Paralititan: Różnice pomiędzy wersjami
| (Nie pokazano 7 wersji utworzonych przez 6 użytkowników) | |||
| Linia 1: | Linia 1: | ||
{{DISPLAYTITLE:''Paralititan''}} | {{DISPLAYTITLE:''Paralititan''}} | ||
| − | + | {{Opis | |
| − | { | + | |Autor = [[Marcin Szermański]] |
| − | | Autor | + | |Korekta = [[Maciej Ziegler]], [[Jakub Kowalski]], [[Tomasz Singer]] |
| − | + | |nazwa = ''Paralititan'' (paralitytan) | |
| − | + | |długość = 27 m <ref name="Molina-Larramendi">Molina-Pérez, R., & Larramendi, A. (2020). "Dinosaur Facts and Figures: The Sauropods and Other Sauropodomorphs". Princeton University Press. </ref> | |
| − | + | |masa = 30 t <ref name="Molina-Larramendi"></ref> | |
| − | | [[Maciej Ziegler]] | + | |wysokość = 5,4 m (w ramionach) <ref name="Molina-Larramendi"></ref> |
| − | [[Jakub Kowalski]] | + | |dieta = roślinożerny |
| − | + | |miejsce = [[Egipt]] - Al-Wahat al-Bahrijja | |
| − | [[Tomasz Singer]] | + | <small>([[formacja]] [[Baharija]])</small> |
| − | | | + | |czas = {{Występowanie|99|94}} |
| − | + | ok. 99-94 [[Ma]]<br> | |
| − | + | <small>[[późna kreda]] ([[cenoman]])</small> | |
| − | + | |systematyka = [[Dinosauria]] | |
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |- | ||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |- | ||
| − | |||
| − | | | ||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | | [[Egipt]] - Al-Wahat al-Bahrijja | ||
| − | |||
| − | <small>(formacja [[Baharija]])</small> | ||
| − | |- | ||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | <small> | ||
| − | | | ||
| − | |||
| − | |||
[[Saurischia]] | [[Saurischia]] | ||
| Linia 44: | Linia 20: | ||
[[Sauropoda]] | [[Sauropoda]] | ||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
[[Macronaria]] | [[Macronaria]] | ||
| Linia 56: | Linia 28: | ||
[[Titanosauria]] | [[Titanosauria]] | ||
| − | | | + | |grafika = Paralititan stromeri.jpg |
| − | + | |podpis = Rekonstrukcja paralitytana. Autor: DiBgd [https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Paralititan_stromeri.jpg] | |
| − | + | |PorównanieGrupa = | |
| − | | | + | |PorównanieDługość = |
| − | + | |mapa = | |
| − | | | ||
| − | | | ||
<display_points type="terrain" zoom=4> | <display_points type="terrain" zoom=4> | ||
| − | + | 28.3° N, 29.0° E~formacja [[Baharija]], Al-Wahat al-Bahrijja, [[Egipt]]|<small>''[[Paralititan]] stromeri'' - '''CGM 1119'''([[holotyp]]).<br> | |
</display_points> | </display_points> | ||
| − | + | }} | |
| − | |||
==Wstęp== | ==Wstęp== | ||
| − | ''Paralititan'' to duży [[rodzaj]] zauropoda z grupy [[Titanosauria]]. Żył na terenie dzisiejszego [[Egipt]]u na początku późnej kredy, ok. 99- | + | ''Paralititan'' to duży [[rodzaj]] zauropoda z grupy [[Titanosauria]]. Żył na terenie dzisiejszego [[Egipt]]u na początku późnej kredy, ok. 99-94 milionów lat temu ([[cenoman]]). |
