożercą). Epitet gatunkowy (''lunensis''; od łac. ''luna'', księżyc i łac. -''ensis'', miejsce) pochodzi od miejsca znalezienia - Doliny Księżycowej.
 +
 +
==Paleoekologia==
 +
[[Plik: Eoraptor%26Herrerasaurus.jpg|300px|thumb|right|Eoraptor pożerający jaszczurkę w towarzystwie herrerazaura. Autor: Melissa Frankford [https://www.deviantart.com/mmfrankford/art/Herrerasaurus-and-Eoraptor-93935819].]]
 +
''Eoraptor'' żył obok innych prymitywnych dinozaurów, m.in. roślinożernego ''[[Pisanosaurus]]'' i większego od siebie drapieżnika - ''[[Herrerasaurus]]''. Ten drugi mógł stanowić realne zagrożenie dla eoraptora. Oprócz dinozaurów żyło tam mnóstwo innych zwierząt – rynchozaury, dicynodonty czy aetozaury. Największym drapieżnikiem tego ekosystemu był potężny rauizuch ''Sarcosuchus''.
  
 
==Spis gatunków==
 
==Spis gatunków==
 
{| class="wikitable"
 
{| class="wikitable"
−
! ''Eoraptor''
+
|{{V|''Eoraptor''}}
 
| {{Kpt|[[Paul Sereno|Sereno]], [[Catherine Forster|Forster]], [[Raymond Rogers|Rogers]]}} i {{Kpt|[[Alfredo Monetta|Monetta]]}}, [[1993]]
 
| {{Kpt|[[Paul Sereno|Sereno]], [[Catherine Forster|Forster]], [[Raymond Rogers|Rogers]]}} i {{Kpt|[[Alfredo Monetta|Monetta]]}}, [[1993]]
 
|-
 
|-
−
! ''E. lunensis''
+
|{{V|''Eoraptor lunensis''}}
 
| {{Kpt|Sereno, Forster, Rogers}} i {{Kpt|Monetta}}, 1993
 
| {{Kpt|Sereno, Forster, Rogers}} i {{Kpt|Monetta}}, 1993
 
|}
 
|}
Linia 102: Linia 87:
 
Sereno, P.C., Forster, C.A., Rogers, R.R. & Monetta, A.M. (1993) "Primitive dinosaur skeleton from Argentina and the early evolution of Dinosauria" Nature, 361, 64-66.
 
Sereno, P.C., Forster, C.A., Rogers, R.R. & Monetta, A.M. (1993) "Primitive dinosaur skeleton from Argentina and the early evolution of Dinosauria" Nature, 361, 64-66.
  
−
'''Sereno, P.C., Martínez, R.N. & Alcober, O.A. (2013) "Osteology of Eoraptor lunensis (Dinosauria, Sauropodomorpha)" Journal of Vertebrate Paleontology, 32(6 - supplement, Memoir 12, "Basal sauropodomorphs and the vertebrate fossil record of the Ischigualasto Formation (Late Triassic: Carnian-Norian) of Argentina"), 83–179. [[doi:10.1080/02724634.2013.820113]]'''
+
Sereno, P.C., Martínez, R.N. & Alcober, O.A. (2013) "Osteology of Eoraptor lunensis (Dinosauria, Sauropodomorpha)" Journal of Vertebrate Paleontology, 32(6 - supplement, Memoir 12, "Basal sauropodomorphs and the vertebrate fossil record of the Ischigualasto Formation (Late Triassic: Carnian-Norian) of Argentina"), 83–179. [[doi:10.1080/02724634.2013.820113]].
  
 
Mortimer, online: http://home.comcast.net/~eoraptor/Non-t ... orlunensis
 
Mortimer, online: http://home.comcast.net/~eoraptor/Non-t ... orlunensis
Linia 122: Linia 107:
 
[[Kategoria:Trias]]
 
[[Kategoria:Trias]]
 
[[Kategoria:Karnik]]
 
[[Kategoria:Karnik]]
−
[[Kategoria:Do aktualizacji]]
+
[[Kategoria:Do sprawdzenia]]

Aktualna wersja na dzień 21:55, 24 mar 2024

Do sprawdzenia i aktualizacji.

