Pentaceratops
| Autor: | Korekta: |
| Maciej Ziegler | Krzysztof Lichota, Marcin Szermański, Tomasz Sokołowski, Łukasz Czepiński |
| Pentaceratops (pentaceratops) | |
|---|---|
| Długość: | ok. 6 m |
| Masa: | ok. 2,5 t |
| Miejsce występowania: | USA - Nowy Meksyk |
| Czas występowania | 75-72,5 Ma[2] |
| Systematyka | Dinosauria |
Holotyp. Źródło: Osborn, 1923. | |
Wstęp
Pentaceratops to duży ceratops znaleziony (podobnie jak zdecydowana większość członków rodziny Ceratopsidae) w późnokredowych osadach z Ameryki Północnej. Budową przypomina swoich krewnych - miał dwa długie rogi nad oczami i jeden krótki nad nosem. Jego kryza miała dwa duże otwory (okna) zmniejszające ciężar tej olbrzymiej ozdoby.
Materiał kopalny i taksonomia
Holotyp (AMNH 6325) to czaszka. Przypisany materiał to kilkanaście osobników, w tym materiał pozaczaszkowy.
Wielki i znany okaz zaliczony do Pentaceratops (OMNH 10165) został w 2011 roku holotypem nowego ceratopsyda - Titanoceratops.
W 1930 roku Wiman opisał drugi gatunek - Pentaceratops fenestratus, który obecnie uznawany jest za młodszy synonim gatunku typowego - Pentaceratops sternbergi.
Trzeci gatunek, opisany w 2014 roku Pentaceratops aquilonius, obecnie jest uznawany za nomen dubium (Mallon i in., 2016).
Środowisko życia
Możliwe, że pentaceratops bronił się rogami przed takimi drapieżnikami, jak Bistahieversor. Inne dinozaury żyjące w środowisku pentaceratopsa to kaczodzioby lambeozauryn Parasaurolophus, grubogłowy Sphaerotholus i pancerny Nodocephalosaurus. Jak wszystkie ceratopsy, także pentaceratops był roślinożerny.
Etymologia
Pentaceratops znaczy "pięcioroga twarz". Epitet gatunkowy nadano na cześć Charlesa Hazeliusa Sternberga, amerykańskiego paleontologa, który odnalazł szczątki pentaceratopsa rok przed opisaniem ich przez Henry'ego Fairfielda Osborna. Epitet gatunkowy drugiego gatunku (który jest młodszym synonimem typowego P. sternbergi) - fenestratus - prawdopodobnie odnosi się do dużych okien (fenestrae) w kryzie.
Spis gatunków
| Pentaceratops | Osborn, 1923 | |
| ??= Titanoceratops | Longrich, 2011 | |
| P. sternbergi | Osborn, 1923 | |
| = P. fenestratus | Wiman, 1930 | |
| ??= Titanoceratops ouranos | Longrich, 2011 | |
| P. aquilonius | Longrich, 2014 | ?nomen dubium |
Wybrana bibliografia
Lehman (1998) "A gigantic skull and skeleton of the horned dinosaur Pentaceratops sternbergi from New Mexico" Journal of Paleontology, 72(5), 894-906
Longrich (2011) "Titanoceratops ouranos, a giant horned dinosaur from the Late Campanian of New Mexico" Cretaceous Research, 32 (3), 264-276.
Longrich (2014) "The horned dinosaurs Pentaceratops and Kosmoceratops from the upper Campanian of Alberta and implications for dinosaur biogeography" Cretaceous Research, 51, 292-308
Mallon, Ott, Larson, Iuliano & Evans, (2016) "Spiclypeus shipporum gen. et sp. nov., a Boldly Audacious New Chasmosaurine Ceratopsid (Dinosauria: Ornithischia) from the Judith River Formation (Upper Cretaceous: Campanian) of Montana, USA" PLoS ONE, 11(5), e0154218
Sampson & Loewen (2010) "Unraveling a Radiation: A Review of the Diversity, Stratigraphic Distribution, Biogeography, and Evolution of Horned Dinosaurs (Ornithischia: Ceratopsidae)" [w:] Ryan, M.J., Chinnery-Allgeier, B.J. & Eberth, D.A. (red.) "New Perspectives on Horned Dinosaurs: The Royal Tyrrell Museum Ceratopsian Symposium" Indiana University Press, Bloomington, 405-427
