Iguanodon

wrzucam po kawałeczku i zapisuję bo ostatnio u mnie w b-b jakieś awarie prądu :P

Autor:	Korekta:
Marcin Szermański

---

Iguanodon (iguanodont)
Długość:	> 8 m
Masa:	> 3 t
Miejsce występowania:	Belgia (grupa Upper Hainaut)
Czas występowania	ok. 128, 3 / 128,3-125 / ok. 125-124 Ma wczesna kreda ("środkowy" barrem lub późny barrem lub najwcześniejszy apt)
Systematyka	Dinosauria Ornithischia Genasauria Neornithischia Cerapoda Ornithopoda Iguanodontia Hadrosauriformes ? Hadrosauroidea
Rekonstrukcja przyżyciowa dollodonta na podstawie rekonstrukcji szkieletu G.S. Paula. Autor: Stephen O'Connor[1]

Wstęp

Iguanodon ("ząb legwana") to jeden z najbardziej znanych dinozaurów. Jest również jednym z pierwszych opisanych. Jedynie Megalosaurus został opisany (o zaledwie jeden rok) przed iguanodontem. Następnym z kolei opisanym dinozaurem był kolejny "brytyjski" dinozaur, mianowicie Hylaeosaurus (1833).

Nie jest tu brany pod uwagę zauropod "Rutellum", gdyż został nazwany przed klasyfikacją Linneusza (1758), przez co nie jest nazwą naukową (nomen oblitum).

Warto zaznaczyć, iż wszystkie cztery powyższe dinozaury zostały odnalezione na Wyspach Brytyjskich, lecz – co ciekawe – być może jedyny dziś ważny gatunek iguanodonta, a więc I. bernissartensis, żył jedynie w kontynentalnej Europie (Paul, 2008; McDonald, 2012). Na przestrzeni lat (zwłaszcza w latach 2006-2010) dochodziło do rewizji taksonomicznej gatunków iguanodonta, przez co te pewne "brytyjskie" zostały przeniesione do nowo utworzonych rodzajów.

Zawiłość taksonomiczna gatunków

Od momentu nazwania pierwszych skamieniałości przez Mantella (1825) pod nazwą rodzajową Iguanodon, opisano wiele jego gatunków. Obszerna rewizja taksonomiczna Paula (2008) i Normana (2010) rewiduje ważność poszczególnych gatunków, a dla niektórych tworzy nowe nazwy rodzajowe.

Jeszcze w 2008 roku uważane były za diagnostyczne (ważne) 3 gatunki: I. bernissartensis, I. atherfieldensis i I. lakotaensis. Obecnie tylko ten pierwszy jest uważany za ważny gatunek iguanodonta – pozostałe dwa zostały przeniesione do nowych rodzajów. Co ciekawe – i widać tu pewną niekonsekwencję - I. atherfieldensis został już w 2006 roku przeniesiony do nowego rodzaju Mantellisaurus, a formalności tej dokonał… Gregory S. Paul.

Ten sam naukowiec w tej samej pracy (2008) określił wiele gatunków jako niediagnostyczne (nomen dubium) oraz incertae sedis, gdyż nie jest pewna ich przynależność do rodzaju Iguanodon i Iguanodontia w ogóle. Ponadto utworzył dla niektórych nowe rodzaje: Dakotadon i Dollodon.

Z kolei Norman (2010) dla gatunków I. dawsoni oraz I. fittoni (którego zsynonimizował z I. hollingtonensis) utworzył odpowiednio Barillium i Hypselospinus.

Jakby tego było mało, swoje przysłowiowe "3 grosze" dorzuca McDonald (2012), który krytykuje swoich kolegów po fachu, uznając za ważne – z barremu – aptu Anglii i Belgii – jedynie Mantellisaurus atherfieldensis i Iguanodon bernissartensis.

Gatunki

Poniżej zestawienie niektórych (ważne i nieważne) gatunków iguanodonta.

Gatunki ważne

I. bernissartensis

Długość: > 8 m

Masa: > 3 t

Czas: wczesna kreda ("środkowy" barrem lub późny barrem lub najwcześniejszy apt; ?ok. 128,3/ 128,3-125/ok. 122-121 Ma)

Miejsce: Belgia

Materiał kopalny:

Lektotyp: IRSNB 1534

Materiał przypisany: wszystkie osobniki z lokalizacji lektotypu.

Gatunek typowy iguanodonta. Stał się nim po interwencji ICZN w 2000 roku, kiedy dotychczasowy gatunek typowy – I. anglicus – okazał się nie być diagnostyczny. Konieczne było ustalenie nowego gatunku typowego (neotyp), który miał zastąpić dotychczasowy (holotyp). W przeciwnym razie wszystkie gatunki iguanodonta, w tym (wówczas potencjalnie) ważne, podzieliłyby los I. anglicus, a więc zostałyby nomen dubium.