Jako nowy [[rodzaj]] i [[gatunek]] (''P. stromeri'') został opisany przez Smitha i jego współpracowników w [[2001]] roku. Co ciekawe, paralitytan jest pierwszym [[tetrapod]]em (zwierzęciem czworonożnym) odnalezionym na terenie [[Egipt]]u od [[1935]] roku. | Jako nowy [[rodzaj]] i [[gatunek]] (''P. stromeri'') został opisany przez Smitha i jego współpracowników w [[2001]] roku. Co ciekawe, paralitytan jest pierwszym [[tetrapod]]em (zwierzęciem czworonożnym) odnalezionym na terenie [[Egipt]]u od [[1935]] roku. | ||
==Materiał kopalny== | ==Materiał kopalny== | ||
| − | [[Holotyp]] (CGM 81119) to 2 zrośnięte kręgi (?)krzyżowo-ogonowe (''caudal sacral''; prawdopodobnie 5 i 6), pierwszy | + | [[Plik:Paralititan-Scale-Diagram-SVG-Steveoc86.svg|thumb|Sylwetka ''Paralititan'' wraz z zaznaczeniem odnalezionych kości. Autor: Steveoc 86 [https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Paralititan-Scale-Diagram-SVG-Steveoc86.svg]]] |
| + | [[Holotyp]] (CGM 81119) to 2 zrośnięte kręgi (?)krzyżowo-ogonowe (''caudal sacral''; prawdopodobnie 5 i 6), pierwszy kręg ogonowy, proksymalny krąg ogonowy, żebra grzbietowe i krzyżowe, niekompletne obie kości łopatkowe, kompletna prawa i niekompletna lewa kość ramienna, dystalna kość śródręcza i kilka(naście) dodatkowych elementów. | ||
Smith i in. ([[2001]]) uznają za materiał przypisany bardzo duży kręg grzbietowy (1912VIII64), który był szerszy niż wyższy. Został on opisany przez [[Ernst Stromer|Stromer]]a ([[1932]]) i prawdopodobnie został zniszczony podczas II Wojny Światowej. | Smith i in. ([[2001]]) uznają za materiał przypisany bardzo duży kręg grzbietowy (1912VIII64), który był szerszy niż wyższy. Został on opisany przez [[Ernst Stromer|Stromer]]a ([[1932]]) i prawdopodobnie został zniszczony podczas II Wojny Światowej. | ||
| Linia 81: | Linia 51: | ||
''Paralititan'' zamieszkiwał obszary strefy pływowej, porośnięte wysoką roślinnością namorzynową, którą miał się pożywiać. Były to zielone tereny, poprzecinane meandrującymi rzekami, pełne jezior i rozlewisk – istna oaza, gdyż wewnątrz kontynentu panował klimat gorący i suchy. | ''Paralititan'' zamieszkiwał obszary strefy pływowej, porośnięte wysoką roślinnością namorzynową, którą miał się pożywiać. Były to zielone tereny, poprzecinane meandrującymi rzekami, pełne jezior i rozlewisk – istna oaza, gdyż wewnątrz kontynentu panował klimat gorący i suchy. | ||
| − | Tereny te zamieszkiwało prócz niego wiele zwierząt, takie jak: ryby (liczne rekiny, ryby dwudyszne), płazy (reprezentowane przez liczne żaby), żółwie, plezjozaury, pterozaury (''[[ | + | Tereny te zamieszkiwało prócz niego wiele zwierząt, takie jak: ryby (liczne rekiny, ryby dwudyszne), płazy (reprezentowane przez liczne żaby), żółwie, plezjozaury, pterozaury (''[[Alanqa]]'', ''[[Coloborhynchus]]''), łuskonośne, krokodylomorfy (''Laganosuchus'', ''Stomatosuchus'') oraz pozostałe 4 gatunki dinozaurów: [[teropod]]y ''[[Bahariasaurus]]'', ''[[Carcharodontosaurus]]'' i ''[[Spinosaurus]]'' oraz zauropod ''[[Aegyptosaurus]]''. |
