Sonorasaurus

Autor:	Korekta:
Marcin Szermański, Maciej Ziegler, Tomasz Sokołowski	Alan Broka

---

Sonorasaurus (sonorazaur)
Długość:	ok. 15 m
Masa:	6-10 t
Miejsce występowania:	USA - Arizona (górne warstwy formacji Turney Ranch)
Czas występowania	ok. ?113-98 Ma
Systematyka	Dinosauria Saurischia Sauropodomorpha Sauropoda Macronaria Camarasauromorpha ? Titanosauriformes (??? Laurasiformes) ? Brachiosauridae / ??? Somphospondyli - / ??? Laurasiformes
Rekonstrukcja przyżyciowa Sonorasaurus, przedstawiająca go jako brachiozauryda. Całkiem możliwe jednak, że wyglądał zupełnie inaczej. Autor: Dmitry Bogdanov. [1]
Mapa znalezisk (dokładność: hrabstwo):
Wczytywanie mapy… {"minzoom":false,"maxzoom":false,"mappingservice":"leaflet","width":"auto","height":"350px","centre":false,"title":"","label":"","icon":"","visitedicon":"","lines":[],"polygons":[],"circles":[],"rectangles":[],"wmsoverlay":false,"copycoords":false,"static":false,"zoom":5,"defzoom":14,"layers":["OpenStreetMap"],"overlaylayers":[],"resizable":false,"enablefullscreen":false,"scrollwheelzoom":true,"markercluster":false,"clustermaxzoom":20,"clusterzoomonclick":true,"clustermaxradius":80,"clusterspiderfy":true,"geojson":"","locations":[],"imageoverlays":null}

Wstęp

Sonorasaurus jest rodzajem zauropoda, który występował we wczesnej kredzie na terenie Stanów Zjednoczonych. Był o ok. 30 % mniejszy od Brachiosaurus. Długość szacuje się na około 15, a wysokość na 8 metrów.

Historia badań, filogeneza i ważność

Gatunek typowy, S. thompsoni, został opisany przez Ratkevicha w 1998 roku, na podstawie skamielin odkrytych trzy lata wcześniej przez studenta geologii Richarda Thompsona na pustyni Sonora. Skamieniałości zostały wydobyte 22 kwietnia 1996 roku przez Hilla, Ratkevicha i ekipę z ASDM (Arizona-Sonora Desert Museum). Początkowo okaz ten uznano za dużego hadrozauryda. Następnie nieoficjalnie uznano – jeszcze przed formalnym opisem – że może to być przedstawiciel terizinozaurów lub karnozaurów.

Jak pisze D'Emic (2012), Ratkevich zaklasyfikował go do Brachiosauridae na podstawie kilku cech, m.in. wydłużonych kości kończyn przednich, jednak ostatnie odkrycia pokazują, że były one obecne w takiej postaci także u bazalnych somfospondylów (jak np. u Ligabuesaurus, Sauroposeidon) i bazalnych tytanozaurów (np. Andesaurus, Malawisaurus). Wg D'Emica potrzebnych jest więcej danych, by móc z całą pewnością ustalić jego pozycję systematyczną, choć autor wskazuje wiele cech potwierdzających przynależność do Titanosauriformes a także dwie cechy kości śródręcza, wskaujące na przynależność do Brachiosauridae. Dane przedstawione przez Royo-Torresa w 2009 r. ("El saurópodo de Penarroya de Tastavins" Monograpfías Turonlenses 6) wskazały zaś, że Sonorasaurus to przedstawiciel Laurasiformes, mieszczącego się poza Titanosauriformes (za D'Emic, 2012: s. 644 i ryc. 3). Analizy Manniona i in. (2013) wykazały, że jest to brachiozauryd (macierz LCDM oraz LSDM z implied weighting) albo przedstawiciel Laurasiformes wśród Somphospondyli bardziej zaawansowanych niż Euhelopodidae (macierz LSDM), przy czym ta pierwsza hipoteza wydaje się bardziej wiarygodna.

Upchurch i in. (2004) uważają go za nomen dubium – czyli niediagnostycznego, zapewne przez kiepsko zachowany materiał kopalny. Z drugiej strony nie poświęcili mu ani jednego komentarza, co wydaje się być nieroztropne i rzuca cień na ich osąd co do ważności sonorazaura. W nowszych publikacjach (D'Emic, 2012, Mannion i in., 2013) traktuje się S. thompsoni jako ważny garunek.

Hill i Ratkevich [2] badali jego kości pod mikroskopem i porównywali je z kośćmi należącymi do innych dinozaurów. Były to: Allosaurus, Apatosaurus, hadrozaury, ceratopsy i niezidentyfikowany zauropod z formacji Morrison dzisiejszego stanu Kolorado. Właśnie to ten ostatni wykazuje najwięcej podobieństwa pod względem budowy mikroskopijnej kości. Jak jednak podkreślają ci sami naukowcy, wyniki badań nie są jednoznaczne i wymagają ponownej, dokładniejszej analizy.

