Huincul

Z Encyklopedia Dinozaury.com
Skocz do: nawigacja, szukaj

Autor: Paweł Konarzewski
Korekta: Michał Siedlecki

Formacja Huincul
Wiek
252 201 145
66

ok. 97-93 Ma
późna kreda (cenoman-turon)

Miejsce Argentyna - Mendoza, Neuquén i Río Negro
Leży pod formacja Cerro Lisandro
Leży nad formacja Candeleros
Miąższość do 250 m
Klimat suchy i półsuchy z sezonowymi opadami
Litologia piaskowce, mułowce, zlepieńce i iłowce
Huincul Formation Fauna.jpg
Dinozaury z formacji Huincul. Grupa Mapusaurus znajduje się między osobnikami Argentinosaurus. W lewym dolnym rogu jest widoczna para Ilokelesia przyglądająca się samicy Skorpiovenator z młodymi. Autor: ABelov2014 [3]

Wstęp

Formacja Huincul to późnokredowa jednostka geologiczna położona na terenie Argentyny. Jej osady datuje się na cenoman oraz turon.

Etymologia

Nazwa formacji pochodzi od miasta Plaza Huincul znajdującego się w prowincji Neuquén.

Litologia

Formację Huincul tworzą głównie piaskowce o żółtym kolorze. Takie zabarwienie jest spowodowane obecnością tlenku żelaza. Maksymalna miąższość osadów wynosi 250 m. Najniższe warstwy stykają się z formacją Candeleros, zaś najwyższe - Cerro Lisandro. Oprócz piaskowców w omawianej formacji są również obecne mułowce, zlepieńce i iłowce (Garrido, 2010).

Paleośrodowisko

W dawnych szerokościach geograficznych (między 10 a 45º południowym) gdzie znajdowała się północna Patagonia w cenomannie panował jałowy i gorący klimat. Poniżej 60º szerokości geograficznej obszar południowej Patagonii miał subtropikalny klimat wraz z sezonowymi opadami. W tym miejscu średnia temperatura roczna mieściła się w przedziale ok. 10,9 do 11,2 ± 2,1 °C, a opady ok. 911,8 do 976 ± 182 mm/rok. Osady znajdujące się w formacji Huincul sugerują występowanie środowisk rzecznych. Na tych terenach przeważały rośliny okrytozalążkowe, Cupressaceae i Araucariaceae. Ogólny klimat w formacji Huincul był bardziej wilgotny niż z Candeleros (Lizzoli i in., 2021).

Paleofauna

Porównanie wymiarów wybranych dinozaurów z formacji Huincul. Autor: Slate Weasel [2]

Fauna z formacji Huincul charakteryzowała się niezwykle dużą różnorodnością dinozaurów. Występowały w niej typowe grupy dinozaurów dla Argentyny na początku późnej kredy: karcharodontozaurydy, abelizaurydy, noazaurydy, megaraptory, rebbachizaurydy, tytanozaury, oraz dinozaury ptasiomiedniczne. Najliczniejszą grupą roślinożernych zauropodów były rebbachizaurydy. Zapewne szczytowym drapieżnikiem w środowisku był Mapusaurus, jednakże niewykluczone, że musiał on konkurować ze swoimi kuzynami Meraxes oraz Taurovenator. Abelizaurydy prawdopodobnie musiały ustępować większym karcharodontozaurydom i polowały na mniejsze ofiary. Możliwe, że jedynymi roślinożercami niezagrożonymi na ataki drapieżników były dorosłe osobniki Argentinosaurus. Oprócz dinozaurów odnaleziono również szczątki krokodylomorfów, lepidozaurów oraz żółwi (Canale i in., 2023).

Dinozaury

Dinozaury
Takson Materiał kopalny Komentarz Grafika

Aoniraptor libertatem [1][2]

MPCA-Pv 804/1-25 - kręgi

Prymitywny przedstawiciel Megaraptora uważany wcześniej za prawdopodobny synonim Gualicho.

Argentinosaurus huinculensis [3]

MCF-PVPH-1 - fragmentaryczny szkielet pozaczaszkowy

? MLP-DP 46-VIII-21-3 i MCF-PVPH# – fragmenty trzonu kości udowej [4][5][6]

Obecnie jest uważany za największego znanego nauce dinozaura jakikolwiek żył na Ziemi.

Argentinosaurus BW.jpg

Bustingorrytitan shiva [7]

Jest znany z czterech okazów (MMCH-Pv 59/1–40, MMCH-Pv 60/1–6, MMCH-Pv 61 i MMCH-Pv 62)

Duży tytanozaur blisko spokrewniony z grupą Saltasauroidea.