Istnieją dowody na to, że ''Paralititan'' mógł padać ofiarą ''[[Carcharodontosaurus]]''. Odnaleziono bowiem wśród szczątków tego zauropoda koronę zęba należącego do karcharodontozaura. Prawdopodobnie albo upolował on (nie wiadomo czy sam, czy stadnie) paralitytana, albo spożywał jego padlinę. | Istnieją dowody na to, że ''Paralititan'' mógł padać ofiarą ''[[Carcharodontosaurus]]''. Odnaleziono bowiem wśród szczątków tego zauropoda koronę zęba należącego do karcharodontozaura. Prawdopodobnie albo upolował on (nie wiadomo czy sam, czy stadnie) paralitytana, albo spożywał jego padlinę. | ||
| Linia 88: | Linia 58: | ||
''Paralititan'' był być może jednym z największych znanych dinozaurów. W momencie jego opisania ([[2001]]) jego prawa kość ramienna o długości 1,69 metra była najdłuższą znaną kością ramienną kredowego dinozaura. Jest ona o ok. 12,5 % dłuższa od analogicznej kości należącej do znanego z długich ramion ''[[Isisaurus]] colberti'' (1,48 m). | ''Paralititan'' był być może jednym z największych znanych dinozaurów. W momencie jego opisania ([[2001]]) jego prawa kość ramienna o długości 1,69 metra była najdłuższą znaną kością ramienną kredowego dinozaura. Jest ona o ok. 12,5 % dłuższa od analogicznej kości należącej do znanego z długich ramion ''[[Isisaurus]] colberti'' (1,48 m). | ||
| − | Większa (o 7,5 %) ma być kość ramienna należąca do ''[[Argentinosaurus]]'' (1,81 m), ale jest to wartość ekstrapolowana – nie jest zatem pewne, czy odnaleziony okaz argentynozaura za życia miał te obie kości tej długości. Jak zresztą sugerują [[Smith]] i in. ([[2001]]), ''Paralititan'' prawdopodobnie nie osiągał rozmiarów argentynozaura. Jeżeli przyjmiemy, że te oba tytanozaury miały te same proporcje oraz to, że wartość 1,81 metra jest prawidłowa, to mógł osiągać 28-32 metry długości. Jednak na podstawie ''[[Saltasaurus]]'' [[Kenneth Carpenter |Carpenter]] szacuje jego rozmiary na ok. 26 metrów, a w swojej książce [[Gregory Paul|Paul]] ([[2010]]) na zaledwie >20 m i 20 ton. Z kolei na podstawie szacowań argentynozaura przez Mazzettę i in. ([[2004]]) można przyjąć przedział 39-57 ton (najbardziej prawdopodobne 48 t). | + | Większa (o 7,5 %) ma być kość ramienna należąca do ''[[Argentinosaurus]]'' (1,81 m), ale jest to wartość ekstrapolowana – nie jest zatem pewne, czy odnaleziony okaz argentynozaura za życia miał te obie kości tej długości. Jak zresztą sugerują [[Smith]] i in. ([[2001]]), ''Paralititan'' prawdopodobnie nie osiągał rozmiarów argentynozaura. Jeżeli przyjmiemy, że te oba tytanozaury miały te same proporcje oraz to, że wartość 1,81 metra jest prawidłowa, to mógł osiągać 28-32 metry długości. Jednak na podstawie ''[[Saltasaurus]]'' [[Kenneth Carpenter |Carpenter]] szacuje jego rozmiary na ok. 26 metrów, a w swojej książce [[Gregory Paul|Paul]] ([[2010]]) na zaledwie >20 m i 20 ton. Z kolei na podstawie szacowań argentynozaura przez Mazzettę i in. ([[2004]]) można przyjąć przedział 39-57 ton (najbardziej prawdopodobne 48 t). Molina-Perez i Larramendi (2020) ocenili, że ''Paralititan'' mógł mieć 27 m długości, 30 t masy oraz 5,4 m wysokości w ramionach. |
==Etymologia== | ==Etymologia== | ||
| Linia 95: | Linia 65: | ||
==Spis gatunków== | ==Spis gatunków== | ||
{| class="wikitable" | {| class="wikitable" | ||
| − | + | | {{V|''Paralititan''}} | |
