Titanoceratops: Różnice pomiędzy wersjami
(poprawki) |
(poprawki) |
||
| Linia 38: | Linia 38: | ||
}} | }} | ||
==Wstęp== | ==Wstęp== | ||
| − | ''Titanoceratops'' to [[rodzaj]] dinozaura rogatego, który należy do [[klad]]u [[Triceratopsini]] – [[zaawansowany|zaawansowanej]] grupy zrzeszającej ''[[Eotriceratops | + | ''Titanoceratops'' to [[rodzaj]] dinozaura rogatego, który należy do [[klad]]u [[Triceratopsini]] – [[zaawansowany|zaawansowanej]] grupy zrzeszającej m.in. ''[[Eotriceratops]]'', ''[[Ojoceratops]]'', ''[[Torosaurus]]'' oraz ''[[Triceratops]]'' i jest jego najstarszym przedstawicielem. |
| + | |||
| + | Początkowo jego [[holotyp]] traktowano jako wyrośnięty okaz ''[[Pentaceratops]] sternbergi'' (Lehman, 1998), jednak nie wykazuje jego cech diagnostycznych (Longrich, 2011). ''Titanoceratops'' jest zdaniem Longricha (2011) największym (najcięższym) znanym dinozaurem [[kampan]]u Ameryki Północnej, choć w tej kwestii [[Nicholas Longrich|Longrich]] raczej się myli, np. ''[[Magnapaulia]] laticaudus'' przerasta go. Niemniej ''Titanoceratops'' osiągał rozmiary zbliżone do ''[[Triceratops]]''. Odkrycie tytanoceratopsa zmieniło dotychczasowy pogląd na ewolucję dużych chasmozaurynów – jak się okazało [[Triceratopsini]] wyewoluowały 5 milionów lat wcześniej, niż sądzono wcześniej. | ||
==Materiał kopalny== | ==Materiał kopalny== | ||
| − | + | [[Holotyp]] (OMNH 10165) to niekompletny szkielet, na który składają się: niekompletna (brak głównie tyłu kryzy) czaszka z żuchwą, elementy kręgosłupa (''syncervical'', tylny kręg szyjny, 6 grzbietowych, 7 krzyżowych i 7 ogonowych), niekompletne żebra, kości obręczy i kończyny przedniej (łopatka, ramienne, prawa promieniowa), kości kończyny tylnej (udowe, piszczelowe, prawa strzałkowa), kości miednicy (biodrowe, kulszowe) i skostniałe ścięgna (Lehman, 1998; Longrich, 2011). | |
| − | [[Holotyp]] (OMNH 10165) to niekompletny szkielet na | ||
==Budowa== | ==Budowa== | ||
| − | + | Diagnoza według Longricha (2011): przedstawiciel [[klad]]u [[Triceratopsini]] różniący się: od innych [[chasmozauryn]]ów ekstremalnym powiększeniem dołu w kości przedszczękowej; od ''[[Triceratops]]'' w posiadaniu cienkich kości łuskowych, obecnością okien ciemieniowych (oba mogą być związane z wiekiem zwierzęcia - [[John Horner|Horner]] i [[Mark Goodwin|Goodwin]], [[2006]]; [[John Scannella|Scannella]] i Horner, [[2010]]), przypominającą róg kością najarzmową; różniący się od ''Triceratops'' i ''[[Torosaurus]]'' w wąskiej części kości ciemieniowej między oknami i pionowej rozpórki nosowej (ang. ''narial strut'') z wąską podstawą; różniący się od ''Triceratops'' i ''Torosaurus'' i ''[[Eotriceratops]]'' w posiadaniu rozszerzonego ''episquamosal'' (małego rożku) na tylnym końcu kości łuskowej (może być związane z wiekiem zwierzęcia - Horner i Goodwin, [[2006]]) i bardzo dużym dołem w kości przedszczękowej, brakiem grzbietowo zgiętego wyrostka nosowego kości przedszczękowej; różniący się od eotriceratopsa w posiadaniu wydłużonej kości przedszczękowej w stosunku do jej wysokości (Longrich, 2011). | |
| − | [[Nicholas Longrich|Longrich]] ([[2011]]) | + | [[Nicholas Longrich|Longrich]] ([[2011]]) podał również 22 cechy odróżniające ''Titanoceratops'' od ''Pentaceratopsa'', z których na pewno część (1, 3, 5, 6, 8, 9) może zależeć od wieku osobnika i zmienności między przedstawicielami tego samego gatunku. Wiele z nich dotyczy kości przedszczękowej a kilka szkieletu pozaczaszkowego. Kolejne cechy różniące oba rodzaje zostały wskazane przez Dalmana i in. (2022). |
==Etymologia== | ==Etymologia== | ||
Wersja z 15:10, 22 wrz 2022
| Autor: | Marcin Szermański, Maciej Ziegler |
| Korekta: | Tomasz Skawiński, Dawid Mika, Paweł Konarzewski |
| Titanoceratops (tytanoceratops) | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Długość | 6,5[1]-6,8[2] m | ||||
| Masa | 4,5[1]-10,8[3] t | ||||
| Dieta | roślinożerny | ||||
| Miejsce | USA - Nowy Meksyk
wyższe pokłady formacji Fruitland | ||||
| Czas |
74-73 Ma | ||||
| Systematyka | Dinosauria | ||||
 Rekonstrukcja Titanoceratops. Autor: Nobu Tamura [1]
Porównanie wielkości Titanoceratops i człowieka. | |||||
| Mapa znalezisk | |||||
Wczytywanie mapy…
| |||||
Wstęp
Titanoceratops to rodzaj dinozaura rogatego, który należy do kladu Triceratopsini – zaawansowanej grupy zrzeszającej m.in. Eotriceratops, Ojoceratops, Torosaurus oraz Triceratops i jest jego najstarszym przedstawicielem.
