Shamosaurus

Autor:	Janusz Mermer
Korekta:	Adrian Szruba

---

Shamosaurus (szamozaur)
Długość	ok. 5 m
Masa	ok. 2 t
Dieta	roślinożerny
Miejsce	Mongolia (formacja Zuunbayan)
Czas	Trias 252 Jura 201 Kreda 145 66 125 - 100,5 Ma wczesna kreda (apt-alb)
Systematyka	Dinosauria Ornithischia Thyreophora Ankylosauria Ankylosauridae Shamosaurinae
Rekonstrukcja spokrewnionego gobizaura. Zapewne ‘’Shamosaurus’’ wyglądał podobnie. Autor: "Foolp" [1] 5 m Porównanie wielkości Shamosaurus i człowieka. Sylwetki: Phylopic.org
Mapa znalezisk
Wczytywanie mapy… {"minzoom":false,"maxzoom":false,"mappingservice":"leaflet","width":"auto","height":"350px","centre":false,"title":"","label":"","icon":"","visitedicon":"","lines":[],"polygons":[],"circles":[],"rectangles":[],"wmsoverlay":false,"copycoords":false,"static":false,"zoom":3,"defzoom":14,"layers":["OpenStreetMap"],"overlaylayers":[],"resizable":false,"enablefullscreen":false,"scrollwheelzoom":true,"markercluster":false,"clustermaxzoom":20,"clusterzoomonclick":true,"clustermaxradius":80,"clusterspiderfy":true,"geojson":"","locations":[{"text":"\u003Cb\u003E\u003Cdiv class=\"mw-parser-output\"\u003E\u003Cp\u003EKhamryn-Us, po\u0142udniowy-wsch\u00f3d pustyni Gobi, Mongolia|\u003Csmall\u003E PIN 3779/2\u003Cbr\u003E\n\u003C/p\u003E\u003C/div\u003E\u003C/b\u003E\u003Chr /\u003E\u003Cdiv class=\"mw-parser-output\"\u003E\u003C/div\u003E","title":"Khamryn-Us, po\u0142udniowy-wsch\u00f3d pustyni Gobi, Mongolia| PIN 3779/2\n","link":"","lat":44.19900700000000171030478668399155139923095703125,"lon":111.11940260357999932239181362092494964599609375,"icon":""}],"imageoverlays":null}

Wstęp

Shamosaurus to rodzaj ankylozauryda obejmujący jeden gatunek - S. scutatus, znany z dolnej kredy Mongolii. Jest to jeden najstarszych, o ile nie najstarszy znany ankylozauryd. Prawdopodobnie starszy jest Liaoningosaurus paradoxus, jednak datowanie szamozaura jest nieprecyzyjne.

Etymologia

Nazwa Shamosaurus jest połączeniem pochodzących z mandaryńskiego słów sha mo („pustynia piaszczysta” co jest chińską nazwą Gobi) i greckiego saurus („jaszczur”). Epitet gatunkowy scutatus oznacza „osłonięty tarczą”.

Materiał kopalny

Holotyp: PIN 3779/2 – czaszka (z żuchwą) i część szkieletu pozaczaszkowego – kostne półpierścienie, łopatka, dwa kręgi grzbietowe; reszta nieopisana. Został odkryty w 1977 roku.

Materiał przypisany: PIN 3779/1 – fragmenty czaszki, PIN 3101 – niekompletna żuchwa.

Systematyka

Shamosaurus to przedstawiciel Ankylosauridae. W 1983 Tumanova utworzyła dla szamozaura i Saichania podrodzinę Shamosaurinae. Nazwa ta była później używana przez Carpentera (2001,2008) choć w innym znaczeniu, tj. jako klad obejmujący Shamosaurus, Gobisaurus i Cedarpelta. Z analizy Thompsona i in. (2012) wynikało, że ten klad nie istniał - Cedarpelta, Gobisaurus i Shamosaurus były tam kolejnymi odgałęzieniami drzewa rodowego ankylozaurydów. Arbour i Currie (2015) uznali Shamosaurinae za ważną nazwę. Według ich analizy był to klad siostrzany do Ankylosauridae, ale obejmujący już tylko Shamosaurus i Gobisaurus - Cedarpelta była nieco bardziej bazalna.

Najbliższym krewnym szamozaura jest Gobisaurus domonculus – jedynymi cechami odróżniającymi je od siebie są: długość rzędu zębów (około 40% długości czaszki u Shamosaurus, w porównaniu z 26,7% u Gobisaurus) oraz orientacją przedniej powierzchni wyrostka skrzydłowatego ("pterygoid").

