Mantellisaurus

Autor:	Korekta:
Sebastian Oziemski	Maciej Ziegler, Krzysztof Lichota, Tomasz Singer, Tomasz Sokołowski, Daniel Madzia Kamil Kamiński

---

Mantellisaurus (mantellizaur)
Długość:	7-8 m
Masa:	1-3 t
Miejsce występowania:	Wielka Brytania - Wyspa Wight (górne warstwy formacji Vectis i dolne warstwy formacji Lower Greensand [górne warstwy nadgrupy Wealden]) ?Belgia - Bernissart ?Niemcy - Nadrenia Północna-Westfalia (Nehden)
Czas występowania	ok. 128-124 Ma wczesna kreda (barrem - wczesny apt)
Systematyka	Dinosauria Ornithischia Genasauria Neornithischia Cerapoda Ornithopoda Iguanodontia Ankylopollexia Styracosterna Hadrosauriformes ? Hadrosauroidea / Iguanodontidae
Rekonstrukcja przyżyciowa Mantellisaurus. Autor: Stephen O'Connor. [2]
Mapa znalezisk:
Wczytywanie mapy… {"minzoom":false,"maxzoom":false,"mappingservice":"leaflet","width":"auto","height":"350px","centre":false,"title":"","label":"","icon":"","visitedicon":"","lines":[],"polygons":[],"circles":[],"rectangles":[],"wmsoverlay":false,"copycoords":false,"static":false,"zoom":4,"defzoom":14,"layers":["OpenStreetMap"],"overlaylayers":[],"resizable":false,"enablefullscreen":false,"scrollwheelzoom":true,"markercluster":false,"clustermaxzoom":20,"clusterzoomonclick":true,"clustermaxradius":80,"clusterspiderfy":true,"geojson":"","locations":[{"text":"\u003Cb\u003E\u003Cdiv class=\"mw-parser-output\"\u003E\u003Cp\u003Ewarstwy Waelden, \u003Ca href=\"/wiki/Wielka_Brytania\" title=\"Wielka Brytania\"\u003EWielka Brytania\u003C/a\u003E|\u003Csmall\u003E\u003Ci\u003EM. atherfieldensis\u003C/i\u003E - holotyp \u003Cb\u003EBMNH R5764\u003C/b\u003E.\n\u003C/p\u003E\u003C/div\u003E\u003C/b\u003E\u003Chr /\u003E\u003Cdiv class=\"mw-parser-output\"\u003E\u003C/div\u003E","title":"warstwy Waelden, Wielka Brytania|M. atherfieldensis - holotyp BMNH R5764.\n","link":"","lat":50.66666666666666429819088079966604709625244140625,"lon":-1.3333333333333332593184650249895639717578887939453125,"icon":""},{"text":"\u003Cb\u003E\u003Cdiv class=\"mw-parser-output\"\u003E\u003Cp\u003EBernissart, \u003Ca href=\"/wiki/Belgia\" title=\"Belgia\"\u003EBelgia\u003C/a\u003E|\u003Csmall\u003E\u003Ci\u003EM. atherfieldensis\u003C/i\u003E - materia\u0142 przypisany\u003Cb\u003E.\u003C/b\u003E\n\u003C/p\u003E\u003C/div\u003E\u003C/b\u003E\u003Chr /\u003E\u003Cdiv class=\"mw-parser-output\"\u003E\u003C/div\u003E","title":"Bernissart, Belgia|M. atherfieldensis - materia\u0142 przypisany.\n","link":"","lat":50.08333333333333570180911920033395290374755859375,"lon":3.100000000000000088817841970012523233890533447265625,"icon":""},{"text":"\u003Cb\u003E\u003Cdiv class=\"mw-parser-output\"\u003E\u003Cp\u003ENehden, Nadrenia P\u00f3\u0142nocna-Westfalia, \u003Ca href=\"/wiki/Niemcy\" class=\"mw-redirect\" title=\"Niemcy\"\u003ENiemcy\u003C/a\u003E|\u003Csmall\u003E\u003Ci\u003EM. atherfieldensis\u003C/i\u003E - materia\u0142 przypisany.\u003C/small\u003E\n\u003C/p\u003E\u003C/div\u003E\u003C/b\u003E\u003Chr /\u003E\u003Cdiv class=\"mw-parser-output\"\u003E\u003C/div\u003E","title":"Nehden, Nadrenia P\u00f3\u0142nocna-Westfalia, Niemcy|M. atherfieldensis - materia\u0142 przypisany.\n","link":"","lat":51.06666666666666998253276688046753406524658203125,"lon":8.0999999999999996447286321199499070644378662109375,"icon":""}],"imageoverlays":null}

Wstęp

Mantellisaurus to nazwa rodzajowa dinozaura, którego pierwotnie opisano jako gatunek iguanodonta - Iguanodon atherfieldensis. Identyfikacji jako odrębny rodzaj dokonał w 2006 roku Gregory Paul.

