Tyrannotitan: Różnice pomiędzy wersjami
m |
m |
||
| Linia 12: | Linia 12: | ||
|czas = {{Występowanie|113|100.5}} | |czas = {{Występowanie|113|100.5}} | ||
113-100,5 [[Ma]] <br> | 113-100,5 [[Ma]] <br> | ||
| − | <small>[[wczesna kreda]] ([[alb]]<ref>Canale i in. 2014</ref><ref>Canale i in. 2022</ref>)</small> | + | <small>[[wczesna kreda]] ([[alb]]<ref>Canale i in., 2014</ref><ref>Canale i in., 2022</ref>)</small> |
|systematyka = | |systematyka = | ||
[[Dinosauria]] | [[Dinosauria]] | ||
| Linia 31: | Linia 31: | ||
[[Giganotosaurinae]] = [[Giganotosaurini]] | [[Giganotosaurinae]] = [[Giganotosaurini]] | ||
| − | |grafika = | + | |grafika = Tyrannotitan skull reconstruction.png |
| − | |podpis = | + | |podpis = Rekonstrukcja czaszki ''Tyrannotitan''. Na biało zostały zaznaczone odnalezione kości. Autor: Eotyrannu5 [https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Tyrannotitan_skull_reconstruction.png] |
[[Plik:Tyrannotitan Scale.svg|350px]] | [[Plik:Tyrannotitan Scale.svg|350px]] | ||
Porównanie rozmiarów człowieka i ''Tyrannotitan''. Autor: Slate Weasel. [https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Tyrannotitan_Scale.svg] | Porównanie rozmiarów człowieka i ''Tyrannotitan''. Autor: Slate Weasel. [https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Tyrannotitan_Scale.svg] | ||
| Linia 43: | Linia 43: | ||
==Materiał kopalny== | ==Materiał kopalny== | ||
| − | [[Holotyp]] oznaczony numerem MPEF-PV 1156 obejmuje niekompletne kości zębowe, 2 zęby, liczne kręgi grzbietowe (2-7 i ?8-?11, ?14), ?pierwszy kręg krzyżowy, kręg ogonowy, żebra, łuki hemalne, fragmenty [[gastralia|gastaliów]], niekompletną kość łopatkowo-kruczą, ramienną, promieniowe, niekompletne kości: biodrowa, łonowe i kulszowe, kości udowe, kość strzałkową oraz II kość śródstopia (Canale i in., 2014). | + | [[Holotyp]] oznaczony numerem katalogowym MPEF-PV 1156 obejmuje niekompletne kości zębowe, 2 zęby, liczne kręgi grzbietowe (2-7 i ?8-?11, ?14), ?pierwszy kręg krzyżowy, kręg ogonowy, żebra, łuki hemalne, fragmenty [[gastralia|gastaliów]], niekompletną kość łopatkowo-kruczą, ramienną, promieniowe, niekompletne kości: biodrowa, łonowe i kulszowe, kości udowe, kość strzałkową oraz II kość śródstopia (Canale i in., 2014). |
[[Paratyp]] (o oznaczeniu MPEF-PV 1157) obejmuje kość jarzmową, kwadratowo-jarzmową, kość zębową, zęby, pierwszy kręg szczytowy ([[atlas|dźwigacz]]), kręg szyjny, 7 kręgów grzbietowych (1, 4, 6-8, 12-14), 2 kręgi krzyżowe, dwa żebra, kręg ogonowy, łuk hemalny, prawą kość udową, niekompletną II kość śródstopia oraz kilka paliczków (II-2, II-3, IV-2, IV-3) w tym pazur ze stopy (Canale i in., 2014). [[Paratyp]] jest większy o ok. 7% od [[holotyp]]u. | [[Paratyp]] (o oznaczeniu MPEF-PV 1157) obejmuje kość jarzmową, kwadratowo-jarzmową, kość zębową, zęby, pierwszy kręg szczytowy ([[atlas|dźwigacz]]), kręg szyjny, 7 kręgów grzbietowych (1, 4, 6-8, 12-14), 2 kręgi krzyżowe, dwa żebra, kręg ogonowy, łuk hemalny, prawą kość udową, niekompletną II kość śródstopia oraz kilka paliczków (II-2, II-3, IV-2, IV-3) w tym pazur ze stopy (Canale i in., 2014). [[Paratyp]] jest większy o ok. 7% od [[holotyp]]u. | ||
| − | Materiał przypisany to | + | Materiał przypisany (MPEF-PV 10821) to 19 zębów (Canale i in., 2014). |
==Budowa== | ==Budowa== | ||
| − | ''Tyrannotitan'' był dużym przedstawicielem | + | ''Tyrannotitan'' był dużym przedstawicielem [[klad]]u [[Carcharodontosauridae]]. Miał on dość wydłużoną czaszkę z licznymi, dłutowatymi zębami. Na kości zębowej zachowało się ich 15 p pomarszczonej strukturze szkliwa. W okolicach kości jarzmowej znajdował się duży otwór pneumatyczny. Łopatka i kość krucza były ze sobą zrośnięte i znacznie lepiej rozwinięte niż u ''[[Giganotosaurus]]''. Wyjątkową cechą ''Tyrannotitan'' był brak otworów pneumatycznych występujący w trzonach ostatnich kręgów grzbietowych oraz czwartym i piątym krzyżowym. U żadnego znanego teropoda nie opisano przerwy pneumatycznej w trzonach kręgów. Kość udowa u okazu paratypowego mierzyła 1,4 m długości (Canale i in., 2014). |