Diagnoza

Uwaga! Poniższy fragment przedstawia szczegółowe dane i może wymagać od Czytelnika znajomości fachowych pojęć anatomicznych.

Diagnoza wg Arbour i Currie (2015): część czołowo-nosowa czaszki pokryta niewyraźną, pomarszczoną ornamentacją, niepodzieloną na osteodermy (caputegulae); podłużna bruzda na grzbietowej powierzchni dzioba kości przedszczękowej; rogi na kości łuskowej krótsze i bardziej zaokrąglone niż u Crichtonpelta; róg kwadratowo-jarzmowy ma centralnie położony wierzchołek, w przeciwieństwie do Crichtonpelta; brak wypukłości na grzebieniu karkowym, w przeciwieństwie do Crichtonpelta; szereg zębowy proporcjonalnie dłuższy niż u Gobisaurus (40% długości czaszki u Shamosaurus, 26% u Gobisaurus); przednia powierzchnia wyrostka szkrzydłowatego (“pterygoid”) pochylona przedniobrzusznie (u Gobisaurus – pionowa).

Opis

Dość prymitywny ankylozauryd średniej wielkości, jak wszyscy jego krewni poruszał się na czterech kończynach i miał ciało pokryte pancerzem z osteoderm. Jak większość jego krewnych miał pysk zakończony bezzębnym dziobem. Czaszka była trójkątna, z krótkimi, mało wyraźnymi rogami, wąskim dziobem i oczodołami skierowanymi na boki (u większości jego bardziej zaawansowanych krewnych dzioby były szerokie, rogi wyraźne a oczodoły skierowane mniej lub bardziej do przodu). Jedynymi opisanymi częściami pancerza szamozaura są dwa kostne półpierścienie chroniące szyję. Na każdym znajdowało się po sześć osteoderm różniących się morfologią: osteodermy środkowej pary były płaskie i miały niewyraźny kil; bardziej boczne – miały wyższy, szpiczasty kil; położone skrajnie były największe i miały wierzchołek kila skierowany bocznie. Oba półpierścienie miały podobną budowę lecz drugi był dwukrotnie dłuższy i o jedną trzecią szerszy.

Ogon szamozaura nie został opisany, stąd nie ma pewności czy miał charakterystyczną dla bardziej zaawansowanych ankylozaurydów buławę. U bardziej zaawansowanych przedstawicieli rodziny, występowała buława ogonowa złożona ze zrośniętych osteoderm, osadzonych na usztywnionym końcowym odcinku kręgosłupa złożonym z połączonych („splecionych”) ze sobą kręgów. U pokrewnego gobizaura nie było powiększonych ostoderm tworzących „głowicę” buławy, miał jednak usztywniony koniec ogona. Można więc stwierdzić że zarówno gobizaur jak i (zapewne) szamozaur miały nie w pełni wykształconą buławę ogonową bez kostnej „głowicy”.

Paul (2010) oszacował długość szamozaura na 5 metrów, a masę na 2 tony. Czaszka miała 36 cm długości, a szerokość 26 cm w okolicy oczodołów i 37 cm w najszerszym miejscu.

Spis gatunków

Shamosaurus	Tumanova, 1983
S. scutatus	Tumanova, 1983

Bibliografia

Arbour, V.M. (2014). "Systematics, evolution, and biogeography of the ankylosaurid dinosaurs". Ph.D thesis, University of Alberta [2]

Arbour, V.M. & Currie, P.J. (2015) Systematics, phylogeny and palaeobiogeography of the ankylosaurid dinosaurs. Journal of Systematic Palaeontology. DOI:10.1080/14772019.2015.1059985

Arbour, V.M. & Currie, P.J. (2015) Ankylosaurid dinosaur tail clubs evolved through stepwise acquisition of key features. DOI: 10.1111/joa.12363

Carpenter, K. (2001) „The armored dinosaurs” wyd. Indiana University Press

Tumanova, T.A. (1983), "Pervyy ankilozavr iz nizhnego mela Mongolii". W: L.P. Tatarinov, R. Barsbold, E. Vorobyeva, B. Luvsandanzan, B.A. Trofimov, Yu. A. Reshetov, & M.A. Shishkin (eds.), Iskopayemyye reptilii mongolii. Trudy Sovmestnaya Sovetsko-Mongol'skaya Paleontologicheskaya Ekspeditsiya 24: 110-118

Tumanova, T.A. (1987) "The Armored Dinosaurs of Mongolia". The Joint Soviet-Mongolian Paleontological Expedition Transaction.

Paul, G.S. (2010) “The Princeton Field Guide to Dinosaurs”. Princeton University Press p. 229