Materiał kopalny

Holotyp BMNH R5764 to kompletna w ok. 50% czaszka i większość szkieletu pozaczaszkowego. Łącznie szkielet zachował się w ok. 80% (Bonsor i in., 2023). Został on odnaleziony na terenie Wielkiej Brytanii (Wyspa Wight) przez Reginalda Hooleya.

Materiał przypisany: okaz BMNH 3741 (tzw. okaz Maidstone, formacja Lower Greensand) to prawie kompletny szkielet zawierający czaszkę.

Norman (1987) donosi także o szkieletach dorosłych, jak i młodocianych osobników z zachodnich Niemiec zarówno mantellizaura (u niego jeszcze nazywany Iguanodon atherfieldensis), jak i Iguanodon bernissartensis. Fragmentaryczne szczątki, przypisywane do mantellizaura pochodzą także z Hiszpanii (Gasula i in., 2014). Jeżeli Dollodon bampingi jest synonimem mantellizaura, to zasięg jego występowania obejmuje również Belgię.

Zrekonstruowany szkielet. Autor zdjęcia: Emőke Dénes [1].

Synonimy, taksonomia, filogeneza

Dinozaury takie jak Heterosaurus i Sphenospondylus mogą być synonimami Mantellisaurus, ponieważ Paul (2006) ani nie podważa ani nie potwierdza ważności tych rodzajów. Mimo że uznawało się je za te same zwierzęta co iguanodont, to mogą one być tak naprawdę gatunkiem Mantellisaurus atherfieldensis. Wg Normana (2015) Sphenospondylus to nomen dubium, mogący być synonimem mantellizaura.

Starszy materiał, pochodzący z barremu, Paul uznał za należący do rodzaju Mantellisaurus jako M. sp. Kolejnym jego młodszym synonimem może być Proplanicoxa, uznana przez Normana (2015) za nomen dubium. Zdaniem Normana, materiał przypisywany do Proplanicoxa można uznać za należący do mantellizaura . Bardzo często za kolejny synonim omawianego dinozaura uważa się także Vectisaurus, jednak jak wykazuje McDonald (2012) jest on nomen dubium, a ich synonimizacja jest bezpodstawna.

McDonald (2012) uważa za ważne iguanodonty z barremu i aptu jedynie Mantellisaurus atherfieldensis i Iguanodon bernissartensis, a brytyjskie taksony (jak Dollodon czy Proplanicoxa) uznaje za synonimy Mantellisaurus. Podobnie uważa David Norman (2013), który za synonimy mantellizaura uważa Dollodon bampingi, Mantellodon carpenteri i Darwinsaurus evolutionis (częściowo - okaz NHMUK R1836). Norman podtrzymał swoje zdanie w 2015 r., stwierdzając jednak, że Darwinsaurus evolutionis może być synonimem Hypselospinus fittoni. Bonsor i in. (2023) uznali kwestię synonimiki Dollodon za nierozstrzygniętą, pozostawiając to przyszłym badaniom.

Gregory Paul uważa, że Mantellisaurus i Dollodon są bardziej zaawansowane od Iguanodon, lecz mniej od Ouranosaurus, co czyniłoby je hadrozauroidami wg definicji Sereno (1998) i You i in. (2003). Znalazło to potwierdzenie w niektórch późniejszych analizach filogenetycznych (np. Bonsor i in., 2023), jednak inne wskazują na mniejsze zaawansowanie mantelizaura i brak przynależności do hadrozauroidów (np. Alarcón-Muñoz i in., 2023). Niejasna jest też kwestia, czy Mantellisaurus i Iguanodon tworzą klad (zob. też Iguanodontia#Kladogramy).

Budowa i poruszanie

Mantellisaurus był smuklejszy i lżejszy niż większość hadrozaurokształtnych, takich jak Iguanodon bernissartensis. Paul uważał, że był on był głównie dwunożny ze względu na krókie kończyny przednie. Jednak Maidment i Barrett (2014) znaleźli u niego aż trzy z pięciu cech świadczących o czworonożności u dinozaurów ptasiomiednicznych. Czaszka mantellizaura była stosunkowo długa i niska, o smukłej żuchwie. Bonsor i in. (2023) wskazali trzy autapomorfie, dotyczące budowy kości przedszczękowej, szczękowej i łopatki.

Etymologia

Nazwa Mantellisaurus jest uhonorowaniem Mary i Gideona Mantellów, którzy odkryli i opisali pierwsze iguanodonty z Wealden. Epitet gatunkowy pochodzi od nazwy wsi, gdzie odkryto skamieniałości zwierzęcia - Atherfield.

