Kosmoceratops: Różnice pomiędzy wersjami
m (→Spis gatunków) |
m (→Spis gatunków) |
||
| (Nie pokazano 4 wersji utworzonych przez 2 użytkowników) | |||
| Linia 10: | Linia 10: | ||
|miejsce = [[USA]] - Utah | |miejsce = [[USA]] - Utah | ||
<small>([[formacja]] [[Kaiparowits]])</small> | <small>([[formacja]] [[Kaiparowits]])</small> | ||
| − | |czas = {{Występowanie|76|75}} | + | |czas = {{Występowanie|76.4|75.6}} |
| − | ok. 76 [[Ma]]<br> | + | ok. 76,4-75,6 [[Ma]] <ref>Loewen, M. A., Sertich, J. J. W., Sampson, S., O’Connor, J. K., Carpenter, S., Sisson, B., Øhlenschlæger, A., Farke, A. A., Makovicky, P. J., Longrich, N. & Evans, D. C. (2024). "''Lokiceratops rangiformis'' gen. et sp. nov. (Ceratopsidae: Centrosaurinae) from the Campanian Judith River Formation of Montana reveals rapid regional radiations and extreme endemism within centrosaurine dinosaurs". PeerJ 12:e17224 [[doi:10.7717/peerj.17224]]</ref><br> |
<small>[[późna kreda]] ([[kampan]])</small> | <small>[[późna kreda]] ([[kampan]])</small> | ||
|systematyka = | |systematyka = | ||
| Linia 47: | Linia 47: | ||
Sampson i in. nie opisali szkieletu pozaczaszkowego (kompletnego w 45%) należącego do dwóch osobników, o którym wspomnieli w swej pracy. | Sampson i in. nie opisali szkieletu pozaczaszkowego (kompletnego w 45%) należącego do dwóch osobników, o którym wspomnieli w swej pracy. | ||
| − | [[ | + | ==Budowa== |
| − | + | [[Plik:Reconfiguration of epiparietal numbering in chasmosaurines.png|thumb|Propozycja oznaczenia różków ciemieniowych u gatunków ''[[Chasmosaurus]]'' i ''Kosmoceratops''. Źródło: Fowler i Freedman Fowler, 2020 [https://peerj.com/articles/9251/].]] | |
| − | + | ''Kosmoceratops'' charakteryzował się najbardziej zdobioną kryzą wśród przedstawicieli [[Chasmosaurinae]]. Była ona stosunkowo krótka i szeroka z małymi otworami ciemieniowymi. Z górnej części kryzy wyrastało aż dziesięć różków. Sampson i in. (2010) zaproponowali, że trzy najbardziej wewnętrze różki są to ''[[epiparietales]]'' (ep3, ep2 i ep1), kolejny ''[[epiparietosquamosales]]'' (eps), a najbardziej zewnętrzny - ''[[episquamosales]]'' (es), jednakże Fowler i Freedman (2020) mają inną propozycję. Ich zdaniem trzy środkowe wyrostki tworzą jeden różek (ep1), najbardziej zewnętrzy (ep3), zaś środkowy (ep2) (zob. rys obok). Jak podają Loewen i współpracownicy (2013) młodociany osobnik UMNH VP 16878 miał tyle samo wyrostków na szczycie kryzy co [[holotyp]]. Rogi nadoczne były skierowane na boki, zakrzywione w dolną stronę. Róg nosowy był zwrócony do tyłu. | |
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
==Systematyka== | ==Systematyka== | ||
| − | + | Według analiz filogenetycznych kosmoceratops jest bliskim kuzynem ''[[Vagaceratops]]'' lub ''[[Spiclypeus]]''. Zobacz więcej: [[Ceratopsoidea#Kladogramy skupiające się na przedstawicielach Chasmosaurinae]]. | |
| − | |||
| − | |||
| − | [[ | ||
| − | |||
==Paleośrodowisko== | ==Paleośrodowisko== | ||
| − | Zobacz:[[ | + | [[Plik:Kaiparowits fauna.jpg|thumb|''Kosmoceratops'' środowisku naturalnym. Znajduje się po prawej stronie. Autor: ABelov2014. [https://abelov2014.deviantart.com/art/Utahceratops-Nasutoceratops-Kosmoceratops-720725612]]] |
| + | Zobacz: [[Kaiparowits#Paleośrodowisko]] | ||
==Ewolucja== | ==Ewolucja== | ||
| − | [[Plik: | + | Według Fowlera i Freedman-Fowler (2020) kosmoceratops jest ostatnim członkiem linii ewolucyjnej ''[[Chasmosaurus]]''. Zobacz więcej: [[Ceratopsoidea#Chasmosaurinae]]. |
| − | + | ||
| + | ==''Kosmoceratops'' z formacji [[Dinosaur Park]]?== | ||
| + | [[Plik:Kosmoceratopsskull.png|thumb|Czaszka holotypowa ''Kosmoceratops'' Źródło: Sampson i in., 2010 [https://journals.plos.org/plosone/article?id=10.1371/journal.pone.0012292]]] | ||