Bustingorrytitan UDL.png

Cathartesaura anaerobica [8]

MPCA-232 - fragmentaryczny szkielet pozaczaszkowy

Rebbachizauryd prawdopodobnie blisko spokrewniony z Limaysaurus.

Cathartesaura posterior cervical.png

Chakisaurus nekul [9]

Jest znany z pięciu okazów (MPCA Pv 816, MPCA Pv 882, MPCA Pv 823, MPCA Pv 814 i MPCN Pv 846).

Pierwszy znany dinozaur ptasiomiedniczny z formacji Huincul.

Chakisaurus UDL.png

Choconsaurus bayleywilisi [10]

Jest znany z wielu fragmentarycznych okazów (MMCh-PV 44 i MMCh-PV 80-112).

Bazalny tytanozaur mający pośrednią morfologię zębów między tytanozaurymorfami a eutytanozaurami.

Choconsaurus bayleywilisi Skeletal.png

Chucarosaurus diripienda [11]

Jest znany głównie z kości szkieletu obwodowego (MPCA PV 820 i MPCA PV 821).

Duży tytanozaur blisko spokrewniony z Notocolossus oraz grupą Lognkosauria.

Chucarosaurus UDL.png

Gualicho shinyae [12]

MPCN PV 0001 - kręgi grzbietowe oraz ogonowe, kości kończyn przednich oraz tylnych, żebra

Enigmatyczny teropod o niepewnej pozycji systematycznej.

Gualicho shinyae restoration.jpg

Huinculsaurus montesi [13]

MCF-PVPH-36 - trzy ostatnie kręgi grzbietowe oraz pierwszy i drugi kręg krzyżowy

Jeden z najmłodszych znanych przedstawicieli Elaphrosaurinae.

Huinculsaurus LM.png

Ilokelesia aguadagrandensis [14]

PVPH-35 - fragmentaryczna czaszka oraz szkielet pozaczaszkowy

Średniej wielkości przedstawiciel Abelisauridae.

Limaysaurus tessonei [15][16]

MUCPv-153 - niekompletny szkielet pozaczaszkowy

Jego skamieniałości odnaleziono również w formacji Candeleros (okazy MUCPv-205 i MUCPv-206)

Limaysaurus mount.jpg

Mapusaurus roseae [17]

Do Mapusaurus przypisuje się szczątki należące do najmniej 9 osobników.

Gigantyczny karcharodontozauryd blisko spokrewniony z Giganotosaurus.

Mapusaurus Edyta Felcyn.jpg

Meraxes gigas [18]

MMCh-PV 65 - niemalże kompletna czaszka oraz dość dobrze zachowany szkielet pozaczaszkowy

Najbardziej prymitywny przedstawiciel Giganotosaurini.

Life reconstruction of Meraxes gigas.png

Overoraptor chimentoi [19]

Jest znany z dwóch niekompletnych szkieletów pozaczaszkowych (MPCA-Pv 805 i MPCA-Pv 818).

Niewielki przedstawiciel Paraves blisko spokrewniony z Rahonavis.

Overoraptor chimentoi.png

Sidersaura marae [20]

Jest znana z czterech okazów (MMCh-PV 70, MMCh-PV 236, MMCh-PV 307 i MMCh-PV 309).

Jeden z większych przedstawicieli Rebbachisauridae.

Sidersaura UDL.png

Skorpiovenator bustingorryi [21][22]

Jest znany z niemalże całego szkieletu oraz niekompletnej kości piszczelowej (MMCH-PV 48 i MMCh-PV 255).

Jeden z najbardziej kompletnych przedstawicieli Abelisauridae.

Skorpiovenator bustingorryi.jpg

Taurovenator violantei [1][23][24]

elementy czaszki oraz szkieletu pozaczaszkowego (MPCA PV 802 i MPCA PV 803)

Karcharodontozauryd uważany wcześniej za synonim Mapusaurus.

Restauración en vida de Taurovenator violantei.png

Tralkasaurus cuyi [25]

MPCA-Pv 815 - fragmentaryczna czaszka oraz niekompletny szkielet pozaczaszkowy

Trzeci ważny rodzaj abelizauryda z formacji Huincul.

Niezidentyfikowany abelizauroidy [1]

MPCA-Pv 800 - dalszy koniec lewej kości kwadratowej (takson pierwszy)

MPCA-Pv 801 - prawie kompletna prawa czwarta kość śródstopia bez grzbietowego marginesu dalszego końca).