Początkowo jego holotyp traktowano jako wyrośnięty okaz Pentaceratops sternbergi (Lehman, 1998), jednak nie wykazuje jego cech diagnostycznych (Longrich, 2011). Titanoceratops jest zdaniem Longricha (2011) największym (najcięższym) znanym dinozaurem kampanu Ameryki Północnej, choć w tej kwestii Longrich raczej się myli, np. Magnapaulia laticaudus przerasta go. Niemniej Titanoceratops osiągał rozmiary zbliżone do Triceratops. Odkrycie tytanoceratopsa zmieniło dotychczasowy pogląd na ewolucję dużych chasmozaurynów – jak się okazało Triceratopsini wyewoluowały 5 milionów lat wcześniej, niż sądzono wcześniej.
Materiał kopalny
Holotyp (OMNH 10165) to niekompletny szkielet, na który składają się: niekompletna (brak głównie tyłu kryzy) czaszka z żuchwą, elementy kręgosłupa (syncervical, tylny kręg szyjny, 6 grzbietowych, 7 krzyżowych i 7 ogonowych), niekompletne żebra, kości obręczy i kończyny przedniej (łopatka, ramienne, prawa promieniowa), kości kończyny tylnej (udowe, piszczelowe, prawa strzałkowa), kości miednicy (biodrowe, kulszowe) i skostniałe ścięgna (Lehman, 1998; Longrich, 2011).
Budowa
Diagnoza według Longricha (2011): przedstawiciel kladu Triceratopsini różniący się: od innych chasmozaurynów ekstremalnym powiększeniem dołu w kości przedszczękowej; od Triceratops w posiadaniu cienkich kości łuskowych, obecnością okien ciemieniowych (oba mogą być związane z wiekiem zwierzęcia - Horner i Goodwin, 2006; Scannella i Horner, 2010), przypominającą róg kością najarzmową; różniący się od Triceratops i Torosaurus w wąskiej części kości ciemieniowej między oknami i pionowej rozpórki nosowej (ang. narial strut) z wąską podstawą; różniący się od Triceratops i Torosaurus i Eotriceratops w posiadaniu rozszerzonego episquamosal (małego rożku) na tylnym końcu kości łuskowej (może być związane z wiekiem zwierzęcia - Horner i Goodwin, 2006) i bardzo dużym dołem w kości przedszczękowej, brakiem grzbietowo zgiętego wyrostka nosowego kości przedszczękowej; różniący się od eotriceratopsa w posiadaniu wydłużonej kości przedszczękowej w stosunku do jej wysokości (Longrich, 2011).
Longrich (2011) podał również 22 cechy odróżniające Titanoceratops od Pentaceratopsa, z których na pewno część (1, 3, 5, 6, 8, 9) może zależeć od wieku osobnika i zmienności między przedstawicielami tego samego gatunku. Wiele z nich dotyczy kości przedszczękowej a kilka szkieletu pozaczaszkowego. Kolejne cechy różniące oba rodzaje zostały wskazane przez Dalmana i in. (2022).
Etymologia
Nazwa rodzajowa Titanoceratops znaczy "tytaniczne/olbrzymie rogate oblicze" (gr. titan + ceras + ops). Epitet gatunkowy ouranos (odrzucona ostatecznie inna wersja Longricha - ouranous) została zaczerpnięta od Uranosa – ojca tytanów z mitologii greckiej.
Spis gatunków
| Titanoceratops | Longrich, 2011 | |
|---|---|---|
| T. ouranos | Longrich, 2011 | |
| = "T. ouranos" | Longrich, 2010 | nomen nudum |
| = "T. ouranous" | Longrich, 2010 | nomen nudum |
Bibliografia
Dalman, S., Jasinski, S., & Lucas, S. (2022) "A New Chasmosaurine Ceratopsid from the Upper Cretaceous (Campanian) Farmington Member of the Kirtland Formation, New Mexico" New Mexico Museum of Natural History and Science Bulletin, 90, 127-153.
Lehman T.M. (1998) "A gigantic skull and skeleton of the horned dinosaur Pentaceratops sternbergi from New Mexico" Journal of Paleontology, 72(5), 894-906.
Longrich N.R. (2011) "Titanoceratops ouranos, a giant horned dinosaur from the Late Campanian of New Mexico" Cretaceous Research, 32 (3), 264-276. doi:10.1016/j.cretres.2010.12.007
Horner J.R. & Goodwin M.B. (2006) "Major cranial changes during Triceratops ontogeny" Proceedings of the Royal Society B: Biological Sciences, 273 (1602), 2757-2761. doi:10.1098/rspb.2006.3643
Scannella, J. & Horner J.R. (2010) "Torosaurus Marsh, 1891, is Triceratops Marsh, 1889 (Ceratopsidae: Chasmosaurinae): synonymy through ontogeny" Journal of Vertebrate Paleontology, 30(4): 1157-1168. doi:10.1080/02724634.2010.483632
- ↑ 1,0 1,1 Paul, G.S. (2016). "The Princeton Field Guide to Dinosaurs: 2nd Edition" wyd. Princeton University.
- ↑ Lehman (1998)
- ↑ Benson, R.B.J., Campione, N.E., Carrano, M.T., Mannion, P.D., Sullivan, C., Upchurch, P. & Evans, D.C. (2014) "Rates of Dinosaur Body Mass Evolution Indicate 170 Million Years of Sustained Ecological Innovation on the Avian Stem Lineage" PLoS Biology, 12(5), e1001853. doi:10.1371/journal.pbio.1001853
![[1]](https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Titanoceratops_NT.jpg){kind=link}