| + | [[Plik:Chasmosaurus skull CMN 8801.PNG|thumb|Czaszka CMN 8801. Źródło: Campbell i in., 2016 [https://journals.plos.org/plosone/article?id=10.1371/journal.pone.0145805]]] | ||
| + | [[Charles M. Sternberg]] w roku 1928 odnalazł na terenach formacji Dinosaur Park niekompletną czaszkę (CMN 8801), którą przypisano do rodzaju ''[[Chasmosaurus]]''. [[Longrich]] (2014) uznał, że należy ona do nowego [[gatunek|gatunku]] ''Kosmoceratops'' i ustalił, że jest [[takson siostrzany|taksonem siostrzanym]] dla ''K. richardsoni''. Campbell i in. (2016) nie zgodzili się z jego zdaniem i przypisali ją do nieokreślonego gatunku ''[[Chasmosaurus]]''. Opinię tą podtrzymują również Campbell i in. (2019). | ||
==Etymologia== | ==Etymologia== | ||
| Linia 79: | Linia 75: | ||
|- | |- | ||
|{{V|''K. richardsoni''}} | |{{V|''K. richardsoni''}} | ||
| − | | {{Kpt|Sampson, Loewen, Farke, Roberts, Forster, Smith}} i {{Kpt|Titus}}, 2010 | + | | {{Kpt|[[Sampson]], [[Loewen]], Farke, Roberts, [[Forster]], Smith}} i {{Kpt|Titus}}, [[2010]] |
|} | |} | ||
| Linia 86: | Linia 82: | ||
Campbell, J. A., Ryan, M. J., Holmes, R. B., & Schröder-Adams, C. J. (2016). "A re-evaluation of the chasmosaurine ceratopsid genus ''Chasmosaurus'' (Dinosauria: Ornithischia) from the Upper Cretaceous (Campanian) Dinosaur Park Formation of western Canada". PloS one, 11(1), e0145805. [[doi:10.1371/journal.pone.0145805]] | Campbell, J. A., Ryan, M. J., Holmes, R. B., & Schröder-Adams, C. J. (2016). "A re-evaluation of the chasmosaurine ceratopsid genus ''Chasmosaurus'' (Dinosauria: Ornithischia) from the Upper Cretaceous (Campanian) Dinosaur Park Formation of western Canada". PloS one, 11(1), e0145805. [[doi:10.1371/journal.pone.0145805]] | ||
| − | Dalman, S. G., Lucas, S. G., Jasinski, S. E., & Longrich, N. R. (2022). Sierraceratops turneri, a new chasmosaurine ceratopsid from the Hall Lake Formation (Upper Cretaceous) of south-central New Mexico. Cretaceous Research, 130, 105034. [[doi:10.1016/j.cretres.2021.105034]] | + | Campbell, J. A., Ryan, M. J., Schroder-Adams, C. J., Holmes, R. B. & Evans, D. C. (2019) "Temporal range extension and evolution of the chasmosaurine ceratopsid "''Vagaceratops''" ''irvinensis'' (Dinosauria: Ornithischia) in the Upper Cretaceous (Campanian) Dinosaur Park Formation of Alberta." Vertebrate Anatomy Morphology Palaeontology 7: 83-100. [[doi:10.18435/vamp29356.]] |
| + | |||
| + | Dalman, S. G., Lucas, S. G., Jasinski, S. E., & Longrich, N. R. (2022). "''Sierraceratops turneri'', a new chasmosaurine ceratopsid from the Hall Lake Formation (Upper Cretaceous) of south-central New Mexico". Cretaceous Research, 130, 105034. [[doi:10.1016/j.cretres.2021.105034]] | ||
| − | Fowler, D.W. (2017). "Revised geochronology, correlation, and dinosaur stratigraphic ranges of the Santonian-Maastrichtian (Late Cretaceous) formations of the Western Interior of North America" PLoS ONE, 12(11), e0188426. [[doi:10.1371/journal.pone.0188426]] | + | Fowler, D. W. (2017). "Revised geochronology, correlation, and dinosaur stratigraphic ranges of the Santonian-Maastrichtian (Late Cretaceous) formations of the Western Interior of North America" PLoS ONE, 12(11), e0188426. [[doi:10.1371/journal.pone.0188426]] |
| − | Fowler, D.W. & Freedman Fowler, E.A. (2020). "Transitional evolutionary forms in chasmosaurine ceratopsid dinosaurs: evidence from the Campanian of New Mexico". PeerJ. 8: e9251. [[doi:10.7717/peerj.9251]]. | + | Fowler, D. W. & Freedman Fowler, E.A . (2020). "Transitional evolutionary forms in chasmosaurine ceratopsid dinosaurs: evidence from the Campanian of New Mexico". PeerJ. 8: e9251. [[doi:10.7717/peerj.9251]]. |