Taksony niediagnostyczne.

Niezidentyfikowany celurozaur [1]

MPCA-Pv 806/1-806/11 - stowarzyszone ze sobą trzy niekompletne trzony kręgów ogonowych (1-3), niekompletny przedni kręg ogonowy (4), niekompletny dalszy kręg ogonowy (5), niekompletna dalsza część kość śródstopia oraz niekompletne bliższe końce paliczków pazurów kończyny przedniej (7-8)

Takson niediagnostyczny, nie należący do Paraves.

Niezidentyfikowany rebbachizauryd [26]

MAU-Pv-EO-629 - niemalże kompletne obydwie kończyny tylne, niekompletna miednica, 17 kręgów ogonowych i 8 szewronów

Jeden z najmłodszych przedstawicieli Rebbachisauridae.

Niezidentyfikowane rebbachizaurydy

MAU-PV-EO-633 - częściowy przedni lub środkowy kręg grzbietowy [27]

MAU-PV-EO-634 - częściowy przedni lub środkowy kręg grzbietowy [27]

MAU-PV-EO-666 - przedni kręg ogonowy [27]

MCF-PVPH-633 - izolowany łuk neuralny [8]

Prawdopodobnie niediagnostyczne taksony.

Niezidentyfikowany rebbachizauryd [28]

MMCH-Pv-49 - 7 artykułowanych kręgów szyjnych, 11 kręgów grzbietowych, fragmentyczne żebra grzbietowe, niemalże kompletna prawa kość krucza i łopatka oraz kompletna prawa kość ramienna

Rebbachizauryd prawdopodobnie blisko spokrewniony z Cathartesaura.

Lepidozaury

Lepidozaury
Takson Materiał kopalny Komentarz

Patagosphenos watuku [29]

MPCA-Pv 809 - niekompletna czaszka oraz fragmentaryczny szkielet pozaczaszkowy

Pierwszy nazwany przedstawiciel Sphenodontia z formacji Huincul.

Bibliografia

Canale, J. I., Garrido, A. C., Citton, P., de Valais, S., Baiano, M. A., Palombi, D., Caratelli, M., Apesteguía, S., Maniel, I., & Fernández Dumont, M. L. (2023). "New records of vertebrate and traces fossils from the Huincul Formation (Cenomanian-Turonian, Upper Cretaceous) in the vicinity of El Chocón, Neuquén province, Argentina". Reunión de Comunicaciones de la Asociación Paleontológica Argentina

Garrido, A. C. (2010). "Estratigrafía del Grupo Neuquén, Cretácico Superior de la Cuenca Neuquina (Argentina): nueva propuesta de ordenamiento litoestratigráfico". Revista del Museo Argentino de Ciencias Naturales, 12(2), 121-177

Lizzoli, S., Raigemborn, M. S., & Varela, A. N. (2021). "Controls of pedogenesis in a fluvial-eolian succession of Cenomanian age in northern Patagonia". Palaeogeography, Palaeoclimatology, Palaeoecology, 577, 110549. doi:10.1016/j.palaeo.2021.110549

