Titanoceratops

Autor:	Marcin Szermański, Maciej Ziegler
Korekta:	Tomasz Skawiński, Dawid Mika, Paweł Konarzewski

---

Titanoceratops (tytanoceratops)
Długość	6,5-6,8 m
Masa	4,5-10,8 t
Dieta	roślinożerny
Miejsce	USA - Nowy Meksyk wyższe pokłady formacji Fruitland lub niższe pokłady formacji Kirkland
Czas	Trias 252 Jura 201 Kreda 145 66 74-73 Ma późna kreda (kampan)
Systematyka	Dinosauria Ornithischia Ceratopsia Ceratopsoidea Ceratopsidae Chasmosaurinae Triceratopsini
Rekonstrukcja Titanoceratops. Autor: Paleocolour [4] 6.5 m Porównanie wielkości Titanoceratops i człowieka. Sylwetki: Phylopic.org
Mapa znalezisk
Wczytywanie mapy… {"minzoom":false,"maxzoom":false,"mappingservice":"leaflet","width":"auto","height":"350px","centre":false,"title":"","label":"","icon":"","visitedicon":"","lines":[],"polygons":[],"circles":[],"rectangles":[],"wmsoverlay":false,"copycoords":false,"static":false,"zoom":4,"defzoom":14,"layers":["OpenStreetMap"],"overlaylayers":[],"resizable":false,"enablefullscreen":false,"scrollwheelzoom":true,"markercluster":false,"clustermaxzoom":20,"clusterzoomonclick":true,"clustermaxradius":80,"clusterspiderfy":true,"geojson":"","locations":[{"text":"\u003Cb\u003E\u003Cdiv class=\"mw-parser-output\"\u003E\u003Cp\u003Ewy\u017csze pok\u0142ady formacji \u003Ca href=\"/index.php?title=Fruitland\u0026amp;action=edit\u0026amp;redlink=1\" class=\"new\" title=\"Fruitland (strona nie istnieje)\"\u003EFruitland\u003C/a\u003E lub ni\u017csze pok\u0142ady formacji \u003Ca href=\"/wiki/Kirkland\" class=\"mw-redirect\" title=\"Kirkland\"\u003EKirkland\u003C/a\u003E, Nowy Meksyk, \u003Ca href=\"/wiki/USA\" class=\"mw-redirect\" title=\"USA\"\u003EUSA\u003C/a\u003E|\u003Csmall\u003E\u003Ci\u003ET. ouranos\u003C/i\u003E - \u003Cb\u003EOMNH 10165 (\u003Ca href=\"/wiki/Holotyp\" title=\"Holotyp\"\u003Eholotyp\u003C/a\u003E)\u003C/b\u003E.\n\u003C/p\u003E\u003C/div\u003E\u003C/b\u003E\u003Chr /\u003E\u003Cdiv class=\"mw-parser-output\"\u003E\u003C/div\u003E","title":"wy\u017csze pok\u0142ady formacji Fruitland lub ni\u017csze pok\u0142ady formacji Kirkland, Nowy Meksyk, USA|T. ouranos - OMNH 10165 (holotyp).\n","link":"","lat":34.58020739999999904057403909973800182342529296875,"lon":-105.996047000000004345565685071051120758056640625,"icon":""}],"imageoverlays":null}

Wstęp

Titanoceratops to rodzaj dinozaura rogatego, który należy do kladu Triceratopsini – zaawansowanej grupy zrzeszającej m.in. Eotriceratops, Ojoceratops, Torosaurus oraz Triceratops i jest jego najstarszym przedstawicielem.

Początkowo jego holotyp traktowano jako wyrośnięty okaz Pentaceratops sternbergi (Lehman, 1998), jednak nie wykazuje jego cech diagnostycznych (Longrich, 2011). Titanoceratops jest zdaniem Longricha (2011) największym (najcięższym) znanym dinozaurem kampanu Ameryki Północnej, choć w tej kwestii Longrich raczej się myli, np. Magnapaulia laticaudus przerasta go. Niemniej Titanoceratops osiągał rozmiary zbliżone do Triceratops. Odkrycie tytanoceratopsa zmieniło dotychczasowy pogląd na ewolucję dużych chasmozaurynów – jak się okazało Triceratopsini wyewoluowały 5 milionów lat wcześniej, niż sądzono wcześniej.