Ocenia go na ponad 8 metrów długości i ponad 3 tony (Paul, 2008; 2010).

Gatunki przeniesione do innych taksonów (w obrębie których są ważne)

Patrz: punkt 4.2.

Wybrane gatunki nieważne

I. anglicus

Długość: ? m

Masa: ? t

Czas: wczesna kreda

Miejsce: Wielka Brytania

Materiał kopalny:

Holotyp: zęby

Materiał przypisany: osobniki nazwane pierwotnie Cetiosaurus brevis i Streptospondylus major.

Gatunek ten był pierwotnym gatunkiem typowym rodzaju Iguanodon. Mantell ustanawiając rodzaj Iguanodon (1825) nie ustanowił gatunku typowego. Zrobił to za niego Holl (1829), dodając epitet gatunkowy anglicum. Został on poprawiony na anglicus przez Normana (1986). Ze względu na brak cech diagnostycznych, obecnie jest uważany za nomen dubium.

I. phillipsi

Nieważny gatunek znany jedynie z żuchwy z kilkoma/kilkunastoma zębami. To samo zwierzę co jego synonim - Priodontognathus phillipsi. Epitet gatunkowy honoruje nijakiego Phillipsa - prawdopodobnie autora m.in. paru gatunków należących do Cetiosaurus.

I. praecursor

Najprawdopodobniej chodzi o to samo zwierzę co Neosodon praecursor. Jest to tzw. "takson zębowy", tzn. znany jest jedynie z zębów. Opisany przez Sauvage (1876), doczekał się nowej nazwy rodzajowej 9 lat później.

I. hillii

Gatunek nieważny (nomen dubium lub nomen nudum). Jest to "takson zębowy" - na jego skromny materiał kopalny składa się jedynie jeden ząb. Epitet gatunkowy prawdopodobnie honoruje kogoś o nazwisku Hill (bądź Hilli).

I. orientalis

Gatunek znany z terenów dzisiejszej Mongolii. Norman w 1996 roku uznał go za młodszy synonim I. bernissartensis, lecz 2 lata później przemianował go na Altirhinus kurzanovi. Znany ze skąpego materiału (holotyp to prawa k. szczękowa, lewa k. łopatkowa, kilka(naście) dużych fragmentów żeber, fragmenty łuków neuralnych kręgów, tylny kawałek prawej gałęzi k. przedszczękowej, dystalny fragment k. śródstopia, częściowa prawa k. nosowa. Nomen dubium.

I. ottingeri

Gatunek ten - w przeciwieństwie do większości gatunków "iguanodonta" - został opisany w drugiej połowie nie XIX, a XX wieku. Kolejny z kolei "takson zębowy", na którego składają się jedynie zęby. Nomen dubium, a więc takson wątpliwy/nieważny.

Spis gatunków

Gatunki ważne i ich młodsze (nieważne) synonimy

Iguanodon	Mantell, 1825
= Iguanosaurus	Ritgen, 1828
= Heterosaurus	Cornuel, 1850
I. bernissartensis	Boulenger, 1881
?= I. seelyi	Hulke, 1882	= Dollodon seelyi	(Hulke, 1882) Paul, 2008 vide Carpenter i Ishida, 2010	?= Mantellisaurus atherfieldensis	(Hooley,1925) Paul, 2006

Gatunki przeniesione do innych taksonów (w obrębie których są ważne)

I. suessi	Bunzel, 1871	= Mochlodon suessi	(Bunzel, 1871) Seeley, 1881	?= Rhabdodon priscus	Matheron, 1869
I. foxii	Owen, 1873 lub 1874	= Hypshilophodon foxii	Huxley, 1869
= Iguanodon foxi		nomen nudum
I. hoggii	Owen, 1874	= Owenodon hoggii	(Owen, 1874) Galton, 2009	?nomen dubium
= Iguanodon boggii	(Owen, 1874)	nomen nudum
= Iguanodon hoggi	(Owen, 1874)	nomen nudum
= Camptosaurus hoggii	(Owen, 1874) Norman i Barrett, 2002
= Camptosaurus hoggi	(Owen, 1874) Norman, 2004	nomen nudum
I. prestwichii	Hulke, 1880	= Cumnoria prestwichii	(Hulke, 1880) Seeley, 1888
= Camptosaurus prestwichii	(Hulke, 1880) Lydekker, 1889
= Iguanodon prestwichi		nomen nudum
I. dawsoni	Lydekker, 1888	= Barilium dawsoni	(Lydekker, 1888) Norman, 2010
= Torilion dawsoni	(Lydekker, 1888) Carpenter i Ishida, 2010
I. fittoni	Lydekker, 1889	= Hypselospinus fittoni	(Lydekker, 1889) Norman, 2010
= Iguanodon hollingtonensis	Lydekker, 1889
= Iguanodon hollingtoniensis		nomen nudum
= Wadhurstia fittoni	(Lydekker, 1889) Carpenter i Ishida, 2010
I. atherfieldensis	Hooley, 1925	= Mantellisaurus atherfieldensis	(Hooley, 1925) Paul, 2006
= Iguanodon mantelli	Meyer, 1832
= Heterosaurus neocorniensis	Cornuel, 1850 [partim]
= Vectisaurus valdensis	Hulke, 1879
= Iguanodon valdensis	(Hulke, 1879) van der Broeck, 1900
= Sphenospondylus gracilis	Lydekker, 1888
= Iguanodon gracilis	(Lydekker, 1888) Steel, 1969
I. lakotaensis	Weishampel i Bjork, 1989	= Dakotadon lakotaensis	(Weishampel i Bjork, 1989) Paul, 2008	?= I. bernissartensis

