Sauroposeidon

Autor:	Korekta:
Maciej Ziegler Krzysztof Stuchlik Sebastian Oziemski	Adrian Tkocz Kamil Kamiński

---

Sauroposeidon (zauroposejdon)
Długość:	ok. 27-29 m
Masa:	ok. 40 t (?50-60 t)
Miejsce występowania:	USA - Oklahoma, Teksas, ?Montana (formacje Antlers, Twin Mountains i ?Cloverly)
Czas występowania	115-108 Ma wczesna kreda (późny apt - wczesny alb)
Systematyka	Dinosauria Saurischia Eusaurischia Sauropodomorpha Sauropoda Eusauropoda Neosauropoda Macronaria Titanosauriformes Somphospondyli
Rekonstrukcja holotypu zauroposejdona jako przedstawiciela Brachiosauridae. Autor: Stephen O'Connor [3]
Wczytywanie mapy… {"minzoom":false,"maxzoom":false,"mappingservice":"leaflet","width":"auto","height":"350px","centre":false,"title":"","label":"","icon":"","visitedicon":"","lines":[],"polygons":[],"circles":[],"rectangles":[],"wmsoverlay":false,"copycoords":false,"static":false,"zoom":4,"defzoom":14,"layers":["OpenStreetMap"],"overlaylayers":[],"resizable":false,"enablefullscreen":false,"scrollwheelzoom":true,"markercluster":false,"clustermaxzoom":20,"clusterzoomonclick":true,"clustermaxradius":80,"clusterspiderfy":true,"geojson":"","locations":[{"text":"\u003Cb\u003E\u003Cdiv class=\"mw-parser-output\"\u003E\u003Cp\u003Eformacja \u003Ca href=\"/index.php?title=Antlers\u0026amp;action=edit\u0026amp;redlink=1\" class=\"new\" title=\"Antlers (strona nie istnieje)\"\u003EAntlers\u003C/a\u003E, Oklahoma, \u003Ca href=\"/wiki/USA\" class=\"mw-redirect\" title=\"USA\"\u003EUSA\u003C/a\u003E|\u003Csmall\u003E\u003Ci\u003ES. proteles\u003C/i\u003E - \u003Cb\u003EOMNH 53062\u003C/b\u003E (\u003Ca href=\"/wiki/Holotyp\" title=\"Holotyp\"\u003Eholotyp\u003C/a\u003E).\u003Cbr\u003E\n\u003C/p\u003E\u003C/div\u003E\u003C/b\u003E\u003Chr /\u003E\u003Cdiv class=\"mw-parser-output\"\u003E\u003C/div\u003E","title":"formacja Antlers, Oklahoma, USA|S. proteles - OMNH 53062 (holotyp).\n","link":"","lat":34.95508170000000092159098130650818347930908203125,"lon":-97.2684062999999952126017888076603412628173828125,"icon":""},{"text":"\u003Cb\u003E\u003Cdiv class=\"mw-parser-output\"\u003E\u003Cp\u003Eformacja \u003Ca href=\"/index.php?title=Twin_Mountains\u0026amp;action=edit\u0026amp;redlink=1\" class=\"new\" title=\"Twin Mountains (strona nie istnieje)\"\u003ETwin Mountains\u003C/a\u003E, Paluxy, hrabstwo Tolar, Teksas, \u003Ca href=\"/wiki/USA\" class=\"mw-redirect\" title=\"USA\"\u003EUSA\u003C/a\u003E|\u003Csmall\u003E\u003Ci\u003ES. proteles\u003C/i\u003E - co najmniej 5 przypisanych osobnik\u00f3w, w tym \u003Cb\u003EFWMSH 93B-10-18\u003C/b\u003E (wcze\u015bniej znane jako \u003Ci\u003EPaluxysaurus jonesi\u003C/i\u003E).\u003Cbr\u003E\n\u003C/p\u003E\u003C/div\u003E\u003C/b\u003E\u003Chr /\u003E\u003Cdiv class=\"mw-parser-output\"\u003E\u003C/div\u003E","title":"formacja Twin Mountains, Paluxy, hrabstwo Tolar, Teksas, USA|S. proteles - co najmniej 5 przypisanych osobnik\u00f3w, w tym FWMSH 93B-10-18 (wcze\u015bniej znane jako Paluxysaurus jonesi).\n","link":"","lat":32.2706964999999996734914020635187625885009765625,"lon":-97.907533099999994874451658688485622406005859375,"icon":""},{"text":"\u003Cb\u003E\u003Cdiv class=\"mw-parser-output\"\u003E\u003Cp\u003EMontana, \u003Ca href=\"/wiki/USA\" class=\"mw-redirect\" title=\"USA\"\u003EUSA\u003C/a\u003E|\u003Csmall\u003E?\u003Ci\u003ES. proteles\u003C/i\u003E - \u003Cb\u003EYPM 5294\u003C/b\u003E (by\u0107 mo\u017ce jego krewniak).\u003Cbr\u003E\n\u003C/p\u003E\u003C/div\u003E\u003C/b\u003E\u003Chr /\u003E\u003Cdiv class=\"mw-parser-output\"\u003E\u003C/div\u003E","title":"Montana, USA|?S. proteles - YPM 5294 (by\u0107 mo\u017ce jego krewniak).\n","link":"","lat":47.375267100000002074011717922985553741455078125,"lon":-109.63875699999999824285623617470264434814453125,"icon":""}],"imageoverlays":null}