  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 Motta, M. J., Aranciaga Rolando, A. M., Rozadilla, S., Agnolín, F. E., Chimento, N. R., Egli, F. B., & Novas, F.E. (2016). "New theropod fauna from the Upper Cretaceous (Huincul Formation) of northwestern Patagonia, Argentina". New Mexico Museum of Natural History and Science Bulletin. 71: 231–253.[1]
  2. ↑ Aranciaga Rolando, A. M., Motta, M. J., Agnolín, F. L., Manabe, M., Tsuihiji, T., & Novas, F. E. (2022). "A large Megaraptoridae (Theropoda: Coelurosauria) from Upper Cretaceous (Maastrichtian) of Patagonia, Argentina". Scientific reports, 12(1), 1-29. doi: 10.1038/s41598-022-09272-z
  3. ↑ Bonaparte, J. F., & Coria, R. A. (1993). "Un nuevo y gigantesco saurópodo titanosaurio de la Formación Río Limay (Albiano-Cenomaniano) de la Provincia del Neuquén, Argentina". Ameghiniana, 30(3), 271-282
  4. ↑ Mazzetta, G.V., Christiansen, P. & Fariña, R.A. (2004) "Giants and Bizarres: Body Size of Some Southern South American Cretaceous Dinosaurs" Historical Biology 65 (2-4): 1–13
  5. ↑ Carballido, J.L., Pol, D., Otero, A., Cerda, I.A., Salgado, L., Garrido, A.C., Ramezani, J., Cúneo, N.R. & Krause, J.M. (2017). "A new giant titanosaur sheds light on body mass evolution among sauropod dinosaurs". Proceedings of the Royal Society B, t. 284, nr art. 20171219. doi:10.1098/rspb.2017.1219
  6. ↑ Molina-Pérez, R., & Larramendi, A. (2020). "Dinosaur Facts and Figures: The Sauropods and Other Sauropodomorphs". Princeton University Press.
  7. ↑ Simón, M. E. & Salgado, L. (2023). "A new gigantic titanosaurian sauropod from the early Late Cretaceous of Patagonia (Neuquén Province, Argentina)". Acta Palaeontologica Polonica 68 (4) doi:10.4202/app.01086.2023
  8. ↑ 8,0 8,1 Gallina, P., & Apesteguía, S. (2005). "Cathartesaura anaerobica gen. et sp. nov., a new rebbachisaurid (Dinosauria, Sauropoda) from the Huincul Formation (Upper Cretaceous), Río Negro, Argentina". Revista del Museo Argentino de Ciencias Naturales Nueva Serie, 7(2), 153-166.
  9. ↑ Alvarez-Nogueira, R., Rozadilla, S., Agnolín, F.L., Garcia Marsà, J.A., Motta, M.J. & Novas, F.E. (2024). "A new ornithopod from the Upper Cretaceous (Huincul Formation) of Northwestern Patagonia, Argentina. Implications on elasmarian postcranial anatomy". Cretaceous Research. 105874 doi:10.1016/j.cretres.2024.105874
  10. ↑ Simón, E., Salgado, L., & Calvo, J. O. (2018). "A new titanosaur sauropod from the Upper Cretaceous of Patagonia, Neuquén Province, Argentina". Ameghiniana, 55(1), 1-29. doi:10.5710/AMGH.01.08.2017.3051
  11. ↑ Agnolin, F.L., Gonzalez Riga, B.J., Aranciaga Rolando, A.M., Rozadilla, S., Motta, M.J., Chimento, N.R., Novas, F.E. (2023). "A new gigant titanosaur (Dinosauria, Sauropoda) from the Upper Cretaceous of Northwestern Patagonia, Argentina". Cretaceous Research, doi:10.1016/j.cretres.2023.105487
  12. ↑ Apesteguía, S., Smith, N. D., Valieri, R. J., & Makovicky, P. J. (2016). "An unusual new theropod with a didactyl manus from the Upper Cretaceous of Patagonia, Argentina". PLoS One, 11(7), e0157793. doi:10.1371/journal.pone.0157793
  13. ↑ Baiano, M.A., Coria, R.A. & Cau, A. (2020). "A new abelisauroid (Dinosauria: Theropoda) from the Huincul formation (lower upper Cretaceous, Neuquén Basin) of Patagonia, Argentina." Cretaceous Research, Article 104408. doi:10.1016/j.cretres.2020.104408
  14. ↑ Coria, R.A., & Salgado, L. (2000) "A basal Abelisauria Novas 1992 (Theropoda-Ceratosauria) from the Cretaceous of Patagonia, Argentina" Gaia, 15, 89-102
  15. ↑ Calvo, J. O., & Salgado, L. (1995). "Rebbachisaurus tessonei sp. nov. a new Sauropoda from the Albian-Cenomanian of Argentina; new evidence on the origin of the Diplodocidae". Gaia, 11, 13-33.
  16. ↑ Salgado, L., Garrido, A., Cocca, S. E., & Cocca, J. R. (2004) "Lower Cretaceous rebbachisaurid sauropods from Cerro Aguada Del León, Neuquén Province, northwestern Patagonia, Argentina." Journal of Vertebrate Paleontology, 24(4): 903-912