Gatunki nieważne

I. anglicus	(Holl, 1829) Norman, 1986
= Iguanodon anglicum	Holl, 1829	nomen nudum
= Cetiosaurus brevis	Owen, 1842
= Streptospondylus major	Owen, 1842	nomen dubium	= Iguanodon major	(Owen, 1842) Delair, 1966
= Iguanodon angelicus	Lessem i Glut, 1993	nomen nudum
I. phillipsi	Seeley, 1869	nomen dubium
= Priodontognathus phillipsi	Seeley, 1875
I. praecursor	Sauvage, 1876	?= Neosodon praecursor	Moussaye, 1885	nomen dubium
= Iguanodon precursos		nomen nudum
I. exogyrarum	Fritsch, 1878	= Ponerosteus exogyrarum	Olshevsky, 2000	nomen dubium
= Procerosaurus exogyrarum	(Fritsch, 1878) Fritsch, 1905
= Iguanodon exogirarum		nomen nudum
= Iguanodon exogirarus		nomen nudum
I. hillii	Newton, 1892	nomen dubium / nomen nudum
I. albinos	Fritsch, 1893	= Albisaurus albinos		nomen dubium
?= Albisaurus scutifer
I. orientalis	Rozhdestvensky, 1952	= Altirhinus kurzanovi	(Rozhdestvensky, 1952) Norman, 1998	?nomen dubium
I. ottingeri	Galton i Jensen, 1979	nomen dubium
"I. mongolensis"	Whitfield, 1992	nomen nudum

Bibliografia

Carpenter, K. and Ishida, Y. (2010) "Early and "Middle" Cretaceous Iguanodonts in Time and Space". Journal of Iberian Geology 36 (2): 145-164.doi:10.5209/rev_JIGE.2010.v36.n2.3.

McDonald, A.T. (2012) "The status of Dollodon and other basal iguanodonts (Dinosauria: Ornithischia) from the upper Wealden beds (Lower Cretaceous) of Europe". Cretaceous Research advance online publication. doi:10.1016/j.cretres.2011.03.002

McDonald, A.T., Wolfe, D.G. & Kirkland, J.I. (2010A) "A new basal hadrosauroid (Dinosauria: Ornithopoda) from the Turonian of New Mexico" Journal of Vertbrate Paleontology, 30(3), 799-812. doi:10.1080/02724631003763516

McDonald, A.T., Barrett, P.M. & Chapman, S.D. (2010B) "A new basal iguanodont (Dinosauria: Ornithischia) from the Wealden (Lower Cretaceous) of England" Zootaxa, 2569, 1–43.

Norman, D.B. (1996) On Mongolian ornithopods (Dinosauria: Ornithischia). 1. Iguanodon orientalis Rozhdestvensky 1952. Zoological Journal of the Linnean Society, 116: 303–315.

Norman, D.B. (1998) On Asian ornithopods (Dinosauria: Ornithischia). 3. A new species of iguanodontid dinosaur. Zoological Journal of the Linnean Society (1998), 122: 291–348.

Norman, D.B. (2004) Basal Iguanodontia. [w]: David B. Weishampel, Peter Dodson, Halszka Osmólska (red.): "The Dinosauria". Wyd. drugie. Berkeley: University of California Press

Norman, D.B. (2010) "A taxonomy of iguanodontian (Dinosauria: Ornithopoda) from the lower Wealden Group (Cretaceous: Valanginian) of southern England". Zootaxa 2489: 47–66.

Paul, G.S. (2008) "A revised taxonomy of the iguanodont dinosaur genera and species". Cretaceous Research 29 (2): 192–216. doi:10.1016/j.cretres.2007.04.009

http://en.wikipedia.org/wiki/Iguanodon#Species

Paul, G.S. (2010) "The Princeton Field Guide to Dinosaurs" wyd. Princeton University - Princeton i Oxford