Spis gatunków

Mantellisaurus	Paul, 2006
= Mantellodon	Paul, 2012	nomen dubium
?= Darwinsaurus [partim]	Paul, 2012
?= Dollodon	Paul, 2008
?= Proplanicoxa	Carpenter i Ishida, 2010	nomen dubium
?= Vectisaurus	Hulke, 1879	nomen dubium
M. atherfieldensis	(Hooley, 1925) Paul, 2006
= "Cetiosaurus" brachyurus	Owen, 1842
= Iguanodon atherfieldensis	Hooley, 1925
= Mantellodon carpenteri	Paul, 2012	nomen dubium
?= Darwinsaurus evolutionis [partim]	Paul, 2012	nomen dubium
?= Dollodon seelyi	(Hulke, 1882) Paul, 2008
?= Dollodon bampingi	Paul, 2008	nomen dubium
?= Heterosaurus neocombiensis [partim]	Cornuel, 1850
?= Proplanicoxa galtoni	Carpenter i Ishida, 2010	nomen dubium
?= Sphenospondylus gracilis	Lydekker, 1888	nomen dubium
?= Vectisaurus valdensis	Hulke, 1879	nomen dubium

Bibliografia

Bonsor, J.A., Lockwood, J.A.F., Leite, J.V., Scott- Murray, A. &. Maidment, S.C.R. (2023) The osteology of the holotype of the british iguanodontian dinosaur Mantellisaurus atherfieldensis. Monographs of the Palaeontographical Society, 177:665, 1-63, DOI: 10.1080/02693445.2023.2234156.

Gasulla, J.M., Escaso, F., Ortega, F. & Sanz, J.L. (January 2014). "New hadrosauriform cranial remains from the Arcillas de Morella Formation (lower Aptian) of Morella, Spain". Cretaceous Research. 47: 19–24. doi:10.1016/j.cretres.2013.10.004. Holtz, T.R. Jr. (2012) "Dinosaurs: The Most Complete, Up-to-Date Encyclopedia for Dinosaur Lovers of All Ages Supplementary Information" [3]

Lockwood, J.A.F., Martill, D.M. & Maidment, S.C.R.. (2024). "Comptonatus chasei, a new iguanodontian dinosaur from the Lower Cretaceous Wessex Formation of the Isle of Wight, southern England". Journal of Systematic Palaeontology. 22 (1). doi:10.1080/14772019.2024.2346573.

Maidment, S.C.R. & Barrett, P.M. (2014). "Osteological correlates for quadrupedality in ornithischian dinosaurs". Acta Palaeontologica Polonica. 59 (1): 53–70.

McDonald, A.T., Barrett, P.M. & Chapman, S.D. (2010) "A new basal iguanodont (Dinosauria: Ornithischia) from the Wealden (Lower Cretaceous) of England" Zootaxa, 2569, 1–43

McDonald, A.T. (2012) "The status of Dollodon and other basal iguanodonts (Dinosauria: Ornithischia) from the upper Wealden beds (Lower Cretaceous) of Europe". Cretaceous Research 33 (1): 1-6. doi:10.1016/j.cretres.2011.03.002

Naish, D. & Martill, D.M. (2007) Dinosaurs of Great Britain and the role of the Geological Society of London in their discovery: Ornithischia. „Journal of the Geological Society”. 165 (3), s. 613–623. doi:10.1144/0016-76492007-154 [Supplementary information]

Norman, D.B. (1986) "On the anatomy of Iguanodon atherfieldensis (Ornithischia: Ornithopoda)". Bulletin de L'institut Royal des Sciences Naturelles de Belgique Sciences de la Terre 56: 281–372. ISSN 0374-6291

Norman, D.B. (1987) "A Mass-Accumulation of Vertebrates from the Lower Cretaceous of Nehden (Sauerland), West Germany". Proceedings of the Royal Society B: Biological Sciences 230(1259): 215-255

Norman, D.B. (2013) On the taxonomy and diversity of Wealden iguanodontian dinosaurs (Ornithischia: Ornithopoda) Revue de Paléobiologie; vol. 32 (2): 385-404 [4]

Norman, DB. (2015) On the history, osteology, and systematic position of the Wealdon (Hastings Group) dinosaur Hypselospinus fittoni (Iguanodontia: Styracosterna). Zoological Journal of the Linnean Society 173(1):92–189. DOI 10.1111/zoj.12193

Paul, G.S. (2008) "A revised taxonomy of the iguanodont dinosaur genera and species". Cretaceous Research 29 (2): 192–216. doi:10.1016/j.cretres.2007.04.009

Paul, G.S. (2010) "The Princeton Field Guide to Dinosaurs" wyd. Princeton University - Princeton i Oxford

http://en.wikipedia.org/wiki/Iguanodon#Species