Wstęp

Ogrom tego dinozaura wprawia w osłupienie, bowiem trudno sobie wyobrazić zwierzę mające 16-18 m wzrostu! Zauroposejdon był prawdopodobnie najwyższym ze wszystkich zwierząt, jakie kiedykolwiek zamieszkiwały Błękitną Planetę. Przez lata uważano go za brachiozauryda, reprezentującego kulminacyjny punkt ewolucji tej grupy dinozaurów. Obecnie jest on jednak uważany za przedstawiciela Somphospondyli. Najobszerniejszy opis zauroposejdona opublikowano w polskim czasopiśmie Acta Palaeontologica Polonica.

Etymologia

Nazwa Sauroposeidon powstała z połączenia greckiego sauros (jaszczur) i imienia greckiego boga trzęsień ziemi - Poseidona. Sauroposeidon jest zwieńczeniem ewolucji brachiozaurydów i jednym z ostatnich zauropodów, które pojawiły się przed wymarciem tej grupy w Ameryce Północnej na początku późnej kredy (późniejszy jest np. Abydosaurus). Do tego odnosi się epitet gatunkowy. Greckie proteles tłumaczy się bowiem jako "doskonały przed swym końcem". Alternatywne znaczenie nazwy proteles to zaproponowane przez Zofię Kielan-Jaworowską "poświęcenie dla bogów".

Filogeneza

Sauroposeidon został opisany w 2000 r. jako brachiozauryd i za takiego był uważany przez lata. Jak jednak donoszą D’Emic i Foreman (2012), Sauroposeidon nie jest brachiozaurydem, a przedstawicielem Somphospondyli (z czym zgadzają się Mannion i in., 2017, a także Fernandez-Baldor i in., 2017). Co więcej, ci pierwsi uważają, że opisany w 2007 roku Paluxysaurus jonesi jest jego młodszym synonimem. Jak wykazali cytowani autorzy, jedyna różnica między materiałem kopalnym zauroposejdona i paluksyzaura związana jest z wielkością, tak więc nie ma podstaw do uznawania ich za odrębne taksony.

Holotyp zauroposejdona. Źródło: Wedel i in., 2000 [1].

Materiał kopalny

Holotyp (OMNH 53062) to artykułowany ciąg kręgów szyjnych (od 5 do 8) wraz z żebrami szyjnymi).

Materiał przypisany (holotyp + materiał przypisany Paluxysaurus jonesi): FWMSH 93B-10-18 to kość szczękowa, nosowa i zęby. Pozostałe szczątki należą do przynajmniej 4 osobników i są to liczne pozostałości m.in. kończyn przednich i tylnych oraz kręgosłupa. Są one podobne datowane co okaz typowy OMNH 53062, tzn. na późny apt lub najwcześniejszy alb. Skamieniałości tych co najmniej pięciu (wraz z byłym holotypem FWMSH 93B-10-18) okazów znajdowały się w jednej lokalizacji w hrabstwie Hood (Teksas), niedaleko miasteczka Paluxy nad rzeką o tej samej nazwie.