Materiał kopalny

Holotyp (OMNH 10165) to niekompletny szkielet, na który składają się: niekompletna (brak głównie tyłu kryzy) czaszka z żuchwą, elementy kręgosłupa (syncervical, tylny kręg szyjny, 6 grzbietowych, 7 krzyżowych i 7 ogonowych), niekompletne żebra, kości obręczy i kończyny przedniej (łopatka, ramienne, prawa promieniowa), kości kończyny tylnej (udowe, piszczelowe, prawa strzałkowa), kości miednicy (biodrowe, kulszowe) i skostniałe ścięgna (Lehman, 1998; Longrich, 2011).

Rekonstrukcja szkieletu. Znany materiał na biało, niewystarczająco zilustrowany na jasnoszaro, zrekonstruowany na ciemnoszaro. Autor: Slate Weasel [1].

Częściowo zekonstruowana czaszka. Fot.: Nicholas R. Longrich [2].

Rekonstrukcja. Autor: Nobu Tamura [3].

Budowa

Diagnoza według Longricha (2011): przedstawiciel kladu Triceratopsini różniący się: od innych chasmozaurynów ekstremalnym powiększeniem dołu w kości przedszczękowej; od Triceratops w posiadaniu cienkich kości łuskowych, obecnością okien ciemieniowych (oba mogą być związane z wiekiem zwierzęcia - Horner i Goodwin, 2006; Scannella i Horner, 2010), przypominającą róg kością najarzmową; różniący się od Triceratops i Torosaurus w wąskiej części kości ciemieniowej między oknami i pionowej rozpórki nosowej (ang. narial strut) z wąską podstawą; różniący się od Triceratops i Torosaurus i Eotriceratops w posiadaniu rozszerzonego episquamosal (małego rożku) na tylnym końcu kości łuskowej (może być związane z wiekiem zwierzęcia - Horner i Goodwin, 2006) i bardzo dużym dołem w kości przedszczękowej, brakiem grzbietowo zgiętego wyrostka nosowego kości przedszczękowej; różniący się od eotriceratopsa w posiadaniu wydłużonej kości przedszczękowej w stosunku do jej wysokości (Longrich, 2011).

Longrich (2011) podał również 22 cechy odróżniające Titanoceratops od Pentaceratopsa, z których na pewno część (1, 3, 5, 6, 8, 9) może zależeć od wieku osobnika i zmienności między przedstawicielami tego samego gatunku. Wiele z nich dotyczy kości przedszczękowej a kilka szkieletu pozaczaszkowego. Kolejne cechy różniące oba rodzaje zostały wskazane przez Dalmana i in. (2022).

Etymologia

Nazwa rodzajowa Titanoceratops znaczy "tytaniczne/olbrzymie rogate oblicze" (gr. titan + ceras + ops). Epitet gatunkowy ouranos (odrzucona ostatecznie inna wersja Longricha - ouranous) została zaczerpnięta od Uranosa – ojca tytanów z mitologii greckiej.

Spis gatunków

Titanoceratops	Longrich, 2011
T. ouranos	Longrich, 2011
= "T. ouranos"	Longrich, 2010	nomen nudum
= "T. ouranous"	Longrich, 2010	nomen nudum

Bibliografia

Dalman, S., Jasinski, S., & Lucas, S. (2022) "A New Chasmosaurine Ceratopsid from the Upper Cretaceous (Campanian) Farmington Member of the Kirtland Formation, New Mexico" New Mexico Museum of Natural History and Science Bulletin, 90, 127-153.

Lehman T.M. (1998) "A gigantic skull and skeleton of the horned dinosaur Pentaceratops sternbergi from New Mexico" Journal of Paleontology, 72(5), 894-906.

Longrich N.R. (2011) "Titanoceratops ouranos, a giant horned dinosaur from the Late Campanian of New Mexico" Cretaceous Research, 32 (3), 264-276. doi:10.1016/j.cretres.2010.12.007

Horner J.R. & Goodwin M.B. (2006) "Major cranial changes during Triceratops ontogeny" Proceedings of the Royal Society B: Biological Sciences, 273 (1602), 2757-2761. doi:10.1098/rspb.2006.3643

Scannella, J. & Horner J.R. (2010) "Torosaurus Marsh, 1891, is Triceratops Marsh, 1889 (Ceratopsidae: Chasmosaurinae): synonymy through ontogeny" Journal of Vertebrate Paleontology, 30(4): 1157-1168. doi:10.1080/02724634.2010.483632