Autor: Maciej Ziegler, Sebastian Oziemski, Kamil Kamiński
Korekta: Marcin Szermański, Karol Sabath, Łukasz Czepiński, Adrian Tkocz

Eoraptor (eoraptor)
Długość 1 (1,7?) m
Masa kilka kg
Dieta wszystkożerny / roślinożerny
Miejsce Argentyna

San Juan (formacja Ischigualasto)

Czas
252 201 145
66

232-230 Ma

późny trias (późny karnik)

Systematyka Dinosauria

Saurischia

? Eusaurischia

? Sauropodomorpha / ? Theropoda

?? Guaibasauridae

Eoraptor 1 by Kahless28.jpg
Autor: Jakub Kowalski [5].
Homo sapiens.png Saurischia bazalne.png
1 m

Porównanie wielkości Eoraptor i człowieka.
Sylwetki: Phylopic.org

Wstęp

Eoraptor to wczesny i mały dinozaur gadziomiedniczny – prawdopodobnie zauropodomorf lub prymitywny teropod. Było to szybkie i zwinne zwierzę.

Odkrycie i lokalizacja

W 1991 roku Martinez odkrył szczątki zwierzęcia, a wstępny opis naukowy ukazał się w 1993 roku Eoraptor dostarczył wielu informacji na temat ewolucji wczesnych dinozaurów. Miał już dinozaurze cechy włącznie z wyspecjalizowaną panewką stawu biodrowego, umożliwiającą dinozaurom przyjęcie postawy z nogami pionowo ustawionymi pod tułowiem.

Materiał kopalny

Holotyp (PVSJ 512) to niemal kompletny szkielet, któremu brakuje jedynie tylnych kręgów ogonowych. Może być młody (Tykoski, 2005 - nieopublikowane).

Rekonstrukcja na tle sylwetki człowieka. Autor: Nobu Tamura [1].

Budowa i interpretacja

Eoraptor przypominał mocno rodzaj Panphagia. Jego czaszka była lekko zbudowana, z nieznacznie powiększonymi nozdrzami zewnętrznymi. Eoraptor miał nietypowe uzębienie. Tylna cześć jego szczęk zaopatrzona była w zakrzywione, ostre zęby, zaś te znajdujące się na samym przodzie górnej szczęki były liściokształtne i przypominały zęby zauropodomorfów. Piłkowanie zębów było większe i zorientowane bardziej pionowo niż miało to miejsce u typowych teropodów (Sereno i in., 2013). Bezzębny przedni koniec kości zębowej, który był otoczony przez parę widocznych otworów naczyniowych, mógł być miejscem przyczepu niewielkiego dziobu, jak u (innych?) bazalnych zauropodomorfów. Wg Martineza i współpracowników budowa zębów wskazuje na wszystkożerność lub nawet całkowitą roślinożerność omawianego dinozaura. Eoraptor miał staw śródżuchwowy, co łączy go z teropodami; u eoraptora staw ten był jednak słabiej rozwinięty.

Trzony kręgów były wydrążone, ale bez wyraźnych śladów pneumatyzacji. Wszystkie kości długie miały wydrążone trzony. Kość promieniowa i łokciowa były masywniejsze, dłoń proporcjonalnie krótsza, a jej pazury – mniej zakrzywione niż u Eodromaeus. Budowa paliczków dłoni wykazywała cechy typowe dla bazalnych zauropodomorfów. Dłoń miała pięć palców, ale dwa ostatnie były wyraźnie zredukowane. Tylne kończyny były bardziej masywne niż u eodroma, a kość piszczelowa przewyższała długością kość udową, co wskazuje na zdolność do szybkiego biegu (Sereno i in., 2013).

Zrekonstruowany szkielet. Autor zdjęcia: The Lord of Allosaurus [2].

Autorzy opisu (Sereno i in., 1993) uznali eoraptora za teropoda, co było później powielane w licznych publikacjach. Późniejsze badania klasyfikowały go jak bazalnego teropoda lub bardziej prymitywnego przedstawiciela Saurischia (Nesbit i in., 2009). W niektórych pracach uznawano go również za bazalnego zauropodomorfa (np. Martinez i in. [2011]; Sereno i in. [2013]). Dokładna pozycja systematyczna eoraptora pozostaje więc niejasna.

Rozmiary

Zrekonstruowany szkielet. Autor zdjęcia: Kentaro Ohno [3].