Niekompletny kręg ze środkowej części szyi pochodzący od młodego osobnika (YPM 5294) odnaleziony w Montanie (formacja Cloverly) ma kilka charakterystycznych cech zauroposejdona i zapewne pochodzi od tego zwierzęcia lub jego bliskiego krewnego. Z osadów formacji Cloverly pochodzą tez inne fragmentaryczne kręgi, żebra, kości kończyn i obręczy barkowej, mogące należeć do Sauroposeidon (D’Emic i Foreman, 2012).

Budowa i rozmiary

Szyja zauroposejdona miała 11,25-12 (lub nawet 16,5) m długości, a żyrafatytana 9. Sauroposeidon nie wyglądał jednak jak powiększony żyrafatytan - o ile jego szyja była dłuższa o 25-37%, to ciało było większe prawdopodobnie tylko o 10-15%. Taylor i Wedel (2013) oszacowali długość szyi zauroposejdona na 11,5 m, zakładając, że składała się ona z 13 kręgów. Nie ma jednak co do tego pewności, gdyż nie znaleziono kompletnej serii kręgów szyjnych. Jeśli ich liczba sięgała 16, to cała szyja mogła mierzyć nawet 16,5 m.

Kręgi są wyjątkowo silnie spneumatyzowane i wydłużone. Powietrze w kręgach wypełniało, zależnie od miejsca, aż do 89% objętości kręgu, co jest wartością niespotykaną u innych zauropodów. Najdłuższy mierzy łącznie 1,4 m długości od kłykcia do prezygapofyzji, co czyni go prawie najdłuższym odnalezionym kręgiem zwierzęcia. Jego trzon miał 1,25 m, więc ustępuje nieznacznie Supersaurus (1,38 m). Jedną z niezwykłych cech zauroposejdona jest niespotykany u innych zauropodów stopień wydłużenia środkowych kręgów szyjnych. Ich długość ponad sześciokrotnie przekraczała wysokość tylnej powierzchni stawowej (D’Emic i Foreman, 2012).

Być może tak wyglądał zauroposejdon. Autor: Levi Bernardo [2].

Kość ramienna zauroposejdona była nadzwyczaj smukła jak na zwierzę tej wielkości (D’Emic, 2013).

Oszacowania masy podane w pracach naukowych to 50-60 ton (Wedel i in., 2000b) oraz 50 ton (Wedel i in., 2005). Zależnie od przyjętych szacunków masy żyrafatytana, masę zauroposejdona można obliczyć na 34-63 t (50-58 t dla Gunga i in, 2008; 34-40 dla Hendersona, 2004, 38-44 dla Andersona i in., 1985 oraz 50-63 t dla kompilacji Wedel i in., 2005 oraz Gunga i in, 2008).

Powyższe szacunki dotyczą przedstawiciela Brachiosauridae - jeżeli D’Emic i in. (2012) mają rację co do klasyfikacji zauroposejdona, to są one zapewne błędne. Molina-Perez i Larramendi (2020) oszacowali omawianego zauropoda (jako prymitywnego przedstawiciela Somphospondyli) na 29 m i 40 t. Benson i in. (2014) ocenili masę młodego osobnika na 12 t, klasyfikując zauroposejdona jako bazalnego przedstawiciela Titanosauriformes. Paul (2012) zaproponował długość 27 m przy masie 40 t, zakładając, że Sauroposeidon prawdopodobnie nie był brachiozaurydem.

Paleoekologia

Wyrośnięty Sauroposeidon był bardzo trudną zdobyczą (być może nawet był nie do upolowania) nawet dla kilku dużych mięsożerców takich jak Acrocanthosaurus. Młode osobniki mogły padać ofiarą dromeozaurydów Deinonychus. Jak inne zauropody, także ten gigant mógł żyć w stadach, choć nie ma na to mocnych dowodów. Zob. też Acrocanthosaurus#Paleoekologia.

