Abydosaurus

Do sprawdzenia.

Autor:	Korekta:
Maciej Ziegler	Marcin Szermański, Krzysztof Lichota, Tomasz Singer, Tomasz Skawiński

---

Abydosaurus (abydozaur)
Długość:	ok. 18-19 m
Masa:	? t
Miejsce występowania:	USA - Utah (formacja Cedar Mountain - ogniwo Mussentuchit)
Czas występowania	ok. 104,5±1 (?-98) Ma wczesna-?późna kreda (późny alb- ?wczesny cenoman)
Systematyka	Dinosauria Saurischia Sauropodomorpha Sauropoda Macronaria Titanosauriformes Brachiosauridae (?Somphospondyli)
Autor: Jakub Kowalski [2].
Mapa znalezisk:
Wczytywanie mapy… {"minzoom":false,"maxzoom":false,"mappingservice":"leaflet","width":"auto","height":"350px","centre":false,"title":"","label":"","icon":"","visitedicon":"","lines":[],"polygons":[],"circles":[],"rectangles":[],"wmsoverlay":false,"copycoords":false,"static":false,"zoom":4,"defzoom":14,"layers":["OpenStreetMap"],"overlaylayers":[],"resizable":false,"enablefullscreen":false,"scrollwheelzoom":true,"markercluster":false,"clustermaxzoom":20,"clusterzoomonclick":true,"clustermaxradius":80,"clusterspiderfy":true,"geojson":"","locations":[{"text":"\u003Cb\u003E\u003Cdiv class=\"mw-parser-output\"\u003E\u003Cp\u003EDinosaur National Monument, Utah \u003Ca href=\"/wiki/USA\" class=\"mw-redirect\" title=\"USA\"\u003EUSA\u003C/a\u003E|\u003Ci\u003EAbydosaurus\u003C/i\u003E - holotyp\n\u003C/p\u003E\u003C/div\u003E\u003C/b\u003E\u003Chr /\u003E\u003Cdiv class=\"mw-parser-output\"\u003E\u003C/div\u003E","title":"Dinosaur National Monument, Utah USA|Abydosaurus - holotyp\n","link":"","lat":40.43333333333300316780878347344696521759033203125,"lon":-109.2999999999999971578290569595992565155029296875,"icon":""}],"imageoverlays":null}

Wstęp

Abydosaurus to rodzaj tytanozaurokształtnego zauropoda - prawdopodobnie brachiozauryda - ze "środkowej" kredy, który żył na terenie dzisiejszego stanu Utah. Jest ważnym odkryciem, gdyż do niego należała pierwsza kompletna czaszka kredowego amerykańskiego zauropoda. Jego szczątki znaleziono w osadach formacji Cedar Mountain, blisko podstawy ogniwa Mussentuchit.

Etymologia

Nazwa rodzajowa powstała przez połączenie pochodzących z greki słów sauros (jaszczur) i nazwy Abydos - miasta położonego nad Nilem (obecnie El Araba el Madfuna), które miało być miejscem pochówku Ozyrysa - egipskiego boga życia, śmierci i urodzaju. Jest to aluzją do holotypu Abydosaurus, którego czaszkę i szyję znaleziono w kamieniołomie górującym nad rzeką Green River. Epitet gatunkowy honoruje Johna "Jacka" McIntosha, za jego wsparcie dla Dinosaur National Monument i badania nad zauropodami.

Materiał kopalny

Holotyp (DINO 16488) to kompletna, artykułowana czaszka połączona z czterema kręgami szyjnymi.

Materiał przypisany to kości czaszki trzech osobników - niemal kompletna i artykułowaną czaszka (DINO 17849), artykułowany pysk (DINO 17848) oraz puszkę mózgowa i góra czaszki (DINO 39727).

Najprawdopodobniej do tego gatunku należały też znalezione w tym samym miejscu niekompletna miednica i kość krzyżowa połączona z ogonem, łopatka, kość ramienna i śródręcze.

Budowa

Czaszka. Fot.: James St. John[1].

Uwaga! Poniższy fragment przedstawia szczegółowe dane i może wymagać od Czytelnika znajomości fachowych pojęć anatomicznych.

Abydosaurus cechuje się skierowanym do przodu bocznym wyrostkiem nosowym z brakiem tylnego haka, nosowym wyrostkiem kości szczękowej z grzbietowym połączeniem z kością nosową, kośćmi nosowymi pokrywającymi się niesymetrycznie w linii środkowej, mniejszymi od oczodołów nozdrzami zewnętrznymi, górnymi koronami zębów przesuniętymi dystalnie, trzonkami górnych zębów skręconymi w łuk o kącie prawie 45° i starciami zębów obecnymi tylko przyśrodkowo (diagnoza za Chure i in., 2010). Jego zęby były cieńsze niż zęby wcześniejszych brachiozaurydów, co wpisuje się w trend zmniejszania ich szerokości zaobserwowany u wielu innych grup zauropodów.

W relacjach prasowych można spotkać się z twierdzeniami, że odnalezione osobniki są młode - jednak jest to kwestia nierozstrzygnięta, choć to dość prawdopodobnie, gdy weźmie się pod uwagę rozmiary odnalezionych osobników. Jak nieoficjalnie podaje Brooks Britt, miały one ok. 9 m długości i ok. 3 m wysokości. Jednak obliczenia na podstawie długości kości ramiennych Brachiosaurus altithorax i Giraffatitan brancai wskazują, że powinny mieć prawie dwukrotnie więcej. W każdym razie odnalezione czaszki mierzyły ok. 0,5 m długości a kość ramienna przypisana do Abydosaurus - ok. 1,6 m - tyle ile u Cedarosaurus (lecz jest znacznie szersza u tego pierwszego).

Spis gatunków

Abydosaurus	Chure, Britt, Whitlock i Wilson, 2010
A. mcintoshi	Chure, Britt, Whitlock i Wilson, 2010

Bibliografia

Źródła naukowe:

Chure, D., Britt, B.B., Whitlock, J.A. & Wilson, J.A. (2010) "First complete sauropod dinosaur skull from the Cretaceous of the Americas and the evolution of sauropod dentition". Naturwissenschaften, opublikowany online przed drukiem 24.02.2010, doi 10.1007/s00114-010-0650-6

Inne:

http://en.wikipedia.org/wiki/Cedar_Mountain_Formation#Stratigraphy

http://news.byu.edu/archive10-feb-abydosaurus.aspx