Sereno i in. (1993) ocenili długość eoraptora na 1 metr. Inne wyniki daje oszacowanie Paula (2010) i Mortimera - który wskazuje, że podana przez Sereno i in. (1993) długość 1 m jest bazowana na bardzo krótkim jak na bazalnego gadziomiednicznego dinozaura ogonie - eoraptor więc mógł wg nich osiągać 1,7 m.

Etymologia

Nazwa Eoraptor to połączenie greckiego eos (świt, początek), co odnosi się do prymitywnej budowy i wczesnego okresu występowania i łacińskiego raptor (rabuś), wiążącego się z drapieżnością i łapami przystosowanymi do chwytania (później okazało się, że nazwa jest raczej nietrafna, bo eoraptor prawdopodobnie był wszystkożercą). Epitet gatunkowy (lunensis; od łac. luna, księżyc i łac. -ensis, miejsce) pochodzi od miejsca znalezienia - Doliny Księżycowej.

Paleoekologia

Eoraptor pożerający jaszczurkę w towarzystwie herrerazaura. Autor: Melissa Frankford [4].

Eoraptor żył obok innych prymitywnych dinozaurów, m.in. roślinożernego Pisanosaurus i większego od siebie drapieżnika - Herrerasaurus. Ten drugi mógł stanowić realne zagrożenie dla eoraptora. Oprócz dinozaurów żyło tam mnóstwo innych zwierząt – rynchozaury, dicynodonty czy aetozaury. Największym drapieżnikiem tego ekosystemu był potężny rauizuch Sarcosuchus.

Spis gatunków

Eoraptor Sereno, Forster, Rogers i Monetta, 1993
Eoraptor lunensis Sereno, Forster, Rogers i Monetta, 1993

Bibliografia

Balter, M. (2011) "Pint-Sized Predator Rattles The Dinosaur Family Tree" Science, 331 (6014), 134. doi: 10.1126/science.331.6014.134

Bonaparte, J.F., Brea, G., Schultz, C.L. & Martinelli, A.G. (2007) "A new specimen of Guaibasaurus candelariensis (basal Saurischia) from the Late Triassic Caturrita Formation of southern Brazil" Historical Biology, 19(1), 73-82

Brusatte, S.L., Nesbitt, S.J., Irmis, R.B., Butler, R.J., Benton, M.J. & Norell, M.A. (2010B) "The origin and early radiation of dinosaurs" Earth-Science Reviews, 101, 68–100.

Langer, M.C., Ezcurra, M.D., Bittencourt, J.S. & Novas, F.E. (2009) "The origin and early evolution of dinosaurs" Biological Reviews, 84, 1-56.

Martinez, R.N., Sereno, P.C., Alcober, O.A., Colombi, C.E., Renne, P.R., Montanez, I.P. & Currie, B.S. (2011) "A basal dinosaur from the dawn of the dinosaur era in southwestern Pangaea" Science, 331, 206-210. doi: 10.1126/science.1198467

Nesbitt, S.J., Smith, N.D., Irmis, R.B., Turner, A.H., Downs, A. & Norell, M.A. (2009) "A complete skeleton of a Late Triassic saurischian and the early evolution of dinosaurs" Science, 326, 1530-1533.

Sereno, P.C. (2007) "The phylogenetic relationships of early dinosaurs: a comparative report" Historical Biology, 19, 145-155.

Sereno, P.C., Forster, C.A., Rogers, R.R. & Monetta, A.M. (1993) "Primitive dinosaur skeleton from Argentina and the early evolution of Dinosauria" Nature, 361, 64-66.

Sereno, P.C., Martínez, R.N. & Alcober, O.A. (2013) "Osteology of Eoraptor lunensis (Dinosauria, Sauropodomorpha)" Journal of Vertebrate Paleontology, 32(6 - supplement, Memoir 12, "Basal sauropodomorphs and the vertebrate fossil record of the Ischigualasto Formation (Late Triassic: Carnian-Norian) of Argentina"), 83–179. doi:10.1080/02724634.2013.820113.

Mortimer, online: http://home.comcast.net/~eoraptor/Non-t ... orlunensis

Paul, G.S. (2010) "The Princeton Field Guide to Dinosaurs" wyd. Princeton University

Tykoski, R.S (2005) "Anatomy, Ontogeny, and Phylogeny of Coelophysoid Theropods" Dysertacja doktorska, University of Texas

Źródło: „https://encyklopedia.dinozaury.com/index.php?title=Eoraptor&oldid=32183”