Spis gatunków

Sauroposeidon	Wedel, Cifelli i Sanders, 2000
= Paluxysaurus	Rose, 2007
Sauroposiedon proteles	Wedel, Cifelli i Sanders, 2000
= Paluxysaurus jonesi	Rose, 2007

Bibliografia

Anderson, J.F., Hall-Martin, A. & Russell, D.A. (1985) Long-bone circumference and weight in mammals, birds, and dinosaurs: Journal of Zoology, v. 207, p. 53–61.

Benson, R.B.J., Campione, N.E., Carrano, M.T., Mannion, P.D., Sullivan, C., Upchurch, P. & Evans, D.C. (2014) Rates of Dinosaur Body Mass Evolution Indicate 170 Million Years of Sustained Ecological Innovation on the Avian Stem Lineage. PLoS Biology, 12(5), e1001853. doi:10.1371/journal.pbio.1001853.

D'Emic, M.D. & Foreman, B.Z. (2012) The beginning of the sauropod dinosaur hiatus in North America: insights from the Lower Cretaceous Cloverly Formation of Wyoming. Journal of Vertebrate Paleontology 32 (4): 883-902.

D’Emic, M.D. (2012) Revision of the sauropod dinosaurs of the Lower Cretaceous Trinity Group, southern USA, with the description of a new genus. Journal of Systematic Palaeontology. DOI:10.1080/14772019.2012.667446

Gunga, H.-C., Suthau, T., Bellmann, A., Stoinski, S., Friedrich, A., Trippel, T., Kirsch, K. & Hellwich, O. (2008) A new body mass estimation of Brachiosaurus brancai Janensch, 1914 mounted and exhibited at the Museum of Natural History (Berlin, Germany). Fossil Record 11(1):28-33. doi: 10.1002/mmng.200700011.

Henderson, D.M. (2004) Tipsy punters: sauropod dinosaur pneumaticity, buoyancy and aquatic habits. Proceedings: Biological Sciences 271 (Supplement):S180-S183.

Lovelace, D.M., Hartman, S.A. & Wahl, W.R. (2007) "Morphology of a specimen of Supersaurus (Dinosauria, Sauropoda) from the Morrison Formation of Wyoming, and a re-evaluation of diplodocid phylogeny". Arquivos do Museu Nacional 65 (4): 527–544.

Mannion, P.D., Allain, R. & Moine, O. (2017) The earliest known titanosauriform sauropod dinosaur and the evolution of Brachiosauridae. PeerJ 5: e3217. [[4]].

Molina-Pérez, R. & Larramendi, A. (2020) "Dinosaur Facts and Figures: The Sauropods and Other Sauropodomorphs" wyd. Princeton University Press.

Paul G. S., (2010) "The Princeton Field Guide To Dinosaurs".

Rose, P.J. (2007) "A new titanosauriform sauropod (Dinosauria: Saurischia) from the Early Cretaceous of central Texas and its phylogenetic relationships". Palaeontologia Electronica 10 (2). [5]

Taylor MP, Wedel MJ. (2013). “Why sauropods had long necks; and why giraffes have short necks.” PeerJ 1:e36 [[6]].

Wedel, M.J., Cifelli, R.L. & Sanders, R.K. (March 2000) "Sauroposeidon proteles, a new sauropod from the Early Cretaceous of Oklahoma". Journal of Vertebrate Paleontology 29 (1): 109–114.

Wedel, M.J., Cifelli, R.L. & Sanders, R.K. (2000) "Osteology, paleobiology, and relationships of the sauropod dinosaur Sauroposeidon". Acta Palaeontologica Polonica 45: 343–3888.

Wedel, M.J. (2005) Postcranial skeletal pneumaticity in sauropods and its implications for mass estimates; 201-228 [w:] Wilson, J.A. i Curry-Rogers, K. (ed.), The Sauropods: Evolution and Paleobiology. University of California Press, Berkeley.

Wedel, M.J. & Cifelli, R.L. (Summer 2005) "Sauroposeidon: Oklahoma's Native Giant" Oklahoma Geology Notes 65 (2): 40–57.

http://svpow.wordpress.com/2009/03/16/brachiosaurus-both-bigger-and-smaller-than-you-think-incomplete/ (+komentarze)