| − | Loewen, M. A., Farke, A. A., Sampson, S. D., Getty, M. A., Lund, E. K. | + | Loewen, M. A., Farke, A. A., Sampson, S. D., Getty, M. A., Lund, E. K. & O’Connor, P. M. (2013) "Ceratopsid Dinosaurs from the Grand Staircase of Southern Utah" [w:] Titus, A.L. & Loewen, M.A. (red.) "At the Top of the Grand Staircase: The Late Cretaceous of Southern Utah" Bloomington, Indiana University Press, 488-503. |
Longrich, N. R. (2014). "The horned dinosaurs ''Pentaceratops'' and ''Kosmoceratops'' from the upper Campanian of Alberta and implications for dinosaur biogeography". Cretaceous Research, 51, 292-308. [[doi:10.1016/j.cretres.2014.06.011]] | Longrich, N. R. (2014). "The horned dinosaurs ''Pentaceratops'' and ''Kosmoceratops'' from the upper Campanian of Alberta and implications for dinosaur biogeography". Cretaceous Research, 51, 292-308. [[doi:10.1016/j.cretres.2014.06.011]] | ||
| Linia 98: | Linia 96: | ||
Mallon, J. C., Ott, C. J., Larson, P. L., Iuliano, E. M., & Evans, D. C. (2016). "''Spiclypeus shipporum'' gen. et sp. nov., a boldly audacious new chasmosaurine ceratopsid (Dinosauria: Ornithischia) from the Judith River Formation (Upper Cretaceous: Campanian) of Montana, USA". PloS one, 11(5), e0154218. [[doi:10.1371/journal.pone.0154218]] | Mallon, J. C., Ott, C. J., Larson, P. L., Iuliano, E. M., & Evans, D. C. (2016). "''Spiclypeus shipporum'' gen. et sp. nov., a boldly audacious new chasmosaurine ceratopsid (Dinosauria: Ornithischia) from the Judith River Formation (Upper Cretaceous: Campanian) of Montana, USA". PloS one, 11(5), e0154218. [[doi:10.1371/journal.pone.0154218]] | ||
| − | Roberts, E.M., Sampson, S.D., Deino, A.L., Bowring, S.A. & Buchwaldt, R. (2013) "The Kaiparowits Formation: A Remarkable Record of Late Cretaceous Terrestrial Environments, Ecosystems, and Evolution in Western North America" [w]: Titus, A.L. & Loewen, M.A. (red.) "At the Top of the Grand Staircase: The Late Cretaceous of Southern Utah" Bloomington, Indiana University Press | + | Roberts, E. M., Sampson, S. D., Deino, A. L., Bowring, S. A. & Buchwaldt, R. (2013) "The Kaiparowits Formation: A Remarkable Record of Late Cretaceous Terrestrial Environments, Ecosystems, and Evolution in Western North America" [w]: Titus, A.L. & Loewen, M.A. (red.) "At the Top of the Grand Staircase: The Late Cretaceous of Southern Utah" Bloomington, Indiana University Press |
| − | Sampson, S.D., Loewen, M.A., Farke, A.A., Roberts, E.M., Forster, C.A., Smith, J.A. & Titus, A.L. (2010) "New Horned Dinosaurs from Utah Provide Evidence for Intracontinental Dinosaur Endemism". PLoS ONE 5 (9): e12292. [[doi:10.1371/journal.pone.0012292]] | + | Sampson, S. D., Loewen, M. A., Farke, A. A., Roberts, E. M., Forster, C. A., Smith, J. A. & Titus, A. L. (2010) "New Horned Dinosaurs from Utah Provide Evidence for Intracontinental Dinosaur Endemism". PLoS ONE 5 (9): e12292. [[doi:10.1371/journal.pone.0012292]] |
<references/></small> | <references/></small> | ||
| − | |||
[[Kategoria:Dinosauria]] | [[Kategoria:Dinosauria]] | ||
Aktualna wersja na dzień 19:56, 7 lis 2024
| Autor: | Marcin Szermański, Paweł Konarzewski |
| Kosmoceratops (kosmoceratops) | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Długość | 4,5 m [1] | ||||
| Masa | 1,2 t [1] | ||||
| Dieta | roślinożerny | ||||
| Miejsce | USA - Utah | ||||
| Czas |
ok. 76,4-75,6 Ma [2] | ||||
| Systematyka | Dinosauria | ||||
 Na pierwszym planie Kosmoceratops; w tle Vagaceratops. Autor: Jakub Kowalski [6]
Porównanie wielkości Kosmoceratops i człowieka. | |||||
| Mapa znalezisk | |||||
Wczytywanie mapy…
| |||||
Wstęp
Kosmoceratops to rodzaj dinozaura rogatego, który występował w późnej kredzie na terenie obecnej Ameryki Północnej. Jego skamieniałości odnaleziono na terenie USA w południowej części stanu Utah, w tych samych pokładach co Utahceratops. Roberts i in. (2013) datują te je na ok. 76 Ma.