==Pozycja systematyczna== | ==Pozycja systematyczna== | ||
| Linia 60: | Linia 60: | ||
==Spis gatunków== | ==Spis gatunków== | ||
{| class="wikitable" | {| class="wikitable" | ||
| − | + | |{{V| ''Tyrannotitan''}} | |
| {{Kpt|[[Fernando Novas|Novas]]}}, {{Kpt|[[Silvina de Valais|de Valais]]}}, {{Kpt|[[Patricia Vickers-Rich|Vickers-Rich]]}} i {{Kpt|[[Tom Rich|Rich]]}}, [[2005]] | | {{Kpt|[[Fernando Novas|Novas]]}}, {{Kpt|[[Silvina de Valais|de Valais]]}}, {{Kpt|[[Patricia Vickers-Rich|Vickers-Rich]]}} i {{Kpt|[[Tom Rich|Rich]]}}, [[2005]] | ||
|- | |- | ||
| − | + | |{{V| ''T. chubutensis''}} | |
| {{Kpt|Novas, de Valais, Vickers-Rich}} i {{Kpt|Rich}}, 2005 | | {{Kpt|Novas, de Valais, Vickers-Rich}} i {{Kpt|Rich}}, 2005 | ||
|} | |} | ||
| Linia 71: | Linia 71: | ||
Canale, J.I., Apesteguía, S., Gallina, P.A., Mitchell, J., Smith, N.D., Cullen, T.M., Shinya, A., Haluza, A., Gianechini, F.A., Makovicky, P.J. (2022). "New giant carnivorous dinosaur reveals convergent evolutionary trends in theropod arm reduction". Current Biology [[doi:10.1016/j.cub.2022.05.057]] | Canale, J.I., Apesteguía, S., Gallina, P.A., Mitchell, J., Smith, N.D., Cullen, T.M., Shinya, A., Haluza, A., Gianechini, F.A., Makovicky, P.J. (2022). "New giant carnivorous dinosaur reveals convergent evolutionary trends in theropod arm reduction". Current Biology [[doi:10.1016/j.cub.2022.05.057]] | ||
| − | Canale, J.I., Novas, F.E. & Pol, D. (2014) "Osteology and phylogenetic relationships of Tyrannotitan chubutensis Novas, de Valais, Vickers-Rich and Rich, 2005 (Theropoda: Carcharodontosauridae) from the Lower Cretaceous of Patagonia, Argentina" Historical Biology [[doi:10.1080/08912963.2013.861830]] | + | Canale, J.I., Novas, F.E. & Pol, D. (2014) "Osteology and phylogenetic relationships of ''Tyrannotitan chubutensis'' Novas, de Valais, Vickers-Rich and Rich, 2005 (Theropoda: Carcharodontosauridae) from the Lower Cretaceous of Patagonia, Argentina" Historical Biology [[doi:10.1080/08912963.2013.861830]] |
Carrano, M.T., Benson, R.B.J. & Sampson, S.D. (2012) "The phylogeny of Tetanurae (Dinosauria: Theropoda)" Journal of Systematic Palaeontology, 10(2), 211-300. [[doi:10.1080/14772019.2011.630927]] | Carrano, M.T., Benson, R.B.J. & Sampson, S.D. (2012) "The phylogeny of Tetanurae (Dinosauria: Theropoda)" Journal of Systematic Palaeontology, 10(2), 211-300. [[doi:10.1080/14772019.2011.630927]] | ||
Aktualna wersja na dzień 07:50, 29 kwi 2023
| Autor: | Sebastian Oziemski, Maciej Ziegler |
| Korekta: | Marcin Szermański, Dawid Mazurek, Karol Sabath, Tomasz Sokołowski, Paweł Konarzewski |
| Tyrannotitan (tyranotytan) | |
|---|---|
| Długość | 12 m [1] |
| Masa | 7 t [1] |
| Dieta | mięsożerny |
| Miejsce | Argentyna - Chubut
(formacja Cerro Barcino - ogniwo Cerro Castaño) |
| Czas |
113-100,5 Ma |
| Systematyka | Dinosauria |
 Rekonstrukcja czaszki Tyrannotitan. Na biało zostały zaznaczone odnalezione kości. Autor: Eotyrannu5 [1]
| |
Wstęp
Tyrannotitan to rodzaj wczesnego przedstawiciela Carcharodontosauridae żyjącego na terenach dzisiejszej Ameryki Południowej (Argentyna). Tyrannotitan chubutensis został opisany w 2005 roku przez Fernando E. Novasa i jego współpracowników. Skamieniałości tego teropoda odkryto 28 km na północny-wschód od Paso de Indios w prowincji Chubut, w Argentynie.