  17. ↑ Coria, R.A. & Currie, P.J. (2006) "A new carcharodontosaurid (Dinosauria, Theropoda) from the Upper Cretaceous of Argentina" Geodiversitas, 28(1), 71-118
  18. ↑ Canale, J.I., Apesteguía, S., Gallina, P.A., Mitchell, J., Smith, N.D., Cullen, T.M., Shinya, A., Haluza, A., Gianechini, F.A., Makovicky, P.J. (2022). "New giant carnivorous dinosaur reveals convergent evolutionary trends in theropod arm reduction". Current Biology doi:10.1016/j.cub.2022.05.057
  19. ↑ Motta, M.J., Agnolín, F.L., Brissón Egli, F., & Novas, F.E. (2020). "New theropod dinosaur from the Upper Cretaceous of Patagonia sheds light on the paravian radiation in Gondwana". The Science of Nature. 107 (3): Article number 24. doi:10.1007/s00114-020-01682-1.
  20. ↑ Lerzo, L. N., Gallina, P. A., Canale, J. I., Otero, A., Carballido, J. L., Apesteguía, S. & Makovicky, P. J. (2024). "The last of the oldies: a basal rebbachisaurid (Sauropoda, Diplodocoidea) from the early Late Cretaceous (Cenomanian–Turonian) of Patagonia, Argentina". Historical Biology: 1–26 doi:10.1080/08912963.2023.2297914
  21. ↑ Canale, J.I., Scanferla, C.A., Agnolin, F.L. & Novas, F.E. (2009) "New carnivorous dinosaur from the Late Cretaceous of NW Patagonia and the evolution of abelisaurid theropods" Naturwissenschaften, 96, 409-414
  22. ↑ Cerroni, M. A., Baiano, M. A., Canale, J. I., Agnolín, F. L., Otero, A., & Novas, F. E. (2022). "Appendicular osteology of Skorpiovenator bustingorryi (Theropoda, Abelisauridae) with comments on phylogenetic features of abelisaurids". Journal of Systematic Palaeontology, 20(1), 2093661. doi:10.1080/14772019.2022.2093661
  23. ↑ Coria, R. A., Currie, P. J., Ortega, F., & Baiano, M. A. (2020). "An Early Cretaceous, medium-sized carcharodontosaurid theropod (Dinosauria, Saurischia) from the Mulichinco Formation (upper Valanginian), Neuquén Province, Patagonia, Argentina". Cretaceous Research, 111, 104319. doi:10.1016/j.cretres.2019.104319
  24. ↑ Rolando, Alexis M. Aranciaga; Motta, Matías J.; Agnolín, Federico L.; Tsuihiji, Takanobu; Miner, Santiago; Brissón-Egli, Federico; Novas, Fernando E. (2024). "A new carcharodontosaurid specimen sheds light on the anatomy of South American giant predatory dinosaurs". The Science of Nature. 111 (6): 56. doi:10.1007/s00114-024-01942-4
  25. ↑ Cerroni, M.A., Motta, M.J., Agnolín, F.L., Aranciaga Rolando, A.M., Brissón Egli, F., & Novas, F.E. (2020). "A new abelisaurid from the Huincul Formation (Cenomanian-Turonian; Upper Cretaceous) of Río Negro province, Argentina". Journal of South American Earth Sciences. doi:10.1016/j.jsames.2019.102445
  26. ↑ Bellardini, F., Filippi, L. S., Carballido, J. L., Garrido, A. C., & Baiano, M. A. (2023). "Exploring rebbachisaurid hind-limb anatomy on the basis of a new articulated specimen from the Huincul Formation (upper Cenomanian) of Neuquén Basin, Patagonia, Argentina". Historical Biology, 1-17. doi:10.1080/08912963.2023.2268638
  27. ↑ 27,0 27,1 27,2 Bellardini, F., Carballido, J. L., Filippi, L. S., Baiano, M. A., & Garrido, A. C. (2022). "New rebbachisaurid remains from the Huincul Formation (middle Cenomanian–early Turonian) of the central Neuquén Basin, Patagonia, Argentina". Publicación Electrónica de la Asociación Paleontológica Argentina 22 (2): 1–24. doi:10.5710/PEAPA.22.04.2022.4
  28. ↑ Haluza, A., Canale, J. I., Otero, A., Pérez, L. M., & Scanferla, C. A. (2012). "Changes in vertebral laminae across the cervicodorsal transition of a well-preserved rebbachisaurid (Dinosauria, Sauropoda) from the Cenomanian of Patagonia, Argentina". Journal of Vertebrate Paleontology, 32(1), 219–224. doi:10.1080/02724634.2012.620674
  29. ↑ Gentil, A. R., Agnolin, F. L., Marsà, J. A. G., Motta, M. J., & Novas, F. E. (2019). "Bridging the gap: Sphenodont remains from the Turonian (Upper Cretaceous) of Patagonia". Palaeobiological inferences. Cretaceous Research, 98, 72-83. doi:10.1016/j.cretres.2019.01.016
Źródło: „https://encyklopedia.dinozaury.com/index.php?title=Huincul&oldid=34686”