Materiał kopalny

Szczątki tego zauropoda są słabo zachowane.

Holotyp (ASDM 500) to kręgi grzbietowe (?1-?3) i ogonowe (?5-?12), fragmenty szewronów, żebra szyjne i grzbietowe, kości przednich kończyn (lewa piszczel i proksymalna część prawej piszczeli(?), kości promieniowe, lewa k. łokciowa i część prawej, kompletne kości śródręcza: I-II i niekompletna III(?) i IV(?)), miednicy (dystalna połowa i części kości biodrowej, dystalna 1/3 k. kulszowej, panewka stawu biodrowego, przyśrodkowe części k. łonowej i może też kulszowej), tylnych kończyn (dystalna połowa k. udowej, piszczel, ?lewa strzałka i część ?prawej, kości śródstopia: I, II, IV i V, paliczki: I-I, II-I, II-I, IV-I, II-III, pazury: I, II) a także gastrolity.

Kompletne żebro (ASDM 807) może pochodzić do drugiego osobnika.

Etymologia

Nazwa rodzajowa tego dinozaura długoszyjego pochodzi od rzeki Sonora, którą autor nazwy użył jako częsci większego regionu - Pusyni Sonora, na obszarze której odkryto jego skamieniałości. Epitet gatunkowy thompsoni honoruje Richarda Thompsona – odkrywcę jego skamieniałych szczątków.

Spis gatunków

Sonorasaurus	Ratkevich, 1998	??nomen dubium
= "Sonorasaurus"	[anonim], 1997	nomen nudum	= "Chihuahuasaurus"	Ratkevich vide [anonim], 1997	nomen nudum
S. thompsoni	Ratkevich, 1998	??nomen dubium

Bibliografia

Źródła naukowe:

D'Emic, M. (2012) "The early evolution of titanosauriform sauropod dinosaurs" Zoological Journal of the Linnean Society, 166, 624-671. doi:10.1111/j.1096-3642.2012.00853.x

Gunga, H.-C., Suthau, T., Bellmann, A., Stoinski, S., Friedrich, A., Trippel, T., Kirsch, K., Hellwich, O. (2008) "A new body mass estimation of Brachiosaurus brancai Janensch, 1914 mounted and exhibited at the Museum of Natural History (Berlin, Germany"). Fossil Record 11(1):28-33. doi: 10.1002/mmng.200700011 [3]

Henderson, D.M. (2004) "Tipsy punters: sauropod dinosaur pneumaticity, buoyancy and aquatic habits." Proceedings of the Royal Society of London B, 71: S180–S183. doi:10.1098/rsbl.2003.0136

Lucas, S.G. & Heckert, A.B. (2005) "Distribution, age and correlation of Cretaceous fossil vertebrates from Arizona" New Mexico Museum of Natural History, 29, 105-110.

Mannion, P.D., Upchurch, P., Barnes, R.N. & Mateus, O. (2013) "Osteology of the Late Jurassic Portuguese sauropod dinosaur Lusotitan atalaiensis (Macronaria) and the evolutionary history of basal titanosauriforms" Zoological Journal of the Linnean Society, 168(1), 98–206. doi:10.1111/zoj.12029

McCord, R.D. & Tegowski, B.J. (1996) "Mesozoic vertebrates of Arizona 11: Cretaceous" [w:] D. Boaz, P. Dierking, M. Dornan, R. McGeorge, R. & B.J. Tegowski (red.) Proceedings of the Fossils of Arizona Symposium Volume 4, 45-54. Mesa Southwest Museum, Mesa, Arizona [za: Wedel, M.J., Cifelli, R.L. & Sanders, R.K. (2000) "Osteology, paleobiology, and relationships of the sauropod dinosaur Sauroposeidon" Acta Palaeontologica Polonica, 45(4), 343–388].

Ratkevitch, R. (1998) "New Cretaceous brachiosaurid dinosaur, Sonorasaurus thompsoni gen. et sp. nov, from Arizona" Journal of the Arizona-Nevada Academy of Science, 31(1), 71-82.

Taylor, M.P. (2009) "A re-evaluation of Brachiosaurus altithorax Riggs 1903 (Dinosauria, Sauropoda) and its generic separation from Giraffatitan brancai (Janensch 1914)" Journal of Vertebrate Paleontology 29(3):787-806

Upchurch, P., Barrett, P. M., Dodson, P. (2004): Sauropoda. W: David B. Weishampel, Peter Dodson, Halszka Osmólska (red.): The Dinosauria. Wyd. drugie. Berkeley: University of California Press

Inne:

Hill, R. & Ratkevich R., online: A microscopic look at the Sonorasaurus site, Cochise Co., Arizona. [4]

Olshevsky, G. (1997, online): http://dml.cmnh.org/1997Jul/msg00164.html

Holtz, T.R. Jr. (2012) "Dinosaurs: The Most Complete, Up-to-Date Encyclopedia for Dinosaur Lovers of All Ages Supplementary Information" [5]