| {{Kpt|Smith, Lamanna, Lacovara, [[Peter Dodson|Dodson]], Smith, Poole, Giegengack}} i {{Kpt|Attia}}, [[2001]] | | {{Kpt|Smith, Lamanna, Lacovara, [[Peter Dodson|Dodson]], Smith, Poole, Giegengack}} i {{Kpt|Attia}}, [[2001]] | ||
|- | |- | ||
| − | + | | {{V|''P. stromeri''}} | |
| − | | {{Kpt|Smith, Lamanna, Lacovara, Dodson, Smith, Poole, Giegengack}} i {{Kpt|Attia}}, 2001 | + | | {{Kpt|Smith, Lamanna, Lacovara, [[Peter Dodson|Dodson]], Smith, Poole, Giegengack}} i {{Kpt|Attia}}, [[2001]] |
|} | |} | ||
==Bibliografia== | ==Bibliografia== | ||
<small> | <small> | ||
| − | Mazzetta, | + | Mazzetta, G.V., Christiansen, P., Fariña, R.A. (2004) "Giants and Bizarres: Body Size of Some Southern South American Cretaceous Dinosaurs" Historical Biology 65 (2-4): 1–13. |
| − | Smith, J.B. | + | Smith, J.B., Lamanna, M.C., Lacovara, K.J., Dodson, P., Smith, J.R., Poole, J.C., Giegengack, R. & Attia, Y. (2001) "A Giant sauropod dinosaur from an Upper Cretaceous mangrove deposit in Egypt". Science 292 (5522): 1704–1706. [[doi:10.1126/science.1060561. PMID 11387472]] |
| − | Paul G.S. (2010) "The Princeton Field Guide to Dinosaurs" wyd. Princeton University - Princeton i Oxford | + | Paul, G.S. (2010) "The Princeton Field Guide to Dinosaurs" wyd. Princeton University - Princeton i Oxford. |
| − | </small> | + | <references/></small> |
[[Kategoria:Dinosauria]] | [[Kategoria:Dinosauria]] | ||
Aktualna wersja na dzień 20:55, 6 kwi 2024
| Autor: | Marcin Szermański |
| Korekta: | Maciej Ziegler, Jakub Kowalski, Tomasz Singer |
| Paralititan (paralitytan) | |
|---|---|
| Długość | 27 m [1] |
| Wysokość | 5,4 m (w ramionach) [1] |
| Masa | 30 t [1] |
| Dieta | roślinożerny |
| Miejsce | Egipt - Al-Wahat al-Bahrijja |
| Czas |
ok. 99-94 Ma |
| Systematyka | Dinosauria |
 Rekonstrukcja paralitytana. Autor: DiBgd [2] | |
| Mapa znalezisk | |
Wczytywanie mapy…
| |
Wstęp
Paralititan to duży rodzaj zauropoda z grupy Titanosauria. Żył na terenie dzisiejszego Egiptu na początku późnej kredy, ok. 99-94 milionów lat temu (cenoman).
Jako nowy rodzaj i gatunek (P. stromeri) został opisany przez Smitha i jego współpracowników w 2001 roku. Co ciekawe, paralitytan jest pierwszym tetrapodem (zwierzęciem czworonożnym) odnalezionym na terenie Egiptu od 1935 roku.
Materiał kopalny
Holotyp (CGM 81119) to 2 zrośnięte kręgi (?)krzyżowo-ogonowe (caudal sacral; prawdopodobnie 5 i 6), pierwszy kręg ogonowy, proksymalny krąg ogonowy, żebra grzbietowe i krzyżowe, niekompletne obie kości łopatkowe, kompletna prawa i niekompletna lewa kość ramienna, dystalna kość śródręcza i kilka(naście) dodatkowych elementów.
Smith i in. (2001) uznają za materiał przypisany bardzo duży kręg grzbietowy (1912VIII64), który był szerszy niż wyższy. Został on opisany przez Stromera (1932) i prawdopodobnie został zniszczony podczas II Wojny Światowej.
Paleoekologia
Paralititan zamieszkiwał obszary strefy pływowej, porośnięte wysoką roślinnością namorzynową, którą miał się pożywiać. Były to zielone tereny, poprzecinane meandrującymi rzekami, pełne jezior i rozlewisk – istna oaza, gdyż wewnątrz kontynentu panował klimat gorący i suchy.