Materiał kopalny
Kosmoceratops znany jest z czterech osobników, w tym prawie kompletnej czaszki i 45% szkieletu pozaczaszkowego. Są to:
Holotyp (UMNH VP 17000) to prawie kompletna czaszka dorosłego osobnika.
Materiał przypisany (UMNH VP 16878) to dysartykułowana czaszka należąca do osobnika młodocianego. Sampson i in. (2010) omyłkowo oznaczyli go jako UMNH VP 12198.
Sampson i in. nie opisali szkieletu pozaczaszkowego (kompletnego w 45%) należącego do dwóch osobników, o którym wspomnieli w swej pracy.
Budowa
Kosmoceratops charakteryzował się najbardziej zdobioną kryzą wśród przedstawicieli Chasmosaurinae. Była ona stosunkowo krótka i szeroka z małymi otworami ciemieniowymi. Z górnej części kryzy wyrastało aż dziesięć różków. Sampson i in. (2010) zaproponowali, że trzy najbardziej wewnętrze różki są to epiparietales (ep3, ep2 i ep1), kolejny epiparietosquamosales (eps), a najbardziej zewnętrzny - episquamosales (es), jednakże Fowler i Freedman (2020) mają inną propozycję. Ich zdaniem trzy środkowe wyrostki tworzą jeden różek (ep1), najbardziej zewnętrzy (ep3), zaś środkowy (ep2) (zob. rys obok). Jak podają Loewen i współpracownicy (2013) młodociany osobnik UMNH VP 16878 miał tyle samo wyrostków na szczycie kryzy co holotyp. Rogi nadoczne były skierowane na boki, zakrzywione w dolną stronę. Róg nosowy był zwrócony do tyłu.
Systematyka
Według analiz filogenetycznych kosmoceratops jest bliskim kuzynem Vagaceratops lub Spiclypeus. Zobacz więcej: Ceratopsoidea#Kladogramy skupiające się na przedstawicielach Chasmosaurinae.
Paleośrodowisko
Zobacz: Kaiparowits#Paleośrodowisko
Ewolucja
Według Fowlera i Freedman-Fowler (2020) kosmoceratops jest ostatnim członkiem linii ewolucyjnej Chasmosaurus. Zobacz więcej: Ceratopsoidea#Chasmosaurinae.
Kosmoceratops z formacji Dinosaur Park?
Charles M. Sternberg w roku 1928 odnalazł na terenach formacji Dinosaur Park niekompletną czaszkę (CMN 8801), którą przypisano do rodzaju Chasmosaurus. Longrich (2014) uznał, że należy ona do nowego gatunku Kosmoceratops i ustalił, że jest taksonem siostrzanym dla K. richardsoni. Campbell i in. (2016) nie zgodzili się z jego zdaniem i przypisali ją do nieokreślonego gatunku Chasmosaurus. Opinię tą podtrzymują również Campbell i in. (2019).
Etymologia
Nazwa rodzajowa Kosmoceratops to połączenie gr. kosmos (zdobiony) i gr. ceratops (rogate oblicze). Nazwa ta znaczy więc w wolnym tłumaczeniu "zdobione rogate oblicze" i odnosi się do jego bogato ozdobionej rogami kryzy. Epitet gatunkowy richardsoni honoruje Scotta Richardsona, który odkrył holotyp i wiele innych skamieniałości z GSENM (Grand Staircase-Escalante National Monument).
