Gualicho

Autor:

Maciej Ziegler

---

Gualicho (gualicho)
Długość:	ok. 9 m
Masa:	?
Miejsce występowania:	Argentyna - Río Negro (formacja Huincul)
Czas występowania	"środkowa" kreda (środkowy cenoman -? wczesny turon)
Systematyka	Dinosauria Saurischia Theropoda Tetanurae Avetheropoda ? Carnosauria ? Neovenatoridae
Rekonstrukcja szkieletu - odnaleziony materiał na biało. Autor: J. González, źródło: Apesteguía i in., 2016.

Wstęp

Gualicho to rodzaj teropoda ze "środkowej" kredy Ameryki Południowej. Nietypowa jest jego zredukowana na modłę tyranozaurydów dłoń, która miała tylko dwa palce.

Materiał kopalny

Kości palców kończyny przedniej. Źródło: Apesteguía i in., 2016

Holotyp (MPCN PV 0001) to niekompletny szkielet - zob. rys.

Synonim Aoniraptor?

Gualicho shinyae i Aoniraptor libertatem mogą być synonimami. Pochodzą one z tej samej formacji (Huincul) i zostały odnalezione w odległości najwyżej kilku kilometrów od siebie. Materiał kopalny pokrywa się w znikomym stopniu (środkowe kręgi ogonowe). Widoczna jest wyraźna różnica między najbardziej dystalnym kręgiem Gualicho a Aoniraptor – ten pierwszy ma duże prezygapofyzy, ale to może wynikać z różnicy w umiejscowieniu kręgu w ich ciągu (być może znajdował się za kręgiem z ryc. 24 z Motta i in., 2016). Holotyp Aoniraptor pochodzi od młodego, 6-metrowego okazu (Motta i in., 2016), natomiast Gualicho ma – biorąc pod uwagę długość kości udowej – zbliżone rozmiary do Deltadromeus (ok. 9 m; Sereno i in., 1996). Wymiary obu dinozaurów nie przeczą więc ich synonimice. Synonimikę Aoniraptor i Gualicho zasugerowali również Mortimer, Cau oraz McFeeters (Mortimer, online 2016). Pierwszeństwo miałaby nazwa Gualicho (McFeeters powołujący się na Lucasa w Mortimer, online 2016).

Filogeneza

Gualicho został opisany przez Apesteguíę i in. (2016) jako takson siostrzany Deltadromeus (uważanego z reguły za ceratozaura) u podstawy Neovenatoridae w ramach Carnosauria (analiza filogenetyczna na podstawie Carrano i in., 2012). Autorzy przeprowadzili też drugą analizę (na podstawie Porfiri i in., 2014), bez uwzględnienia Deltadromeus, w której Gualicho okazał się taksonem siostrzanym Chilantaisaurus u podstawy Coelurosauria (do których należały też Carcharodontosauridae i Neovenator; megaraptory były zaś nieco bardziej zaawansowane). Motta i in. (2016) zaliczyli wówczas nieopisanego Gualicho do zaproponowanego przez siebie kladu niemegaraptorydowych megaraptorów należących do Tyrannosauroidea, do którego należeć też mają Aoniraptor, Deltadromeus i Bahariasaurus.

Gualicho ma cechy charakterystyczne dla ceratozaurów oraz tetanurów. Zaawansowane cechy łopatki, kości udowej i strzałkowej łączą go z Deltadromeus. Gualicho ma jednak tetanurową budowę dłoni a głowa kości ramiennej nie jest zaokrąglona, co jest typowe dla ceratozaurów (Apesteguía i in., 2016). Autorzy nie przedstawili mapy stanowiska ani nie podali informacji na temat powiązania ze sobą odnalezionych kości, choć hipoteza, że w skład holotypu wchodzą szczątki różnych teropodów wydaje się mało prawdopodobna choćby ze względu na podobieństwo elementów różnych części ciała do Deltadromeus. Biorąc pod uwagę ceratozaurowe cechy Gualicho i Deltadromeus oraz analizowanie tego pierwszego jedynie w macierzach skonstruowanych dla zbadania filogenezy tetanurów, jest możliwe, że te dwa teropody są ceratozaurami. Być może "tetanurowe" cechy Gualicho - np. dłoni - wynikają z tego, że to plezjomorficzny, bazalny ceratozaur.

Etymologia

Gualicho to hiszpańska nazwa pochodząca od słowa watsiltsüm z języka Gennaken (inaczej günün-a-künna lub północny Tehuelche). Oznacza boginię, uważaną za posiadaczkę zwierząt a później, po wprowadzeniu chrześcijaństwa, uznaną za demona, która obecnie uważana jest za źródło pecha przez wiejskich osadników (gauchos) z południwej części Ameryki Południowej. Nazwę nadano aby oddać trudne okoliczności odkrycia i badania holotypu i sporną historię po jego odkryciu. Epitet gatunkowy honoruje Akiko Shinya, główną preparatorkę w Field Museum of Natural History w Chicago, za wkład w paleontologię, w tym w odkrycie typowego okazu 13 marca 2007 r.

Spis gatunków

Gualicho	Apesteguía, Smith, Juárez Valieri i Makovicky, 2016
= "Nototyrannus"	anonim, 2011	nomen nudum
?= Aoniraptor	Motta, Aranciaga Rolando, Rozadilla, Agnolín, Chimento, Brissón Egli i Novas, 2016
G. shinyae	Apesteguía, Smith, Juárez Valieri i Makovicky, 2016
= "Nototyrannus violantei"	anonim, 2011	nomen nudum
?= Aoniraptor libertatem	Motta, Aranciaga Rolando, Rozadilla, Agnolín, Chimento, Brissón Egli i Novas, 2016

Bibliografia

Apesteguía, S., , N.D., , R. & , P.J. (2016) "An Unusual New Theropod with a Didactyl Manus from the Upper Cretaceous of Patagonia, Argentina" PLoS ONE, 11(7), e0157793. doi:10.1371/journal.pone.0157793

Carrano, M.T., Benson, R.B.J. & Sampson, S.D. (2012) "The phylogeny of Tetanurae (Dinosauria: Theropoda)" Journal of Systematic Palaeontology, 10(2), 211-300. doi:10.1080/14772019.2011.630927

Motta, M.J., Aranciaga Rolando, A.M., Rozadilla, S., Agnolín, F.E., Chimento, N.R., Brissón Egli, F. & Novas, F.E. (2016) "New theropod fauna from the Upper Cretaceous (Huincul Formation) of northwestern Patagonia, Argentina" [w:] Khosla, A. & Lucas, S.G. (red.) "Cretaceous Period: Biotic Diversity and Biogeography" New Mexico Museum of Natural History and Science Bulletin 71, 231-253.

Porfiri, J.D., Novas, F.E., Calvo, J.O., Agnolin, F.L., Ezcurra, M.D. & Cerda, I.A. (2014) "Juvenile specimen of Megaraptor (Dinosauria, Theropoda) sheds light about tyrannosauroid radiation" Cretaceous Research, 51, 35-55. doi:10.1016/j.cretres.2014.04.007

Sereno, P.C., Dutheil, D.B., Iarochene, M., Larsson, H.C.E., Lyon, G.H., Magwene, P.M., Sidor, C.A., Varricchio, D.J. & Wilson, J.A. (1996) "Predatory dinosaurs from the Sahara and Late Cretaceous faunal differentiation" Science, 272(5264), 986-991. doi:10.1126/science.272.5264.986

Mortimer, M. (online 2016) http://theropoddatabase.blogspot.com/2016/07/is-gualicho-aoniraptor.html