Tereny te zamieszkiwało prócz niego wiele zwierząt, takie jak: ryby (liczne rekiny, ryby dwudyszne), płazy (reprezentowane przez liczne żaby), żółwie, plezjozaury, pterozaury (Alanqa, Coloborhynchus), łuskonośne, krokodylomorfy (Laganosuchus, Stomatosuchus) oraz pozostałe 4 gatunki dinozaurów: teropody Bahariasaurus, Carcharodontosaurus i Spinosaurus oraz zauropod Aegyptosaurus.
Istnieją dowody na to, że Paralititan mógł padać ofiarą Carcharodontosaurus. Odnaleziono bowiem wśród szczątków tego zauropoda koronę zęba należącego do karcharodontozaura. Prawdopodobnie albo upolował on (nie wiadomo czy sam, czy stadnie) paralitytana, albo spożywał jego padlinę.
Rozmiary
Paralititan był być może jednym z największych znanych dinozaurów. W momencie jego opisania (2001) jego prawa kość ramienna o długości 1,69 metra była najdłuższą znaną kością ramienną kredowego dinozaura. Jest ona o ok. 12,5 % dłuższa od analogicznej kości należącej do znanego z długich ramion Isisaurus colberti (1,48 m).
Większa (o 7,5 %) ma być kość ramienna należąca do Argentinosaurus (1,81 m), ale jest to wartość ekstrapolowana – nie jest zatem pewne, czy odnaleziony okaz argentynozaura za życia miał te obie kości tej długości. Jak zresztą sugerują Smith i in. (2001), Paralititan prawdopodobnie nie osiągał rozmiarów argentynozaura. Jeżeli przyjmiemy, że te oba tytanozaury miały te same proporcje oraz to, że wartość 1,81 metra jest prawidłowa, to mógł osiągać 28-32 metry długości. Jednak na podstawie Saltasaurus Carpenter szacuje jego rozmiary na ok. 26 metrów, a w swojej książce Paul (2010) na zaledwie >20 m i 20 ton. Z kolei na podstawie szacowań argentynozaura przez Mazzettę i in. (2004) można przyjąć przedział 39-57 ton (najbardziej prawdopodobne 48 t). Molina-Perez i Larramendi (2020) ocenili, że Paralititan mógł mieć 27 m długości, 30 t masy oraz 5,4 m wysokości w ramionach.
Etymologia
Nazwa rodzajowa bierze się z greckich słów: paralos (nadmorski) oraz titan (olbrzym z mitologii greckiej), co znaczy w wolnym tłumaczeniu "nadmorski gigant". Epitet gatunkowy honoruje niemieckiego paleontologa, Ernsta Freiherra Stromera von Reichenbacha (odkrywcę m.in. Aegyptosaurus, Bahariasaurus czy Spinosaurus).
Spis gatunków
| Paralititan | Smith, Lamanna, Lacovara, Dodson, Smith, Poole, Giegengack i Attia, 2001 |
| P. stromeri | Smith, Lamanna, Lacovara, Dodson, Smith, Poole, Giegengack i Attia, 2001 |
Bibliografia
Mazzetta, G.V., Christiansen, P., Fariña, R.A. (2004) "Giants and Bizarres: Body Size of Some Southern South American Cretaceous Dinosaurs" Historical Biology 65 (2-4): 1–13.
Smith, J.B., Lamanna, M.C., Lacovara, K.J., Dodson, P., Smith, J.R., Poole, J.C., Giegengack, R. & Attia, Y. (2001) "A Giant sauropod dinosaur from an Upper Cretaceous mangrove deposit in Egypt". Science 292 (5522): 1704–1706. doi:10.1126/science.1060561. PMID 11387472
Paul, G.S. (2010) "The Princeton Field Guide to Dinosaurs" wyd. Princeton University - Princeton i Oxford.
![[2]](https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Paralititan_stromeri.jpg){kind=link}
![[1]](https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Paralititan-Scale-Diagram-SVG-Steveoc86.svg){kind=link}