Materiał kopalny
Holotyp oznaczony numerem katalogowym MPEF-PV 1156 obejmuje niekompletne kości zębowe, 2 zęby, liczne kręgi grzbietowe (2-7 i ?8-?11, ?14), ?pierwszy kręg krzyżowy, kręg ogonowy, żebra, łuki hemalne, fragmenty gastaliów, niekompletną kość łopatkowo-kruczą, ramienną, promieniowe, niekompletne kości: biodrowa, łonowe i kulszowe, kości udowe, kość strzałkową oraz II kość śródstopia (Canale i in., 2014).
Paratyp (o oznaczeniu MPEF-PV 1157) obejmuje kość jarzmową, kwadratowo-jarzmową, kość zębową, zęby, pierwszy kręg szczytowy (dźwigacz), kręg szyjny, 7 kręgów grzbietowych (1, 4, 6-8, 12-14), 2 kręgi krzyżowe, dwa żebra, kręg ogonowy, łuk hemalny, prawą kość udową, niekompletną II kość śródstopia oraz kilka paliczków (II-2, II-3, IV-2, IV-3) w tym pazur ze stopy (Canale i in., 2014). Paratyp jest większy o ok. 7% od holotypu.
Materiał przypisany (MPEF-PV 10821) to 19 zębów (Canale i in., 2014).
Budowa
Tyrannotitan był dużym przedstawicielem kladu Carcharodontosauridae. Miał on dość wydłużoną czaszkę z licznymi, dłutowatymi zębami. Na kości zębowej zachowało się ich 15 p pomarszczonej strukturze szkliwa. W okolicach kości jarzmowej znajdował się duży otwór pneumatyczny. Łopatka i kość krucza były ze sobą zrośnięte i znacznie lepiej rozwinięte niż u Giganotosaurus. Wyjątkową cechą Tyrannotitan był brak otworów pneumatycznych występujący w trzonach ostatnich kręgów grzbietowych oraz czwartym i piątym krzyżowym. U żadnego znanego teropoda nie opisano przerwy pneumatycznej w trzonach kręgów. Kość udowa u okazu paratypowego mierzyła 1,4 m długości (Canale i in., 2014).
Pozycja systematyczna
Tyrannotitan należy do Giganotosaurini i jest najbliżej spokrewniony z Giganotosaurus oraz Mapusaurus (Canale i in., 2014; Canale i in., 2022).
Etymologia
Nazwa rodzajowa Tyrannotitan nawiązuje do dużych rozmiarów teropoda i oznacza "olbrzymi tyran". Epitet gatunkowy chubutensis odnosi prowincji Chubut w Argentynie, gdzie odnaleziono jego skamieniałe szczątki.
Spis gatunków
| Tyrannotitan | Novas, de Valais, Vickers-Rich i Rich, 2005 |
| T. chubutensis | Novas, de Valais, Vickers-Rich i Rich, 2005 |
Bibliografia
Canale, J.I., Apesteguía, S., Gallina, P.A., Mitchell, J., Smith, N.D., Cullen, T.M., Shinya, A., Haluza, A., Gianechini, F.A., Makovicky, P.J. (2022). "New giant carnivorous dinosaur reveals convergent evolutionary trends in theropod arm reduction". Current Biology doi:10.1016/j.cub.2022.05.057
Canale, J.I., Novas, F.E. & Pol, D. (2014) "Osteology and phylogenetic relationships of Tyrannotitan chubutensis Novas, de Valais, Vickers-Rich and Rich, 2005 (Theropoda: Carcharodontosauridae) from the Lower Cretaceous of Patagonia, Argentina" Historical Biology doi:10.1080/08912963.2013.861830
Carrano, M.T., Benson, R.B.J. & Sampson, S.D. (2012) "The phylogeny of Tetanurae (Dinosauria: Theropoda)" Journal of Systematic Palaeontology, 10(2), 211-300. doi:10.1080/14772019.2011.630927
Mortimer, online [3]
Novas, F.E., de Valais, S., Vickers-Rich, P. & Rich, T. (2005) "A large Cretaceous theropod from Patagonia, Argentina, and the evolution of carcharodontosaurids" Naturwissenschaften, 92(5), 226-230 [4]
![[1]](https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Tyrannotitan_skull_reconstruction.png){kind=link}
![[2]](https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Tyrannotitan_Scale.svg){kind=link}