Ornithopsis

Autor:	Korekta:
Marcin Szermański	Krzysztof Lichota Maciej Ziegler

---

Ornithopsis (ornitops)
Długość:	14-18 (??) m
Masa:	? t
Miejsce występowania:	Anglia - Wyspa Wight (formacja Wessex)
Czas występowania	130-125 Ma wczesna kreda (barrem)
Systematyka	Dinosauria Saurischia Eusaurischia Sauropodomorpha Massopoda Sauropoda Eusauropoda Neosauropoda Macronaria Titanosauriformes ? Brachiosauridae
Lektotyp BMNH 28632 [1]

Wstęp

Ornithopsis to jeden z tych zauropodów opisanych w XIX wieku, o których niewiele pewnego można powiedzieć. Nie wiemy na 100% czy jest to ważny rodzaj, jak wygląda formalnie jego kwestia związana z pozostałymi gatunkami (nie licząc typowego z którym również wiążą się pewne niepewności) oraz w końcu jaka jest jego pozycja systematyczna.

Materiał kopalny

Lektotyp BMNH 28632 to tylny kręg grzbietowy. Został on odnaleziony na Wyspie Wight, a opisany przez Seeleya w 1870 roku.

Diagnoza

Powyższy kręg należący do gatunku typowego Ornithopsis hulkei posiada cechy diagnostyczne. Są to: wysoki trzon kręgu z podstawą grzebienia, pleurocele umiejscowione blisko podstawy łuku neuralnego i występujące na nim wysoko parapofyzy.

Pozycja systematyczna i ważność gatunków

Ornithopsis to dość niepewny rodzaj zauropoda żyjącego we wczesnej kredzie na terenie dzisiejszej zachodniej Europy. Jego szczątki odnaleziono m.in. na Wyspach Brytyjskich, a także w części kontynentalnej Starego Świata. Rodzaj ten ustanowił Seeley w 1870 roku, lecz po latach zsynonimizowano jego wszystkie gatunki (w tym gatunek typowy O. hulkei) z innymi słabo poznanymi dinozaurami długoszyjnymi, jak "takson-worek" Pelorosaurus. Wg Blowsa (1995) okaz O. hulkei BMNH 28632 należy do Brachiosauridae, przy czym pozostałe jego gatunki powinny być zaliczone do Sauropoda jako incertae sedis (niepewna klasyfikacja) bądź do rodzaju Eucamerotus przy czym Pelorosaurus conybearei jest odmiennym gatunkiem. Wg Upchurcha i in. (2004) cały rodzaj Ornithopsis jest Titanosauriformes (incertae sedis).

Często jednak Eucamerotus uznaje się za młodszy synonim Ornithopsis i uważa się go za nomen dubium. Niemniej jednak praktycznie kolejna nowa publikacja na temat tych taksonów rewiduje dotychczasowe ustalenia, a więc ich klasyfikacja może się jeszcze nieraz zmienić.

Pozostałe gatunki ornitopsa pozostały synonimami innych zauropodów, bądź też są nomen dubium. Zostały one dopisane do takich rodzajów dinozaurów długoszyich, jak Bothriospondylus, Cetiosauriscus, Cetiosaurus i Pelorosaurus. Przez ten swoisty rozrzut gatunków do odmiennych grup zauropodów, Ornithopsis zasługuje na miano "taksonu-worka".

Być może jednak istnieje jeszcze jeden, ważny gatunek – mianowicie O. leedsii. Jest on jednak najprawdopodobniej odmiennym (nowym?) rodzajem należącym do Brachiosauridae. Prawdopodobnie ze względu na swoją odmienność od gatunku typowego O. hulkei, przemianowywano go w przeszłości dwukrotnie na gatunki należące do innych rodzajów: wpierw do Cetiosaurus jako Cetiosaurus leedsii, a następnie do Cetiosauriscus jako Cetiosauriscus leedsii. Obecnie jako ważną nazwę traktuje się tą pierwotną, choć być może w przyszłości zostanie dla tego taksonu "ukuta" nowa nazwa rodzajowa.

Rozmiary

Źródła podają średnie rozmiary tego zauropoda, lecz bez żadnych konkretnych liczb. Gdyby rzeczywiście był brachiozaurydem, to Ornithopsis (gatunek Ornithopsis hulkei) mógłby osiągać jakieś 14-18 metrów długości (szacunki nieoficjalne).

Etymologia

Nazwa rodzajowa Ornithopsis oznacza "podobny do ptaka", a wzięła się ona od błędnej interpretacji autora opisu, Harry’ego Seeleya. Z kolei epitet gatunkowy hulkei honoruje prawdopodobnie Johna Hulke’a, który opisał m.in. inne gatunki ornitopsa, należące obecnie do innych zauropodów.

Spis gatunków

Ornithopsis	Seeley, 1870	?nomen dubium
?= Eucamerotus	Hulke, 1872	nomen dubium
O. hulkei	Seeley, 1870	?nomen dubium
?= Eucamerotus foxii	Hulke, 1872	nomen dubium
?= Eucamerotus foxi	(Hulke, 1872) Blows, 1995	nomen dubium
= Pelorosaurus hulkei	Lydekker, 1889
O. conybearei		= Pelorosaurus conybearei	Melville, 1849
O. oxoniensis		= Cetiosaurus oxoniensis	Phillips, 1871
?O. eucamerotus	Hulke, 1882	nomen dubium
?O. leedsii	Hulke, 1887	?nomen dubium
= Cetiosaurus leedsii	Woodward, 1905
= Cetiosauriscus leedsii	von Huene, 1927
O. manseli	Lydekker, 1887	= Pelorosaurus manseli	Hulke, 1874	nomen dubium
O. humerocristatus	Lydekker, 1888	=Duriatitan humerocristatus	(Hulke, 1874) Barrett, Benson i Upchurch, 2010
= Cetiosaurus humerocristatus	Hulke, 1874
= Pelorosaurus humerocristatus	(Hulke, 1874) Sauvage, 1887
O. suffosa	von Huene, 1922	= Bothriospondylus suffossus	Owen, 1875	nomen dubium
O. greppini		= Cetiosauriscus greppini	von Huene, 1922/1929	?nomen dubium

Bibliografia

Blows W.T. The Early Cretaceous sauropod dinosaurs Ornithopsis and Eucamerotus from the Isle of Wight, England. „Palaeontology”. 38, ss. 187–197, 1995

Upchurch P & Martin J. (2002): "The Rutland Cetiosaurus: the anatomy and relationships of a Middle Jurassic British sauropod dinosaur.". Palaeontology 45 (6): 1049–1074

Upchurch P., Barrett P. M., Dodson P.: Sauropoda. [w]: David B. Weishampel, Peter Dodson, Halszka Osmólska (red.): The Dinosauria. Wyd. drugie. Berkeley: University of California Press, 2004

http://en.wikipedia.org/wiki/Ornithopsis