Spis gatunków
| Kosmoceratops | Sampson, Loewen, Farke, Roberts, Forster, Smith i Titus, 2010 |
| K. richardsoni | Sampson, Loewen, Farke, Roberts, Forster, Smith i Titus, 2010 |
Bibliografia
Campbell, J. A., Ryan, M. J., Holmes, R. B., & Schröder-Adams, C. J. (2016). "A re-evaluation of the chasmosaurine ceratopsid genus Chasmosaurus (Dinosauria: Ornithischia) from the Upper Cretaceous (Campanian) Dinosaur Park Formation of western Canada". PloS one, 11(1), e0145805. doi:10.1371/journal.pone.0145805
Campbell, J. A., Ryan, M. J., Schroder-Adams, C. J., Holmes, R. B. & Evans, D. C. (2019) "Temporal range extension and evolution of the chasmosaurine ceratopsid "Vagaceratops" irvinensis (Dinosauria: Ornithischia) in the Upper Cretaceous (Campanian) Dinosaur Park Formation of Alberta." Vertebrate Anatomy Morphology Palaeontology 7: 83-100. doi:10.18435/vamp29356.
Dalman, S. G., Lucas, S. G., Jasinski, S. E., & Longrich, N. R. (2022). "Sierraceratops turneri, a new chasmosaurine ceratopsid from the Hall Lake Formation (Upper Cretaceous) of south-central New Mexico". Cretaceous Research, 130, 105034. doi:10.1016/j.cretres.2021.105034
Fowler, D. W. (2017). "Revised geochronology, correlation, and dinosaur stratigraphic ranges of the Santonian-Maastrichtian (Late Cretaceous) formations of the Western Interior of North America" PLoS ONE, 12(11), e0188426. doi:10.1371/journal.pone.0188426
Fowler, D. W. & Freedman Fowler, E.A . (2020). "Transitional evolutionary forms in chasmosaurine ceratopsid dinosaurs: evidence from the Campanian of New Mexico". PeerJ. 8: e9251. doi:10.7717/peerj.9251.
Loewen, M. A., Farke, A. A., Sampson, S. D., Getty, M. A., Lund, E. K. & O’Connor, P. M. (2013) "Ceratopsid Dinosaurs from the Grand Staircase of Southern Utah" [w:] Titus, A.L. & Loewen, M.A. (red.) "At the Top of the Grand Staircase: The Late Cretaceous of Southern Utah" Bloomington, Indiana University Press, 488-503.
Longrich, N. R. (2014). "The horned dinosaurs Pentaceratops and Kosmoceratops from the upper Campanian of Alberta and implications for dinosaur biogeography". Cretaceous Research, 51, 292-308. doi:10.1016/j.cretres.2014.06.011
Mallon, J. C., Ott, C. J., Larson, P. L., Iuliano, E. M., & Evans, D. C. (2016). "Spiclypeus shipporum gen. et sp. nov., a boldly audacious new chasmosaurine ceratopsid (Dinosauria: Ornithischia) from the Judith River Formation (Upper Cretaceous: Campanian) of Montana, USA". PloS one, 11(5), e0154218. doi:10.1371/journal.pone.0154218
Roberts, E. M., Sampson, S. D., Deino, A. L., Bowring, S. A. & Buchwaldt, R. (2013) "The Kaiparowits Formation: A Remarkable Record of Late Cretaceous Terrestrial Environments, Ecosystems, and Evolution in Western North America" [w]: Titus, A.L. & Loewen, M.A. (red.) "At the Top of the Grand Staircase: The Late Cretaceous of Southern Utah" Bloomington, Indiana University Press
Sampson, S. D., Loewen, M. A., Farke, A. A., Roberts, E. M., Forster, C. A., Smith, J. A. & Titus, A. L. (2010) "New Horned Dinosaurs from Utah Provide Evidence for Intracontinental Dinosaur Endemism". PLoS ONE 5 (9): e12292. doi:10.1371/journal.pone.0012292
- ↑ 1,0 1,1 Paul, G.S. (2016). "The Princeton Field Guide to Dinosaurs: 2nd Edition" wyd. Princeton University.
- ↑ Loewen, M. A., Sertich, J. J. W., Sampson, S., O’Connor, J. K., Carpenter, S., Sisson, B., Øhlenschlæger, A., Farke, A. A., Makovicky, P. J., Longrich, N. & Evans, D. C. (2024). "Lokiceratops rangiformis gen. et sp. nov. (Ceratopsidae: Centrosaurinae) from the Campanian Judith River Formation of Montana reveals rapid regional radiations and extreme endemism within centrosaurine dinosaurs". PeerJ 12:e17224 doi:10.7717/peerj.17224
![[1]](https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Kosmoceratops_richardsoni.png){kind=link}